زن در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←هدف آفرینش زن
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==[[هدف آفرینش]] زن== | ==[[هدف آفرینش]] زن== | ||
سؤال از هدف آفرینش زن از گذشته‌های دور مطرح بوده و در پاسخ به آن، دو دیدگاه اصلی هست: | سؤال از هدف آفرینش زن از گذشته‌های دور مطرح بوده و در پاسخ به آن، دو دیدگاه اصلی هست: | ||
#دیدگاهی که [[آفرینش]] زنان را مانند دیگر جانوران و نیز گیاهان برای بهره‌مندی مردان می‌دانسته و در نتیجه، وجود زن را طفیلی و برای غیر در نظر می‌گرفته است. این دیدگاه به برخی [[تفاسیر]] نیز راه یافته است.<ref>نک: التفسیر الکبیر، ج ۲۵، ص ۱۱۰.</ref> | |||
#دیدگاهی که آفرینش زنان را تنها برای مردان ندانسته است.<ref>نک: الامثل، ج۲، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۵؛ یادداشتهای استاد مطهری، ج ۵، ص ۸۱، ۲۶۰.</ref> بنابراین دیدگاه، نفع‌رسانی [[زنان]] به مردان، نه به عنوان [[هدف غایی]] [[آفرینش]] آنان، بلکه هدفی ثانوی است که در جهت تنظیم مناسب‌تر [[روابط]] [[انسان‌ها]] مقدر شده است، چنان که متقابلاً نفع‌رسانی مردان به زنان از اهداف ثانویه [[آفرینش]] مردان است. [[تدبر]] در [[آیات قرآن]] و [[احادیث]] [[معصومان]]{{عم}} تردیدی باقی نمی‌گذارد که موجودیت [[زن]]، موجودیتی مستقل است و از زن نیز همانند مرد، پیمودن [[مسیر کمال]] و تعالی خواسته شده است. از میان شواهد بی‌شمار این مدعا می‌توان به خطاب‌های عام [[قرآن]] به انسان‌ها و [[مؤمنان]] و از جمله، دو [[پیام]] کلی [[الهی]] اشاره کرد که بی‌هیچ تفکیکی میان مرد و زن، [[غایت آفرینش]] [[جن]] و [[انس]] را صرفا [[پرستش]] [[خداوند]] {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref> و پرهیزگارتر بودن افراد را معیار گرامی‌تر بودن آنان نزد [[خدا]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}}<ref>«ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref> معرفی کرده‌اند. | |||
در این باره، تحلیل‌هایی در مدلول دو [[آیه قرآن]] که [[هدف از آفرینش]] زوج‌ها را دستیابی به سکون و [[آرامش]] | در این باره، تحلیل‌هایی در مدلول دو [[آیه قرآن]] که [[هدف از آفرینش]] زوج‌ها را دستیابی به سکون و [[آرامش]] معرفی کرده‌اند {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>، {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد تا بدو آرامش یابد و چون با او آمیزش کرد، همسرش باری سبک برگرفت آنگاه (چندی) با او به سر آورد تا چون گرانبار شد، خداوند- پروردگارشان- را خواندند که: اگر به ما (فرزند) شایسته‌ای بدهی به یقین از سپاسگزاران خواهیم بود» سوره اعراف، آیه ۱۸۹.</ref>، صورت گرفته است. در [[آیه]] {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>، هرچند محتمل است خطاب خداوند به مردان باشد و زنان مایه آرامش آنان معرفی شده باشند؛<ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۳، ص ۴۳۹؛ زبدة التفاسیر، ج ۶، ص ۲۰۵.</ref> اما این احتمال برخلاف ظاهر سیاقی [[آیات]] قبل و بعد است که در آنها به عموم انسان‌ها خطاب شده است. {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که شما را از خاک آفرید آنگاه شما آدمیانی (روی زمین) پراکنده می‌شوید» سوره روم، آیه ۲۰.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْعَالِمِينَ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین و گوناگونی زبان‌ها و رنگ‌های شماست؛ به راستی در این نشانه‌هایی برای دانشوران است» سوره روم، آیه ۲۲.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او، خوابتان در شب و روز و (روزی) جستنتان از بخشش اوست، همانا در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که سخن نیوشند» سوره روم، آیه ۲۳.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که برق را برای بیم و امید نشانتان می‌دهد و از آسمان، آبی فرو می‌فرستد آنگاه با آن، زمین را پس از مردن آن زنده می‌گرداند؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که خرد می‌ورزند» سوره روم، آیه ۲۴.</ref> از سوی دیگر، احتمال اینکه خطاب خدا عام باشد و مردان و زنان به گونه متقابل مایه آرامش یکدیگر معرفی شده باشند،<ref>تفسیر نسفی، ج۳، ص۲۷۰؛ روض‌الجنان، ج۳، ص ۵.</ref> با ظاهر خود آیه کاملاً [[سازگاری]] دارد، زیرا واژه "زوج" در [[زبان عربی]] به معنای [[همسر]] است <ref> التبیان، ج ۸، ص ۲۴۰؛ مفردات، ص ۳۸۴؛ التحقیق، ج ۴، ص ۳۶۴، "زوج".</ref> و در [[زبان قرآن]] گرچه بیشتر درباره [[زن]] به کار رفته (بقره / ۲، ۳۵، ۱۰۲، ۲۳۴؛ [[نساء]] / ۴، ۲۰)، در چند مورد بر شوهر نیز اطلاق شده است. (بقره / ۲، ۲۳۰، ۲۳۲؛ [[مجادله]] / ۵۸، ۱) تأنیث [[ضمیر]] «اِلَیها» نیز منافاتی با این احتمال ندارد، زیرا [[مرجع]] آن جمع مکسر (ازواج) است. | ||
در [[آیه]] دیگری که [[هدف از آفرینش]] ازواج را بیان کرده، آمده است: «هُوَ الَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَةٍ وجَعَلَ مِنها زَوجَها لِیَسکُنَ اِلَیها» ([[اعراف]] / ۷، ۱۸۹) گرچه این آیه با دیدگاه نخست، یعنی [[آفرینش]] [[زن]] برای [[آرامش]] مرد سازگار است، نه بر علیت یک‌سویه، و نه بر علیت انحصاری دلالت دارد. در واقع اینکه [[خداوند]]، زن را مایه آرامش شوهر معرفی کرده، به این معنا نیست که فقط زن مایه آرامش شوهر است و شوهر مایه آرامش زن نیست؛ همچنین مفید آن نیست که آفرینش زن، هیچ غایتی جز آرامش شوهر ندارد. افزون بر این، احتمال علیّت یک‌سویه و احتمال علّیت انحصاری در [[آیات]] دیگری نیز [[نفی]] شده است؛ از جمله، ظاهر آیه نخست، ([[روم]] / ۳۰، ۲۱) [[اثبات]] علیت دوسویه است، چنان که آیه‌ای دیگر، [[زنان]] را [[پوشش]] مردان و مردان را پوشش زنان معرفی کرده است. (بقره / ۲، ۱۸۷) در [[روایات]] نیز تعبیرهایی مانند آفرینش [[حوا]] برای [[آدم]] و آفرینش زنان برای آرامش مردان وارد شده <ref>وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۶۲، ۲۶۶؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۳۲۴ ـ ۳۲۵؛ بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳.</ref> که [[استدلال]] بالا مبنی بر رد علیت یک‌سویه و انحصاری در باره آنها نیز جریان دارد. | در [[آیه]] دیگری که [[هدف از آفرینش]] ازواج را بیان کرده، آمده است: «هُوَ الَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَةٍ وجَعَلَ مِنها زَوجَها لِیَسکُنَ اِلَیها» ([[اعراف]] / ۷، ۱۸۹) گرچه این آیه با دیدگاه نخست، یعنی [[آفرینش]] [[زن]] برای [[آرامش]] مرد سازگار است، نه بر علیت یک‌سویه، و نه بر علیت انحصاری دلالت دارد. در واقع اینکه [[خداوند]]، زن را مایه آرامش شوهر معرفی کرده، به این معنا نیست که فقط زن مایه آرامش شوهر است و شوهر مایه آرامش زن نیست؛ همچنین مفید آن نیست که آفرینش زن، هیچ غایتی جز آرامش شوهر ندارد. افزون بر این، احتمال علیّت یک‌سویه و احتمال علّیت انحصاری در [[آیات]] دیگری نیز [[نفی]] شده است؛ از جمله، ظاهر آیه نخست، ([[روم]] / ۳۰، ۲۱) [[اثبات]] علیت دوسویه است، چنان که آیه‌ای دیگر، [[زنان]] را [[پوشش]] مردان و مردان را پوشش زنان معرفی کرده است. (بقره / ۲، ۱۸۷) در [[روایات]] نیز تعبیرهایی مانند آفرینش [[حوا]] برای [[آدم]] و آفرینش زنان برای آرامش مردان وارد شده <ref>وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۶۲، ۲۶۶؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۳۲۴ ـ ۳۲۵؛ بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳.</ref> که [[استدلال]] بالا مبنی بر رد علیت یک‌سویه و انحصاری در باره آنها نیز جریان دارد. | ||