جهاد در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخهها
←جهاد اکبر
(←منابع) |
|||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
===[[جهاد اکبر]]=== | ===[[جهاد اکبر]]=== | ||
*[[مبارزه با نفس اماره]]. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهشهای آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او میکند - به ترک شهوتهای [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز میگشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رساندهاند، و [[جهاد اکبر]] بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، [[جهاد اکبر]] چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفتهاند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref><ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه فارسی (کتاب)|فرهنگ فقه فارسی]]، ج3، ص141-146</ref>. | *[[مبارزه با نفس اماره]]. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهشهای آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او میکند - به ترک شهوتهای [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز میگشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رساندهاند، و [[جهاد اکبر]] بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، [[جهاد اکبر]] چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفتهاند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref><ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه فارسی (کتاب)|فرهنگ فقه فارسی]]، ج3، ص141-146</ref>. | ||
==جهاد در کلیات فقه سیاسی== | |||
“جهاد” در لغت به معنای [[مشقت]] یا وسع و [[طاقت]] است. در اصطلاح [[شرعی]] نیز به معنای بذل نفس و [[مال]] خود در [[راه]] اعتلای [[دین اسلام]] و [[اقامه شعائر]] [[ایمان]] است<ref>{{عربی|و شرعا... فهو بذل النفس و المال لإعلاء كلمة الإسلام و إقامة شعائر الإيمان}} (سیوری حلی، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۳۴۰).</ref>. [[جهاد]] یکی از مفاهیمی است که هرچند [[قبل از ظهور اسلام]] نیز وجود داشته است، دین اسلام آن را به معنای جدیدی به کار برد و در نتیجه آن را به مفهومی [[دینی]] تبدیل کرد<ref>به این نوع مفاهیم، حقایق شرعی میگویند.</ref>. | |||
جهاد از حیث [[دشمنان]] یعنی افرادی که علیه آنها جهاد انجام میشود، به سه نوع تقسیم میشود: [[جهاد با اهل کتاب]]، [[جهاد با کفار]] غیر [[اهل کتاب]]، [[جهاد با اهل بغی]] (افرادی که بر [[حکومت اسلامی]] [[شورش]] میکنند). دستهبندی دیگری از جهاد در [[کتب فقهی]] وجود دارد که بر اساس غرض آن است: اگر غرض از جهاد [[دعوت به اسلام]] باشد، [[جهاد ابتدایی]] نام دارد. اگر غرض [[دفاع]] از [[سرزمینهای اسلامی]] در مقابل [[حمله]] و خطر [[دشمن]] باشد، [[دفاعی]] نام دارد. اگر جهاد به غرض [[حفاظت]] از [[جان]] یا مال یا نوامیس افرادی که جان و مالشان محترم است، باشد<ref>محترم است؛ یعنی جان، مال و نوامیس آنها بر دیگران حرام است؛ به خلاف افرادی چون قاتلان که به حکم قصاص کشتنشان به دستور حاکم حلال است.</ref>، نوع دیگر جهاد است<ref>حائری طباطبایی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج۸، ص۷-۸.</ref>. در این نوع جهاد، بحث درباره جواز [[مقاومت]] تا سرحد کشته شدن برای [[دفاع از مال]]، دفاع از جان و دفاع از نوامیس است. بحث اصلی کتب جهاد درباره دو نوع اول جهاد است. [[هدف]] و غرض از [[جهاد دفاعی]]، دفاع از [[مسلمین]] در مقابل حمله و خطرهای وارده است؛ اما در خصوص جهاد ابتدایی اهداف و اغراض متعددی بیان شده است. | |||
پیش از آنکه به صورت تفکیکی به این موارد پرداخته شود، دو اصطلاح [[جهاد اکبر]] و [[جهاد اصغر]] معنا میشود. در اصطلاح جهاد اکبر و اصغر از فرمایشی از [[رسول خدا]]{{صل}} گرفته شده است: [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمودند که [[پیامبر خدا]] گروه نظامیای را [برای مأموریتی] فرستادند. آنگاه که این گروه برگشت، پیامبر خدا{{صل}} فرمود: آفرین بر قومی که جهاد اصغر را انجام داد و جهاد اکبر همچنان بر آنان باقی است. آنگاه پرسیدند: ای پیامبر خدا، جهاد اکبر چیست؟ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: [[جهاد با نفس]]. [[بهترین جهاد]]، جهادی است که [[انسان]] با نفس خود میکند<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} بَعَثَ سَرِيَّةً فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ عَلَيْهِمُ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ وَ قَالَ{{ع}} أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ}} (ابن بابویه (شیخ صدوق)، معانی الاخبار، ص۱۶۰).</ref>. | |||
آنگونه که در [[روایت]] فوق نیز عیان است، جهاد اکبر به [[مجاهدت]] با خواهشها و هوسهای [[نفسانی]] و جهاد اصغر به [[جهاد]] در جبهههای [[جنگ]] اطلاق میشود»<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۱۰.</ref> | |||
==منابع== | ==منابع== |