آتش در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

چندین [[آیه]] در [[قرآن]] از نقش آتش در برخی از حوادث مهم [[تاریخ]] [[بشر]] سخن می‌گویند. از [[آیات قرآن]] می‌توان دریافت که آتش از پدیده‌های پیش از [[آفرینش انسان]] است. در این [[آیات]] از [[آفرینش آدم]]{{ع}} و [[دستور خدا]] به [[فرشتگان]] برای [[سجده]] بر وی، سخن به میان آمده است که نشان می‌دهد [[ابلیس]]، پیش از آفرینش آدم{{ع}} از آتش [[آفریده]] شده است<ref>{{متن قرآن|قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ}} «(خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت: من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای» سوره اعراف، آیه ۱۲.</ref>. آیه {{متن قرآن|قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ}}<ref>«(خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت: من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای» سوره اعراف، آیه ۱۲.</ref> نیز به این نکته اشاره دارد و در آیه‌ای دیگر، به [[صراحت]] آمده که [[جن]]، پیش از [[آدم]]{{ع}}، از [[آتش]] [[آفریده]] شده است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ * وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ}} «و به راستی ما آدمی را از گلی خشک برآمده از لایی بویناک، آفریدیم * و پیش‌تر پری را از آتشباد آفریدیم» سوره حجر، آیه ۲۶-۲۷.</ref>. [[کافران]] در حوادث مهمی که شرح آن در [[تاریخ]] آمده، از آتش برای [[شکنجه]] [[پیامبران]] و [[دینداران]] استفاده کرده‌اند. چنان که در آیه‌ای آمده است که [[قوم]] [[نمرود]] خواستند تا [[ابراهیم]] را به [[جرم]] [[شکستن بت‌ها]] با آتش [[کیفر]] دهند و [[اصحاب]] اُخدود، [[مؤمنان]] را در گودالی از آتش می‌انداختند و در حالی که خود نظاره‌گر بودند، آنان را در آتش سوزاندند<ref>{{متن قرآن|قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ * النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ * إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ * وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ}} «مرگ بر گروه (آتش افروز در) آن خندق * آن آتش پرهیزم * آنگاه که کنار آن نشسته بودند * و بر آنچه بر سر مؤمنان می‌آوردند گواه بودند» سوره بروج، آیه ۴-۷.</ref>. در مقابل، از آتش ضد کافران، کژاندیشان و [[خطاکاران]] استفاده شده است، چنان که در [[آیه]] {{متن قرآن|أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَنْ تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«آیا کسی از شما دوست می‌دارد که باغساری از خرما بن و تاک داشته باشد که از بن آن جویبارها روان باشد و در آن همه گونه میوه برای او یافته شود در حالی که خود به پیری رسیده و فرزندانی خرد و ناتوان داشته باشد آنگاه گردبادی آتشناک بدان در رسد و بسوزد؟ خداوند این چنین، نشانه‌ها را برای شما روشن می‌دارد باشد که شما بیندیشید» سوره بقره، آیه ۲۶۶.</ref> در تمثیلی، [[عمل صالح]] آمیخته با [[ریا]]، به باغ سوخته [[تشبیه]] شده و به [[مؤمنان]] هشدار داده است تا [[اعمال صالح]] خود را با ریا و [[نفاق]] نیامیزند. صاحبان باغ سوخته وقتی [[تصمیم]] گرفتند، از عواید باغشان به [[فقرا]] کمک نکنند، آتشی آسمانی باغ آنان را به تلی از خاکستر تبدیل کرد<ref>{{متن قرآن|فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِنْ رَبِّكَ وَهُمْ نَائِمُونَ * فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ}} «آنگاه، بلایی از سوی پروردگارت بدان رسید و آنان در خواب بودند * و چون (باغی) سوخته، سیاه گردید» سوره قلم، آیه ۱۹-۲۰.</ref>. از موارد دیگر استفاده از [[آتش]] ضد [[کافران]]، ماجرای [[سوزاندن]] [[گوساله سامری]] و از بین بردن آن است. طبق [[آیه]] {{متن قرآن|قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَنْ تَقُولَ لَا مِسَاسَ وَإِنَّ لَكَ مَوْعِدًا لَنْ تُخْلَفَهُ وَانْظُرْ إِلَى إِلَهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عَاكِفًا لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفًا}}<ref>«(موسی) گفت: برو که تو را در زندگی (کیفر) این است که بگویی: (به من) دست نزنید! و تو را موعدی است که در آن با تو خلاف نمی‌ورزند و (اینک) در خدایت که پیوسته در خدمتش بودی بنگر که آن را می‌سوزانیم سپس (خاکستر) آن را در دریا به هر سو می‌پاشیم» سوره طه، آیه ۹۷.</ref> [[موسی]]{{ع}} برای از بین بردن [[بت‌پرستی]]، گوساله سامری را در مقابل چشم [[بنی‌اسرائیل]] سوزاند و به دریا افکند. در آیه‌ای دیگر از سرد شدن آتش سخن به میان آمده است: {{متن قرآن|قُلْنَا يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش» سوره انبیاء، آیه ۶۹.</ref>. بعضی مقصود از سردشدن آتش را تبدیل حرارت آن به سردی، از سوی [[خداوند]] دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۸۷.</ref> و بر این باورند که خداوند، [[طبیعت]] آتش (حرارت و سوزانندگی) را از آن گرفت<ref>تفسیر جوامع الجامع، ج۳، ص۲۱؛ الکشاف، ج۳، ص۱۲۶؛ التفسیر الکبیر، ج۲۲، ص۱۸۹؛ روح المعانی، ج۹، ص۱۰۳.</ref>. [[سید قطب]]، بدون ذکر وجوه و احتمالات، آن را کار [[خدا]] دانسته و گفته است: “کسی که به [[آتش]] [[دستور]] [[سوزاندن]] داد، [[فرمان]] سرد شدن را نیز داد و چنین عملی با [[موازین]] بشری قابل تحلیل نیست”<ref>فی ظلال القرآن، ج۴، ص۲۳۸۸. الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۳۲۸.</ref>. در [[قرآن]] آمده است: گروهی از [[یهودیان]] نزد [[پیامبر خدا]]{{صل}} آمدند و گفتند که [[عهد]] کرده‌اند به هیچ [[پیامبری]] [[ایمان]] نیاورند؛ مگر آنکه قربانی‌ای بیاورد که آتش آن را بسوزاند<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۹۰۱: روض الجنان و روح الجنان، ج۵، ص۱۷۳.</ref><ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}} «کسانی که گفتند: خداوند به ما سفارش کرده است که به فرستاده‌ای ایمان نیاوریم مگر آنکه برای ما قربانی‌یی بیاورد که آتش (آسمانی) آن را (به نشان پذیرش) بسوزد؛ بگو: پیش از من پیامبرانی برهان‌ها (ی روشن) و (همان) چیزی را که گفتید، برایتان آوردند، اگر راست می‌گویید پس چرا آنان را کشتید؟» سوره آل عمران، آیه ۱۸۳.</ref>. از [[امام رضا]]{{ع}} [[حدیثی]] درباره نقش آتش در [[اثبات]] ادعای شخصی نقل شده که می‌گفت هفت موی [[پیامبر]] را در [[اختیار]] دارد. طبق این نقل، امام رضا{{ع}} موها را داخل آتش انداخت، سه تا از موها سوخت، ولی چهار تا از آنها باقی ماند و آتش بر آنها تأثیری نکرد<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۳۴۷؛ بحارالأنوار، ج۴۹، ص۵۹.</ref>.<ref>[[سید کمال‌الدین میرمحمدی|میرمحمدی، سید کمال‌الدین]]، [[آتش - میرمحمدی (مقاله)|مقاله «آتش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۲۵.</ref>