پرش به محتوا

اطاعت خدا: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۳۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ اکتبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۹: خط ۳۹:
'''اطاعت از خدا''' به معنای فرمانبرداری از پروردگار عالم که به [[حکم عقل]] و با [[دلایل قرآنی]] و [[دلایل روایی|روایی]] ثابت می‌شود. در [[قرآن کریم]]، [[اطاعت از پیامبر]] و [[اطاعت از اولوالامر|اولوالامر]] هم ردیف با اطاعت از خدا آمده است.
'''اطاعت از خدا''' به معنای فرمانبرداری از پروردگار عالم که به [[حکم عقل]] و با [[دلایل قرآنی]] و [[دلایل روایی|روایی]] ثابت می‌شود. در [[قرآن کریم]]، [[اطاعت از پیامبر]] و [[اطاعت از اولوالامر|اولوالامر]] هم ردیف با اطاعت از خدا آمده است.
==مفهوم‌شناسی اطاعت==
==مفهوم‌شناسی اطاعت==
[[اطاعت]] از ریشه «ط ‌ـ ‌و ‌ـ ‌ع» به معنای فرمان بردن<ref>مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰؛ مفردات الفاظ قرآن کریم واژه «طوع».</ref> همراه با [[خضوع]] و رغبت<ref>مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸.</ref> و [[اختیار]] است<ref>ر.ک: شیخ‌الاسلامی، علی، آل رسول، سوسن، حیدری اصفهانی، نادره، اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم.</ref>.<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص ۵۲۷.</ref>. به همین جهت گفته شده [[اطاعت]] یعنی انجام کاری بدون [[اجبار]]، موافق اراده و خواست شخص دیگری که مقام بالاتری دارد<ref>رسائل سید مرتضی (مجموعه دوم) ۲۷۵ ـ ۲۷۶ رساله حدود و حقائق.</ref>.<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة ج ۴ ص ۱۱.</ref>
[[اطاعت]] از ریشه «ط ‌ـ ‌و ‌ـ ‌ع» به معنای فرمان بردن<ref>مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰؛ مفردات الفاظ قرآن کریم واژه «طوع».</ref> همراه با [[خضوع]] و رغبت<ref>مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸.</ref> و [[اختیار]] است<ref>ر.ک: شیخ‌الاسلامی، علی، آل رسول، سوسن، حیدری اصفهانی، نادره، اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم.</ref>.<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص ۵۲۷.</ref>. به همین جهت گفته شده [[اطاعت]] یعنی انجام کاری بدون [[اجبار]]، موافق اراده و خواست شخص دیگری که مقام بالاتری دارد<ref>رسائل سید مرتضی (مجموعه دوم) ۲۷۵ ـ ۲۷۶ رساله حدود و حقائق.</ref>.<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ج ۴ ص ۱۱.</ref>


==اقسام ==
==اقسام ==
خط ۴۶: خط ۴۶:
* [[اطاعت تشریعی]]: [[فرمانبرداری]] ارادی از [[حکم]] و [[قانون]] شخصی که برخوردار از [[حق تشریع]] باشد که [[بالاصاله]] [[خداوند]] چنین حقی دارد که علاوه بر [[حکم عقل]] در [[قرآن]] هم بر آن تأکید شده است: {{متن قرآن|قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ}}<ref>«بگو از خداوند و پیامبر فرمان برید» سوره آل‌عمران، آیات ۳۲ و ۱۳۲؛ سوره نساء، آیه ۵۹؛ سوره مائده آیه ۹۲.</ref>.<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳،  ۵۲۸ ـ ۵۳۰.</ref>
* [[اطاعت تشریعی]]: [[فرمانبرداری]] ارادی از [[حکم]] و [[قانون]] شخصی که برخوردار از [[حق تشریع]] باشد که [[بالاصاله]] [[خداوند]] چنین حقی دارد که علاوه بر [[حکم عقل]] در [[قرآن]] هم بر آن تأکید شده است: {{متن قرآن|قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ}}<ref>«بگو از خداوند و پیامبر فرمان برید» سوره آل‌عمران، آیات ۳۲ و ۱۳۲؛ سوره نساء، آیه ۵۹؛ سوره مائده آیه ۹۲.</ref>.<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳،  ۵۲۸ ـ ۵۳۰.</ref>


در تقسیم دیگر، [[اطاعت]] به اطاعت حقیقی و اطاعت حکمی تقسیم شده است: اطاعت حقیقی، اطاعت در مقابل امری است که صدور آن از [[خداوند]] ثابت شده است، ولی اطاعت حکمی، انجام کاری است که به جهت احتمال صدور امر صورت گرفته است<ref>فرائد الأصول، ج۲، ص۱۵۶ و نهایة الأفکار ج۲ ص۲۸۰.</ref>.<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة، ج۴، ص۱۲.</ref>
در تقسیم دیگر، [[اطاعت]] به اطاعت حقیقی و اطاعت حکمی تقسیم شده است: اطاعت حقیقی، اطاعت در مقابل امری است که صدور آن از [[خداوند]] ثابت شده است، ولی اطاعت حکمی، انجام کاری است که به جهت احتمال صدور امر صورت گرفته است<ref>فرائد الأصول، ج۲، ص۱۵۶ و نهایة الأفکار ج۲ ص۲۸۰.</ref>.<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة،، ج۴، ص۱۲.</ref>


==[[ادله]] [[لزوم]] [[اطاعت از خداوند]]==
==[[ادله]] [[لزوم]] [[اطاعت از خداوند]]==
خط ۵۲: خط ۵۲:
# [[خداوند]] [[خالق]] و مالک همه موجودات از جمله [[انسان]] است و به همین [[دلیل]] [[حق]] [[امر و نهی]] و [[اطاعت]] شدن بر مخلوق خود دارد.
# [[خداوند]] [[خالق]] و مالک همه موجودات از جمله [[انسان]] است و به همین [[دلیل]] [[حق]] [[امر و نهی]] و [[اطاعت]] شدن بر مخلوق خود دارد.
# از آنجا که [[خداوند]] [[رازق]] و منعِم است و شکرِ هر منعمی [[واجب]] است، [[شکر]] نعمتی که متناسب با [[رزق]] و [[آفرینش]] است [[اطاعت از خداوند]] است.
# از آنجا که [[خداوند]] [[رازق]] و منعِم است و شکرِ هر منعمی [[واجب]] است، [[شکر]] نعمتی که متناسب با [[رزق]] و [[آفرینش]] است [[اطاعت از خداوند]] است.
:: بر این اساس نزد [[فقها]] و [[اصولیون]] مشهور است که [[حاکم]] به [[وجوب اطاعت از خداوند]]، [[عقل]] است و اگر در [[قرآن]] و [[روایات]] [[امر]] به [[اطاعت از خداوند]] شده است [[ارشاد]] و تأکید [[حکم عقل]] است<ref>فرائد الأصول، ج۱، ص۴۶۶.</ref>.<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة، ج۴، ص۱۲.</ref>
:: بر این اساس نزد [[فقها]] و [[اصولیون]] مشهور است که [[حاکم]] به [[وجوب اطاعت از خداوند]]، [[عقل]] است و اگر در [[قرآن]] و [[روایات]] [[امر]] به [[اطاعت از خداوند]] شده است [[ارشاد]] و تأکید [[حکم عقل]] است<ref>فرائد الأصول، ج۱، ص۴۶۶.</ref>.<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة،، ج۴، ص۱۲.</ref>
* '''دوم: [[دلیل قرآنی]]''': در [[آیات]] بسیاری از [[قرآن]] به [[اطاعت از خداوند]] توصیه شده است از جمله: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند فرمانبرداری کنید و از پیامبر فرمان برید و کردارهایتان را تباه نگردانید» سوره محمد، آیه ۳۳.</ref>.<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة، ج ۴ ص ۱۲؛ اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱.</ref>
* '''دوم: [[دلیل قرآنی]]''': در [[آیات]] بسیاری از [[قرآن]] به [[اطاعت از خداوند]] توصیه شده است از جمله: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند فرمانبرداری کنید و از پیامبر فرمان برید و کردارهایتان را تباه نگردانید» سوره محمد، آیه ۳۳.</ref>.<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة،، ج ۴ ص ۱۲؛ اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱.</ref>


==قلمرو اطاعت از خدا==
==قلمرو اطاعت از خدا==
بر اساس نگرش [[توحیدی]]، [[حق اطاعت]] بالأصاله، ویژه [[خداوند متعال]] است،<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص ۵۳۰؛ درس خارج اصول فقه اسلام، آیت الله اراکی، جلسه اول، سالتحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۴۰۰.</ref> از این رو قلمرو اطاعت از خداوند هیچ محدودیتی ندارد<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة ج ۴ ص ۱۲.</ref> و [[اطاعت]] از [[حکم]] و [[فرمان]] غیر [[خداوند]]، هم اگر به [[فرمان]] و [[اذن الهی]] نباشد، به [[شرک]] منتهی می‌شود<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص۵۳۰.</ref>. {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ}} [[اقرار]] به [[توحید]] و انجام [[فرائض الهی]] در حلام و [[حرام]] و [[احکام]] است<ref>ر.ک: حیدری اصفهانی،  ‌‌‌اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم به نقل از تفسیر سورآبادی، ج ۳، ص ۱۶۹۰.</ref>. به عبارت دیگر اطاعت از خدا یعنی [[پیروی]] از احکامی که به عنوان [[وحی]] بر [[قلب]] [[پیامبر]] نازل شده و مورد [[حکم]] و خطاب تمام [[مؤمنین]] هستند و [[اطاعت از پیامبر خدا]] که توضیح و [[تفسیر]] [[وحی الهی]] است نیز به [[امر الهی]] است<ref>ر.ک: حسینی تهرانی، امام‌شناسی ج ۲، درس پانزدهم:</ref>.
بر اساس نگرش [[توحیدی]]، [[حق اطاعت]] بالأصاله، ویژه [[خداوند متعال]] است،<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص ۵۳۰؛ درس خارج اصول فقه اسلام، آیت الله اراکی، جلسه اول، سالتحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۴۰۰.</ref> از این رو قلمرو اطاعت از خداوند هیچ محدودیتی ندارد<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ج ۴ ص ۱۲.</ref> و [[اطاعت]] از [[حکم]] و [[فرمان]] غیر [[خداوند]]، هم اگر به [[فرمان]] و [[اذن الهی]] نباشد، به [[شرک]] منتهی می‌شود<ref>ر.ک: جعفر پیشه، مصطفی، دائرة المعارف قرآن ج ۳ ص۵۳۰.</ref>. {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ}} [[اقرار]] به [[توحید]] و انجام [[فرائض الهی]] در حلام و [[حرام]] و [[احکام]] است<ref>ر.ک: حیدری اصفهانی،  ‌‌‌اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم به نقل از تفسیر سورآبادی، ج ۳، ص ۱۶۹۰.</ref>. به عبارت دیگر اطاعت از خدا یعنی [[پیروی]] از احکامی که به عنوان [[وحی]] بر [[قلب]] [[پیامبر]] نازل شده و مورد [[حکم]] و خطاب تمام [[مؤمنین]] هستند و [[اطاعت از پیامبر خدا]] که توضیح و [[تفسیر]] [[وحی الهی]] است نیز به [[امر الهی]] است<ref>ر.ک: حسینی تهرانی، امام‌شناسی ج ۲، درس پانزدهم:</ref>.


==اطاعت از پیامبر و اولی الامر==
==اطاعت از پیامبر و اولی الامر==
{{اصلی|اطاعت از پیامبر|اطاعت اولی الامر}}
{{اصلی|اطاعت از پیامبر|اطاعت اولی الامر}}
اگر ثابت شود که [[پیامبری]] از جانب [[خدا]] آمده و هر آنچه می‌گوید به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از جانب [[خداوند]] است، [[عقل]] به همان ملاکی که [[حکم]] به [[لزوم]] اطاعت از خداوند می‌کرد، [[اطاعت از پیامبر]] را هم لازم می‌داند<ref>موسوعة الفقهیة المیسرة، ج ۴، ص ۱۲.</ref>.  
اگر ثابت شود که [[پیامبری]] از جانب [[خدا]] آمده و هر آنچه می‌گوید به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از جانب [[خداوند]] است، [[عقل]] به همان ملاکی که [[حکم]] به [[لزوم]] اطاعت از خداوند می‌کرد، [[اطاعت از پیامبر]] را هم لازم می‌داند<ref>انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة،، ج ۴، ص ۱۲.</ref>.  


در [[آیات]] فراوانی [[اطاعت از پیامبر اسلام]]{{صل}} در ردیف اطاعت از خدا، مطرح شده است؛ مانند: {{متن قرآن|قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ}}<ref>«بگو از خداوند و پیامبر فرمان برید» سوره آل عمران، آیه ۳۲.</ref>، {{متن قرآن|يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ}}<ref>«اى مؤمنان، از خداوند فرمان بريد و از پيامبر»؛ سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>. با توجه به اینکه [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} به [[دستور خدا]] [[واجب]] شده، [[اطاعت]] از وی اطاعت از خدا محسوب می‌شود<ref>جامع‌البیان، مج، ۴، ج‌۵، ص‌۲۴۲.</ref>. در شانزده [[آیه]]، اطاعت از خدا و [[رسول]] بدون تکرار کلمه «أطیعوا» آمده است که دلالت بر ملازمه بین اطاعت خدا و [[پیغمبر]] دارد، یعنی هیچ یک بدون دیگری فایده ندارد<ref>ر.ک: شیخ‌الاسلامی، علی، آل رسول، سوسن، حیدری اصفهانی، نادره، اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم به نقل از حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ج ۲، ص ۲۴۲.</ref>، زیرا در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ}}<ref>«هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است» سوره نساء، آیه ۸۰.</ref> و در [[آیه]] دیگر {{متن قرآن|وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا}}<ref>«آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید» سوره حشر، آیه ۷.</ref> تصریح شده همۀ آنچه به وسیله [[رسول خدا]] بیان شده به [[امر الهی]] است و باید بر اساس آن عمل کرد. همچنین بر اساس آیۀ {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند  فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، [[اطاعت از اولی الأمر]]، عین [[اطاعت از رسول]] خداست و در نتیجه همانند اطاعت از خداوند است<ref>ر.ک: اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۲۱-۲۳.</ref>.
در [[آیات]] فراوانی [[اطاعت از پیامبر اسلام]]{{صل}} در ردیف اطاعت از خدا، مطرح شده است؛ مانند: {{متن قرآن|قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ}}<ref>«بگو از خداوند و پیامبر فرمان برید» سوره آل عمران، آیه ۳۲.</ref>، {{متن قرآن|يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ}}<ref>«اى مؤمنان، از خداوند فرمان بريد و از پيامبر»؛ سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>. با توجه به اینکه [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} به [[دستور خدا]] [[واجب]] شده، [[اطاعت]] از وی اطاعت از خدا محسوب می‌شود<ref>جامع‌البیان، مج، ۴، ج‌۵، ص‌۲۴۲.</ref>. در شانزده [[آیه]]، اطاعت از خدا و [[رسول]] بدون تکرار کلمه «أطیعوا» آمده است که دلالت بر ملازمه بین اطاعت خدا و [[پیغمبر]] دارد، یعنی هیچ یک بدون دیگری فایده ندارد<ref>ر.ک: شیخ‌الاسلامی، علی، آل رسول، سوسن، حیدری اصفهانی، نادره، اطاعت‌ از خاتم پیامبران در قرآن کریم به نقل از حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ج ۲، ص ۲۴۲.</ref>، زیرا در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ}}<ref>«هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است» سوره نساء، آیه ۸۰.</ref> و در [[آیه]] دیگر {{متن قرآن|وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا}}<ref>«آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید» سوره حشر، آیه ۷.</ref> تصریح شده همۀ آنچه به وسیله [[رسول خدا]] بیان شده به [[امر الهی]] است و باید بر اساس آن عمل کرد. همچنین بر اساس آیۀ {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند  فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، [[اطاعت از اولی الأمر]]، عین [[اطاعت از رسول]] خداست و در نتیجه همانند اطاعت از خداوند است<ref>ر.ک: اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۲۱-۲۳.</ref>.
۲۱۷٬۶۲۶

ویرایش