پرش به محتوا

ریا در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'آشکار' به 'آشکار'
جز (جایگزینی متن - 'باقی' به 'باقی')
جز (جایگزینی متن - 'آشکار' به 'آشکار')
خط ۶۵: خط ۶۵:
#گاه نیز در اعمالی دیگر، که مقدّمه و یا همراه [[عبادت]] است؛ بدین‌صورت که در میان جمعْ [[نماز]] خود را در اوّل وقت آن به جای آورد، یا به [[مسجد]] شتابد و خود را عابد و [[زاهد]] بنمایاند. این عمل نیز [[حرام]] بوده [[نماز]] را [[باطل]] می‌سازد.
#گاه نیز در اعمالی دیگر، که مقدّمه و یا همراه [[عبادت]] است؛ بدین‌صورت که در میان جمعْ [[نماز]] خود را در اوّل وقت آن به جای آورد، یا به [[مسجد]] شتابد و خود را عابد و [[زاهد]] بنمایاند. این عمل نیز [[حرام]] بوده [[نماز]] را [[باطل]] می‌سازد.
*آری! اگر [[ریاء]] در مقدّمات [[عبادت]]، یا در عملی که پس از آن انجام می‌گیرد صورت پذیرد، خود [[عبادت]] صحیح است و نیازی به اعاده نخواهد داشت؛ هرچند این کس دست به فعلی [[حرام]] برده [[گناه]] آن را برای خود [[ذخیره]] کرده است. با این حال امّا از [[قرآن کریم]] و برخی از [[روایات]] موجود در این [[مقام]]، استفاده می‌شود که حتّی آنچه بعد از [[عبادت]] صورت می‌گیرد نیز، می‌تواند موجب بطلان آن شود. [[خداوند متعال]] در این زمینه به مِنّت اشاره می‌نماید، که پس از احسانْ واقع شده، موجب تلخ‌کامی دیگران می‌گردد: {{متن قرآن|لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ}}<ref>«ای مؤمنان! صدقه‌های خود را با منّت نهادن و آزردن تباه نسازید، همچون کسی که از سر نمایش دادن به مردم، دارایی خود را می‌بخشد و به خداوند و روز واپسین ایمان ندارد» سوره بقره، آیه ۲۶۴.</ref>.
*آری! اگر [[ریاء]] در مقدّمات [[عبادت]]، یا در عملی که پس از آن انجام می‌گیرد صورت پذیرد، خود [[عبادت]] صحیح است و نیازی به اعاده نخواهد داشت؛ هرچند این کس دست به فعلی [[حرام]] برده [[گناه]] آن را برای خود [[ذخیره]] کرده است. با این حال امّا از [[قرآن کریم]] و برخی از [[روایات]] موجود در این [[مقام]]، استفاده می‌شود که حتّی آنچه بعد از [[عبادت]] صورت می‌گیرد نیز، می‌تواند موجب بطلان آن شود. [[خداوند متعال]] در این زمینه به مِنّت اشاره می‌نماید، که پس از احسانْ واقع شده، موجب تلخ‌کامی دیگران می‌گردد: {{متن قرآن|لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ}}<ref>«ای مؤمنان! صدقه‌های خود را با منّت نهادن و آزردن تباه نسازید، همچون کسی که از سر نمایش دادن به مردم، دارایی خود را می‌بخشد و به خداوند و روز واپسین ایمان ندارد» سوره بقره، آیه ۲۶۴.</ref>.
*[[امام باقر]]{{ع}} نیز در این زمینه می‌فرمایند: "عمل خویش را حفظ کردن، سخت‌تر از انجام آن است. در این حال کسی از ایشان پرسید: حفظ کردن عمل چیست؟ آن [[حضرت]] فرمودند: کسی به آشنایی هدیه‌ای می‌بخشد و یا در راه [[خدای تعالی]] که هیچ شریکی ندارد انفاقی می‌نماید، در اینجا این عمل به‌عنوان یک عمل مخفی و پوشیده در کارنامه او ضبط می‌شود. پس از آن، آن کس این عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در اینجا آن عمل از کارنامه او [[پاک]] شده به‌جای آن به عنوان یک عمل [[آشکار]] و غیر پوشیده ضبط می‌شود؛ پس از آن باز آن کس عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در این حال عمل او باز محو و به‌جای آن نوشته می‌شود که عملی ریاء‌آمیز انجام داده است"<ref>{{متن حدیث|الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُكْتَبُ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاءً}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۸۰.</ref>.
*[[امام باقر]]{{ع}} نیز در این زمینه می‌فرمایند: "عمل خویش را حفظ کردن، سخت‌تر از انجام آن است. در این حال کسی از ایشان پرسید: حفظ کردن عمل چیست؟ آن [[حضرت]] فرمودند: کسی به آشنایی هدیه‌ای می‌بخشد و یا در راه [[خدای تعالی]] که هیچ شریکی ندارد انفاقی می‌نماید، در اینجا این عمل به‌عنوان یک عمل مخفی و پوشیده در کارنامه او ضبط می‌شود. پس از آن، آن کس این عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در اینجا آن عمل از کارنامه او [[پاک]] شده به‌جای آن به عنوان یک عمل آشکار و غیر پوشیده ضبط می‌شود؛ پس از آن باز آن کس عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در این حال عمل او باز محو و به‌جای آن نوشته می‌شود که عملی ریاء‌آمیز انجام داده است"<ref>{{متن حدیث|الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُكْتَبُ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاءً}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۸۰.</ref>.
*[[علامه مجلسی]] در "مرآة العقول"، در شرح این [[حدیث]] می‌نویسند: "یعنی نه تنها [[ثواب]] او [[باطل]] می‌شود، که عقابی نیز برای او از پی خواهد داشت". ایشان همین مطلب را در "بحار الأنوار" نیز آورده‌اند<ref>بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۹۲.</ref>.
*[[علامه مجلسی]] در "مرآة العقول"، در شرح این [[حدیث]] می‌نویسند: "یعنی نه تنها [[ثواب]] او [[باطل]] می‌شود، که عقابی نیز برای او از پی خواهد داشت". ایشان همین مطلب را در "بحار الأنوار" نیز آورده‌اند<ref>بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۹۲.</ref>.
*تمامی [[آیات]] و [[روایات]] بر این نکته همداستانند، که این مورد در شمار موارد [[باطل]] شدن عمل است؛ که زحمت [[انسان]] به‌خاطر ریاکاری او از دست خواهد شد. [[علامه مجلسی]] در کتاب [[شریف]] "بحار الأنوار" مدّعی شده‌اند که [[روایات]] متواتری بر این نکته دلالت می‌نماید<ref>بحار الأنوار، ج۵، ص۳۳۴.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۸۱.</ref>.
*تمامی [[آیات]] و [[روایات]] بر این نکته همداستانند، که این مورد در شمار موارد [[باطل]] شدن عمل است؛ که زحمت [[انسان]] به‌خاطر ریاکاری او از دست خواهد شد. [[علامه مجلسی]] در کتاب [[شریف]] "بحار الأنوار" مدّعی شده‌اند که [[روایات]] متواتری بر این نکته دلالت می‌نماید<ref>بحار الأنوار، ج۵، ص۳۳۴.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۸۱.</ref>.
خط ۱۱۳: خط ۱۱۳:
===نکته ششم===
===نکته ششم===
*اگر کسی کاری را به [[نیّت]] [[حضرت حق]] و برای او به انجام آورد، و در این عمل انگیزه‌ای جز از او نداشت، امّا پس از آنکه از آن فراغت یافت کسی او را دید و از عمل خیرش خبردار شد؛ و در این حال آن کس که برای [[حضرت حق]] آن کار را انجام داده بود از این مطلب شادمان شد، که دیگری از کار او با خبر شده است؛ آیا این [[شادمانی]] نیز همچون [[ریاء]] بعد از عمل بوده، بطلان آن را در پی خواهد داشت؟؛ و یا چون او را در این میان نقشی نبوده، [[شادمانی]] او بطلان عملش را در پی نخواهد داشت؟.
*اگر کسی کاری را به [[نیّت]] [[حضرت حق]] و برای او به انجام آورد، و در این عمل انگیزه‌ای جز از او نداشت، امّا پس از آنکه از آن فراغت یافت کسی او را دید و از عمل خیرش خبردار شد؛ و در این حال آن کس که برای [[حضرت حق]] آن کار را انجام داده بود از این مطلب شادمان شد، که دیگری از کار او با خبر شده است؛ آیا این [[شادمانی]] نیز همچون [[ریاء]] بعد از عمل بوده، بطلان آن را در پی خواهد داشت؟؛ و یا چون او را در این میان نقشی نبوده، [[شادمانی]] او بطلان عملش را در پی نخواهد داشت؟.
*برخی از [[روایات]] بر این مطلب دلالت می‌نماید، که این‌گونه شادی‌ها موجب بطلان عمل و از بین رفتن [[ثواب]] آن نخواهد شد. در این رابطه تنها به همین یک [[روایت]] بنگرید:"یکی از [[یاران امام]] [[باقر]]{{ع}} گوید: از ایشان درباره کسی سوال کردم که عمل خیری انجام می‌دهد، آنگاه کسی او را می‌بیند و او به‌واسطه دیدن دیگران شادمان می‌شود، [[تکلیف]] این عمل او چیست؟ [[امام]] فرمودند: این [[شادی]] در صورتی که این عمل را برای نشان دادن به [[مردم]] انجام نداده باشد اشکالی ندارد، چرا که هیچ‌کس نیست مگر آنکه [[دوست]] می‌دارد که در میان [[مردم]] [[نیکی]] او [[آشکار]] و ظاهر شود"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَعْمَلُ الشَّيْ‌ءَ مِنَ الْخَيْرِ فَيَرَاهُ إِنْسَانٌ فَيَسُرُّهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُحِبُّ أَنْ يَظْهَرَ لَهُ فِي النَّاسِ الْخَيْرُ إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۷.</ref>.
*برخی از [[روایات]] بر این مطلب دلالت می‌نماید، که این‌گونه شادی‌ها موجب بطلان عمل و از بین رفتن [[ثواب]] آن نخواهد شد. در این رابطه تنها به همین یک [[روایت]] بنگرید:"یکی از [[یاران امام]] [[باقر]]{{ع}} گوید: از ایشان درباره کسی سوال کردم که عمل خیری انجام می‌دهد، آنگاه کسی او را می‌بیند و او به‌واسطه دیدن دیگران شادمان می‌شود، [[تکلیف]] این عمل او چیست؟ [[امام]] فرمودند: این [[شادی]] در صورتی که این عمل را برای نشان دادن به [[مردم]] انجام نداده باشد اشکالی ندارد، چرا که هیچ‌کس نیست مگر آنکه [[دوست]] می‌دارد که در میان [[مردم]] [[نیکی]] او آشکار و ظاهر شود"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَعْمَلُ الشَّيْ‌ءَ مِنَ الْخَيْرِ فَيَرَاهُ إِنْسَانٌ فَيَسُرُّهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُحِبُّ أَنْ يَظْهَرَ لَهُ فِي النَّاسِ الْخَيْرُ إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۷.</ref>.
*شاد شدن به‌واسطه آنکه کسی نیکی‌های [[آدمی]] را بازنماید، و کارهای [[پسندیده]] او را برشمارد نیز، در همین شمار است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۹۱.</ref>.
*شاد شدن به‌واسطه آنکه کسی نیکی‌های [[آدمی]] را بازنماید، و کارهای [[پسندیده]] او را برشمارد نیز، در همین شمار است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۲۹۱.</ref>.
*به‌ هر روی قاعده‌ای کلّی در این [[حدیث شریف]] به چشم می‌آید، که می‌تواند میان [[ریاء]] [[باطل]] کننده، و ریائی که عمل [[آدمی]] را [[باطل]] نمی‌کند، تفاوت نهد. آن قاعده، عبارت [[شریف]] در صورتی که این عمل را، برای نشان دادن به [[مردم]] انجام نداده باشد"<ref>{{متن حدیث|إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ}}.</ref> می‌باشد، که در تمامی موارد سؤال و ابهام، می‌تواند [[تکلیف]] را روشن فرماید.
*به‌ هر روی قاعده‌ای کلّی در این [[حدیث شریف]] به چشم می‌آید، که می‌تواند میان [[ریاء]] [[باطل]] کننده، و ریائی که عمل [[آدمی]] را [[باطل]] نمی‌کند، تفاوت نهد. آن قاعده، عبارت [[شریف]] در صورتی که این عمل را، برای نشان دادن به [[مردم]] انجام نداده باشد"<ref>{{متن حدیث|إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ}}.</ref> می‌باشد، که در تمامی موارد سؤال و ابهام، می‌تواند [[تکلیف]] را روشن فرماید.
۲۱۸٬۰۵۸

ویرایش