|
|
| خط ۶۸: |
خط ۶۸: |
|
| |
|
| ==گستره و مصداق‌های ظلم== | | ==گستره و مصداق‌های ظلم== |
| === ظلم به ارزش‌ها===
| |
| * '''ظلم به حق و حقیقت''': [[ستم]] بر صفات [[نیک]] و [[فضایل اخلاقی]] نیز قابل [[تصور]] است؛ چنان‌که [[انسان]] اگر همین [[صفات اخلاقی]] را در غیر موضع خودش و به غیر کسانی که اهلیت دارند، عرضه کند ({{متن حدیث|مَنْ وَضَعَهُ فِي غَيْرِ أَهْلِهِ}}) در [[حقیقت]]، [[فضایل]] و [[نیکی]] را ضایع نموده است<ref>{{متن حدیث|عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}: إِضَاعَةُ الْمَعْرُوفِ وَضْعُهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ}} (ورام بن أبی‌فراس، مجموعة ورّام، ج۲، ص۱۱۹)؛ رسول خدا{{صل}} فرمودند: به کار بردن نیکی و معروف در غیر جایگاه آن از بین بردن معروف است.</ref>. و به صفات خوب و فضایل اخلاقی، ظلم کرده است ({{متن حدیث|ظَلَمَ الْمَعْرُوفَ}}). {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: ظَلَمَ الْمَعْرُوفَ مَنْ وَضَعَهُ فِي غَيْرِ أَهْلِهِ}}<ref>لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۲۴.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: کسی که نیکی و فضایل را در غیر اهلش به کار برد، در [[حق]] نیکی، ظلم نموده است. کسی که به [[جبهه]] [[باطل]] کمک کند ({{متن حدیث|مَنْ نَصَرَ الْبَاطِلَ}})، نسبت به [[جبهه حق]] و [[حقانیت]]، ظلم کرده است ({{متن حدیث|ظَلَمَ الْحَقَّ}})؛ زیرا [[یاری کردن]] را در [[جایگاه]] خود - که جبهه [[حقّ]] است - قرار نداده است. {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: ظَلَمَ الْحَقَّ مَنْ نَصَرَ الْبَاطِلَ}}<ref>لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۲۳.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: هر کس باطل را [[یاری]] کند، به حق ستم نموده است<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>.
| |
| *'''ظلم به [[احسان]]''': اگر کسی احسان و [[بخشش]] را در حق افرادی انجام دهد که صلاحیت آن را نداشته باشند، به احسان ظلم کرده است ({{متن حدیث|ظَلَمَ الْإِحْسَانَ وَاضِعُهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ}})<ref>امام علی{{ع}} فرمودند: کسی که احسان را در جای خودش انجام ندهد، به آن ظلم کرده است؛ لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۲۳.</ref>. اگر همین بخشش به دیگران همراه با منّت گذاشتن باشد ({{متن حدیث|قُبْحُ الِامْتِنَانِ}}) یا در جایی که باید [[سخاوت]] به [[خرج]] داد، [[بخل]] ورزیده شود ({{متن حدیث|مَنْ مَنَعَ الْعَطَاءَ}})، در حقیقت به احسان ({{متن حدیث|ظُلْمُ الْإِحْسَانِ}}) و سخاوت، ظلم نموده است ({{متن حدیث|ظَلَمَ السَّخَاءَ}}). {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: ظُلْمُ الْإِحْسَانِ قُبْحُ الِامْتِنَانِ}}<ref>تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۸۰.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: [[ستم]] به [[احسان]]، [[زشتی]] [[منت]] گذاشتن است. {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: ظَلَمَ السَّخَاءَ مَنْ مَنَعَ الْعَطَاءَ}}<ref>تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۸۰.</ref>. امام علی{{ع}} فرمودند: کسی که [[عطا]] را منع کند، به [[سخاوت]] ظلم کرده است<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>.
| |
| *'''ظلم به [[نماز]]''': [[اقامه نماز]] [[واجب]] در وقت خودش، یکی از مهم‌ترین [[معروف‌ها]] و [[اعمال نیک]] و واجب [[عبادی]] است. اگر این [[عبادت]] در وقت خودش اقامه شود ({{متن حدیث|إِذَا صَلَّى الصَّلَاةَ فِي وَقْتِهَا}})، [[حرمت]] و [[جایگاه]] نماز، [[حفظ]] می‌شود ({{متن حدیث|حَافَظَ عَلَيْهَا}}) و به صورت روشن و منزه به [[آسمان]] [[صعود]] می‌کند ({{متن حدیث|ارْتَفَعَتْ بَيْضَاءَ نَقِيَّةً}})؛ ولی در صورتی که در وقت خودش اقامه نشود ({{متن حدیث|إِذَا لَمْ يُصَلِّهَا لِوَقْتِهَا}})، در [[حقیقت]]، ضایع کردن نماز است ({{متن حدیث|تَقُولُ ضَيَّعْتَنِي ضَيَّعَكَ اللَّهُ}}) و آن نماز به صورت تیره و تار به آسمان صعود می‌کند ({{متن حدیث|ارْتَفَعَتْ سَوْدَاءَ مُظْلِمَةً}}). {{متن حدیث|قَالَ الصَّادِقُ{{ع}}: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا صَلَّى الصَّلَاةَ فِي وَقْتِهَا وَ حَافَظَ عَلَيْهَا ارْتَفَعَتْ بَيْضَاءَ نَقِيَّةً- تَقُولُ حَفِظْتَنِي حَفِظَكَ اللَّهُ وَ إِذَا لَمْ يُصَلِّهَا لِوَقْتِهَا وَ لَمْ يُحَافِظْ عَلَيْهَا ارْتَفَعَتْ سَوْدَاءَ مُظْلِمَةً تَقُولُ ضَيَّعْتَنِي ضَيَّعَكَ اللَّهُ}}<ref>ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۰۹.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: همانا [[بنده]]، هنگامی که نماز را در وقت مقرّر آن به جای آورد و [[مراقبت]] اوقات آن نماید، نماز سپیدگون و روشن و پالوده به آسمان بالا می‌رود و [[خدا]] به بنده خطاب می‌کند که تو [[حقّ]] مرا محفوظ داشتی و مرا رعایت کردی، [[خداوند]] تو را حفظ کند، و هر گاه آن را در وقت مقرّر خود به جای نیاورد و مراقب اوقات آن نباشد، بلکه قضای آن را پس از گذشتن وقت به جای آورد، آن نماز، سیاه و تیره و تار به آسمان می‌رود و به بنده خطاب می‌کند که مرا ضایع ساختی، خداوند تو را ضایع سازد. انجام ندادن اعمال نیک در وقت و موضع خودش ({{متن حدیث|وَضْعُهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ}}) ضایع کردن آنها است ({{متن حدیث|إِضَاعَةُ الْمَعْرُوفِ}}) که در واقع ظلم به آن معروف محسوب می‌شود ({{متن حدیث|ظَلَمَ الْمَعْرُوفَ مَنْ وَضَعَهُ فِي غَيْرِ أَهْلِهِ}})<ref>امام علی{{ع}} فرمودند: کسی که نیکی و فضایل را در غیر اهلش به کار برد، در حق نیکی، ظلم نموده است؛ لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۲۴.</ref>. {{متن حدیث|عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}: إِضَاعَةُ الْمَعْرُوفِ وَضْعُهُ فِي غَيْرِ مَوْضِعِهِ}}<ref>ورام بن أبی‌فراس، مجموعة ورّام، ج۲، ص۱۱۹.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: به کار بردن [[نیکی]] در غیر جایگاهش از بین بردن آن است<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>.
| |
| *'''ظلم به دانش''': [[انسان]] به حقایق دیگری نیز که در عالم موجود است، می‌تواند [[ظالم]] و [[ستمکار]] باشد؛ چنان‌که [[دانش]]، حقیقتی است که وسیله [[کسب معرفت]] و [[بصیرت]] است و هر کسی [[علم]] بیشتری داشته باشد نسبت به [[جاهل]] که [[معرفت]] و [[شناخت]] کمتری دارد، وظیفه‌اش نیز سنگین‌تر خواهد بود. اگر انسان عالم به علمش عمل نکند، در [[حقیقت]] به خود و دانش، ظلم نموده است؛ بنابراین [[غفران الهی]]، بیشتر شامل [[جاهلان]] می‌شود تا عالمانی که ظلم کرده‌اند. {{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: يَا حَفْصُ يُغْفَرُ لِلْجَاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ أَنْ يُغْفَرَ لِلْعَالِمِ ذَنْبٌ وَاحِدٌ}}<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۷.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: ای حفص، از جاهل، هفتاد [[گناه]] بخشیده می‌شود، قبل از اینکه از عالم، یک گناه بخشیده شود. انتشار ندادنِ دانش به دیگران نیز نوعی [[ظلم به علم]] قلمداد می‌شود زیرا که علم منتشر نشده مانند [[نور]] چراغی است که پوشانده شده و نور آن قابل استفاده و هدایت‌طلبی نیست ({{متن حدیث|الْعِلْمُ الْمَصُونُ كَالسِّرَاجِ الْمُطْبَقِ عَلَيْهِ}})<ref>امام صادق{{ع}} فرمودند: علمی که نشر نکنند، چراغی است که بر آن سرپوش نهند؛ ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ص۳۱۳.</ref>. همچنان که گفتن [[حکمت]] به غیر اهلش نیز ظلم در [[حق]] حکمت خواهد بود ({{متن حدیث|لَا تُحَدِّثُوا الْجُهَّالَ بِالْحِكْمَةِ فَتَظْلِمُوهَا}})؛ زیرا به سبب [[جهل]] به آن و ندانستن [[ارزش]] آن، حکمت را ضایع می‌کنند؛ چنان‌که نگفتن حکمت به اهلش نیز ظلم در حق آن [[مردم]] خواهد بود ({{متن حدیث|لَا تَمْنَعُوهَا أَهْلَهَا فَتَظْلِمُوهُمْ}}). {{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: قَامَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ{{ع}} خَطِيباً فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقَالَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تُحَدِّثُوا الْجُهَّالَ بِالْحِكْمَةِ فَتَظْلِمُوهَا وَ لَا تَمْنَعُوهَا أَهْلَهَا فَتَظْلِمُوهُمْ}}<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۲.</ref>. امام صادق{{ع}} فرمودند: [[عیسی]]{{ع}} در [[بنی‌اسرائیل]] به [[سخنرانی]] برخاست و گفت: ای بنی‌اسرائیل، حکمت را به [[نادانان]] باز نگویید تا به حکمت، [[ستم]] کرده باشید و از اهلش دریغ نکنید تا به آنان ستم کرده باشید<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>.
| |
|
| |
| === [[ظلم به خدا]]=== | | === [[ظلم به خدا]]=== |
| | | === [[ظلم به ارزش‌ها]]=== |
| === [[ظلم به خود]] === | | === [[ظلم به خود]] === |
|
| |
| ===[[ظلم به دیگران]]=== | | ===[[ظلم به دیگران]]=== |
|
| |
| ===[[ظلم به طبیعت]]=== | | ===[[ظلم به طبیعت]]=== |
|
| |
|
