پرش به محتوا

قاضی مظالم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[قاضی مظالم در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط  = }}
== مقدمه ==
مقام قاضی مظالم از [[قاضی]] عادی و [[محتسب]]<ref>ر. ک: محتسب.</ref> بالاتر بود و هرگاه [[قاضی]]، از [[حکم]] دادن، راجع به یکی از [[کارگزاران]] [[ناتوان]] می‌گشت قضیه به دادگاه مظالم ارجاع می‌شد. در واقع، دادگاه مظالم برای جلوگیری از تعدّی و [[تجاوز]] متنفذان [[حکومتی]] تشکیل می‌شد. از این‌رو، این منصب را به شخصی والامقام و [[زاهد]] می‌سپردند<ref>تاریخ الاسلام، ج۱، ص۴۹۰ و ج۲، ص۲۹۷؛ الاحکام السلطانیه، ص۷۲-۶۱.</ref>. [[خلفای راشدین]]، قاضی مظالم نداشتند و [[علی]] {{ع}} خود شخصاً به [[مظالم]] رسیدگی می‌کردند. به همین منظور، آن [[حضرت]] برای اولین بار به تأسیس "[[دادرسی]] و [[نظارت]] عالی"، [[همّت]] گماشت که به [[شکایت]] [[مردم]] از [[ظلم]] و تعدّی [[فرمانداران]] و امرا می‌پرداخت<ref>الامام علی صوت العدالة الانسانیه، ج۳، ص۸۵.</ref>.


{{امامت}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[قاضی مظالم در قرآن]] - [[قاضی مظالم در حدیث]] - [[قاضی مظالم در فقه اسلامی]] - [[قاضی مظالم در فقه سیاسی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[قاضی مظالم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
==مقدمه==
[[مقام]] قاضی مظالم از [[قاضی]] عادی و [[محتسب]]<ref>ر.ک: محتسب.</ref> بالاتر بود و هرگاه [[قاضی]]، از [[حکم]] دادن، راجع به یکی از [[کارگزاران]] [[ناتوان]] می‌گشت قضیه به [[دادگاه]] [[مظالم]] ارجاع می‌شد. در واقع، [[دادگاه]] [[مظالم]] برای جلوگیری از تعدّی و [[تجاوز]] متنفذان [[حکومتی]] تشکیل می‌شد. از این‌رو، این [[منصب]] را به شخصی والامقام و [[زاهد]] می‌سپردند<ref>تاریخ الاسلام، ج۱، ص۴۹۰ و ج۲، ص۲۹۷؛ الاحکام السلطانیه، ص۷۲-۶۱.</ref>. [[خلفای راشدین]]، قاضی مظالم نداشتند و [[علی]]{{ع}} خود شخصاً به [[مظالم]] رسیدگی می‌کردند. به همین منظور، آن [[حضرت]] برای اولین بار به تأسیس "[[دادرسی]] و [[نظارت]] عالی"، [[همّت]] گماشت که به [[شکایت]] [[مردم]] از [[ظلم]] و تعدّی [[فرمانداران]] و امرا می‌پرداخت<ref>الامام علی صوت العدالة الانسانیه، ج۳، ص۸۵.</ref>.
بعدها، فاطمی‌ها در [[مصر]]، این [[وظیفه]] [[قضایی]] را به نام "[[ولایت]] [[مظالم]]" نامیده و [[قاضی]] آن را "قاضی مظالم" می‌خواندند.
بعدها، فاطمی‌ها در [[مصر]]، این [[وظیفه]] [[قضایی]] را به نام "[[ولایت]] [[مظالم]]" نامیده و [[قاضی]] آن را "قاضی مظالم" می‌خواندند.
همین‌طور "[[عبدالملک مروان]]" روز خاصّی را به این امر اختصاص داد<ref>تاریخ الاسلام، ج۱، ص۴۹۰ و ج۲، ص۲۹۷.</ref> که به همین منظور، [[دادگاه]] [[مظالم]] به [[ریاست]] [[خلیفه]] یا ولایتدار و یا [[نایب]] او در [[مسجد]] تشکیل می‌شد و پنج گروه همواره نزد قاضی مظالم حضور داشتند:
همین‌طور "[[عبدالملک مروان]]" روز خاصّی را به این امر اختصاص داد<ref>تاریخ الاسلام، ج۱، ص۴۹۰ و ج۲، ص۲۹۷.</ref> که به همین منظور، [[دادگاه]] [[مظالم]] به [[ریاست]] [[خلیفه]] یا ولایتدار و یا [[نایب]] او در [[مسجد]] تشکیل می‌شد و پنج گروه همواره نزد قاضی مظالم حضور داشتند:
#حامیان و [[یاوران]]، برای [[نگهبانی]] از محکومین؛
# حامیان و [[یاوران]]، برای [[نگهبانی]] از محکومین؛
#داوران، که [[قاضی]] را به [[بهترین]] [[راه]] برای [[حفظ]] [[حقوق]] افراد [[راهنمایی]] می‌کردند و سوابق [[اصحاب]] دعوی را به [[قاضی]] می‌گفتند؛
# داوران، که [[قاضی]] را به [[بهترین]] [[راه]] برای [[حفظ]] [[حقوق]] افراد [[راهنمایی]] می‌کردند و سوابق [[اصحاب]] دعوی را به [[قاضی]] می‌گفتند؛
#[[فقها]]، در صورتی که [[قاضی]] با مشکلی در مسائل [[شرعی]] روبرو می‌شد، به آنها مراجعه می‌کرد؛
# [[فقها]]، در صورتی که [[قاضی]] با مشکلی در مسائل [[شرعی]] روبرو می‌شد، به آنها مراجعه می‌کرد؛
#دبیران، که به [[ثبت]] مسائل مطرح شده در [[دادگاه]] می‌پرداختند؛
# دبیران، که به [[ثبت]] مسائل مطرح شده در [[دادگاه]] می‌پرداختند؛
#[[شاهدان]]، که [[حکم]] [[قاضی]] را با [[حق]] و [[عدالت]] [[تطبیق]] و [[تصدیق]] می‌کردند.
# [[شاهدان]]، که [[حکم]] [[قاضی]] را با [[حق]] و [[عدالت]] [[تطبیق]] و [[تصدیق]] می‌کردند.


قاضی مظالم، در حوزه رسیدگی خود، دارای امتیاز ویژه‌ای بود؛ از جمله رسیدگی به دعاوی مأموران دولتی و رده بالای [[حکومتی]]؛ به گونه‌ای که هر گاه مأموران مزبور، از [[راه]] [[عدل]] و [[انصاف]] خارج شده و به کسی [[ستم]] روا می‌داشتند، قاضی مظالم آنها را [[محاکمه]] می‌کرد<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۸۹-۷۳.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۷.</ref>.
قاضی مظالم، در حوزه رسیدگی خود، دارای امتیاز ویژه‌ای بود؛ از جمله رسیدگی به دعاوی مأموران دولتی و رده بالای [[حکومتی]]؛ به گونه‌ای که هر گاه مأموران مزبور، از [[راه]] [[عدل]] و [[انصاف]] خارج شده و به کسی [[ستم]] روا می‌داشتند، قاضی مظالم آنها را [[محاکمه]] می‌کرد<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۸۹-۷۳.</ref>.<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۷.</ref>


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
{{منابع}}
 
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
==پانویس==
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


 
[[رده:اصطلاحات سیاسی]]
[[رده:قاضی مظالم]]
[[رده:مدخل]]
۱۱۴٬۱۱۴

ویرایش