تفکر در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

تفکر و [[اندیشه]] از ویژگی‌های [[انسان]] است. تفکر امری حیاتی است که موجب رشد و نموّ [[عقل انسان]] می‌شود. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] در چند مورد به موضوع تفکر اشارت دارد<ref>{{متن قرآن| إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۱۹۰ – ۱۹۱، و {{متن قرآن|وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِن تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَث ذَّلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۶.</ref>. نتیجه تفکر به فعلیّت درآمدن استعدادهای [[آدمی]] است و موجب [[پیشرفت]] [[انسان‌ها]] در زندگی می‌شود. تفکر چون مشعلی فروزان است که راه را به [[انسان‌ها]] می‌نمایاند. از این‌رو [[پیامبر اکرم]] {{صل}} یک ساعت اندیشیدن را [[برتر]] از یک‌سال [[عبادت]] می‌داند. [[امام علی]] {{ع}} نیز تفکر را مایه بینایی برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref>. [[انسان]] به مدد [[اندیشه]] خویش دشواری‌ها را کنار می‌زند و می‌تواند مسائل خود را در زندگی حل کند. [[امام علی]] {{ع}} فرمود:[[اندیشه]]، آیینه‌ای [[پاک]] است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۵۷: {{متن حدیث|"الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ"}}</ref>.

[[انسان]] در آیینه [[اندیشه]]، نیک و بد کارش را می‌بیند و در [[اصلاح]] آن می‌کوشد، با [[اندیشه]] رشد می‌کند و به راه راست رهنمون می‌شود. از این‌رو [[اندیشه]] در حرکت [[آدمی]] به‌سوی [[اصلاح]] کار [[معاد]] نیز کارکردی ویژه می‌یابد. [[امام علی]] {{ع}} تفکر را عامل فراخواندن [[انسان]] به [[نیکی]] و عمل به آن می‌داند و با معرفی تفکر به‌عنوان [[برترین]] [[دانش]]، می‌فرماید: هیچ دانشی چون تفکر نیست<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۹: {{متن حدیث|"لَا عِلْمَ كَالتَّفَكُّرِ"}}</ref>.

دانشی که از راه تفکر و [[اندیشه]] حاصل می‌شود، دانشی عمیق است که زمینه رشد و ارتقای [[آدمی]] را فراهم می‌آورد. در سایه چنین دانشی [[انسان]] به [[فهم]] و دریافت حقیقی حاصل از فعال‌سازی [[عقل]] دست می‌یابد. در [[کلام]] [[امام]] نتیجه تفکر و دریافت حقیقی حاصل از فعال‌سازی [[عقل]] دست می‌یابد. در [[کلام]] [[امام]] نتیجه تفکر و دریافت مطلب، از نتیجه تکرار (طوطی‌وار) درس بیشتر است. از این‌رو در [[مکتب]] [[اسلام]]، [[اصول دین]] و [[اعتقاد]] به آن امری تقلیدی نیست و در سایه [[فهم]] و [[درک]] باید جزو وجدانیّات [[انسان]] شود. این نیز جز در سایه تفکر و [[اندیشه]] عمیق به‌دست نمی‌آید. به همین جهت [[امام]] {{ع}} در کلامی [[اندیشه]] را [[دلیل]] بینایی معرفی می‌کند: اهل [[بصیرت]] کسی است که بشنود و بیندیشد و بنگرد و ببیند و از حوادث عبرت گیرد، سپس به راهی روشن قدم نهد و از فروغلتیدن در پرتگاه‌ها و گم شدن در کوره‌راه‌ها دوری گزیند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۲ و نیز نک: نامه ۳۱: {{متن حدیث|"فَإِنَّمَا الْبَصِيرُ مَنْ سَمِعَ فَتَفَكَّرَ وَ نَظَرَ فَأَبْصَرَ وَ انْتَفَعَ بِالْعِبَرِ ثُمَّ سَلَكَ جَدَداً وَاضِحاً، يَتَجَنَّبُ فِيهِ الصَّرْعَةَ فِي الْمَهَاوِي وَ الضَّلَالَ فِي الْمَغَاوِي"}}</ref>. در کلامی دیگر نیز، حاصل اندیشیدن را پدیداری [[نور]] می‌داند و [[ظلمت]] را حاصل [[غفلت]] ذکر می‌کند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۰۳- ۲۰۴.</ref>.

== نتیجه تفکر ==

== منابع ==

# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید جمال‌الدین دین‌پرور|دین‌پرور، سیدجمال‌الدین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']]

== پانویس ==

{{پانویس}}

[[رده:مفاهیم در نهج البلاغه]]