قضاوت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

قضاوت در فقه سیاسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۳ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۲۹

۸٬۳۵۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۳ ژوئن ۲۰۲۱

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۱۸۵

ویرایش

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 [[قضا]] و حکم مترادف‌اند و هر دو به معنای داوری کردن هنگام [[اختلاف]] و [[تنازع]] هستند؛ فرق آنها در این است که حکم به لحاظ صدور آن در اختلاف و "قضاء" به اعتبار اتمام اختلاف به حکم صادر شده است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۵۲.</ref>
+==جایگاه داوری عادلانه==
+عرصه‌های اساسی [[فرصت]] برابر که از مؤلفه‌های [[عدالت سیاسی]] به شمار می‌آید خود را در [[داوری]] عادلانه و [[قانون]] برابر نشان می‌دهد. با توجه به این عنصر در چند حوزه می‌توان از فرصت برابر عادلانه سخن به میان آورد از جمله در [[مشارکت سیاسی]] که به طور برابر برای افراد [[جامعه]] تعریف می‌شود و همه از امتیاز گزینش‌گری و [[انتخاب]] شدن برخوردار می‌گردند. یکی دیگر از جلوه‌های [[برابری]] [[فرصت‌ها]]، [[تساوی]] و برخورداری همگان از فرصت داوری عادلانه است، در آیاتی از [[قرآن کریم]]، [[انبیای الهی]] و [[مردم]] به [[قضاوت عادلانه]] [[دعوت]] شده‌اند، [[خداوند]] می‌فرماید: ای [[داوود]]! ما تو را در [[زمین]]، [[خلیفه]] گردانیدیم پس در میان مردم به [[حق]] داوری کن و زنهار از [[هوس]] [[پیروی]] مکن که تو را از [[راه خدا]] به در می‌کند<ref>سوره ص آیه ۲۶</ref>.
+در این [[آیه]]، خداوند داوود [[پیامبر]]{{صل}} را به [[دادگستری]] در میان همه «ناس» امر می‌کند، بدون آنکه برخی بر دیگران امتیازی داشته باشند، در آیه‌ای دیگر این معنا تأکید می‌شود: {{متن قرآن|إِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ}}<ref>«و چون میان مردم داوری می‌کنید با دادگری داوری کنید» سوره نساء، آیه ۵۸.</ref>.
+همچنین در [[کلام الهی]] آمده است هر امتی، رسولی داشته و هدفش آن بوده است تا میان همه آنان به [[عدل]] و برابری، [[قضاوت]] کند، خواه به آن پیامبر [[ایمان]] آورده باشند یا نه: {{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذَا جَاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ}}<ref>«و هر امّتی را پیامبری است که چون پیامبرشان بیاید میان آنان به دادگری داوری می‌شود و به آنان ستم نخواهد رفت» سوره یونس، آیه ۴۷.</ref>.
+برابری فرصت و [[مساوات]]، در باره قانون نیز می‌تواند معنایی ملموس پیدا کند، یعنی قانون و قانون‌گذاران و مجریان آن، افراد را به یک چشم نگاه کند و میان افراد، [[تبعیض]] قائل نشود، بلکه رعایت [[استحقاق]] را بکند. خداوند در [[کلام]] خویش به [[صراحت]] خطاب به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ}}<ref>«ما این کتاب (آسمانی) را بر تو، به حق فرو فرستاده‌ایم تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی و طرفدار خائنان مباش» سوره نساء، آیه ۱۰۵.</ref>.
+«کتاب» به عنوان [[مظهر]] [[قانون]] و «حق»، در کنار یکدیگر ذکر شده که مبنای [[رفتار]] و [[داوری]] برابر و [[قانونمند]] در میان «ناس» قرار می‌گیرد؛ همه [[مردم]] در اینجا مطرح می‌شوند و بر [[حکم]] [[حق]] و [[عدل]] برای همه افراد، تأکید می‌گردد.
+به عبارت دیگر، افرادی که از لحاظ [[خلقت]] در شرایط مساوی هستند، قانون باید درباره آنها به [[مساوات]] رفتار بکند؛ اما افرادی که خودشان در شرایط مساوی نیستند قانون هم نباید درباره آنها مساوی رفتار بکند، بلکه باید مطابق شرایط خودشان با آنها رفتار کند<ref>مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، ج۱، ص۳۱۴.</ref>؛ بنابراین [[عدالت]] به گونه‌ای است که شرایط و [[فرصت‌ها]] را به [[تساوی]] در [[اختیار]] همه [[شهروندان]] قرار می‌دهد، این امر به معنای تساوی در همه سطوح نیست: معنی عدالت و مساوات این است که ناهمواری‌ها و [[پست]] و بلندی‌ها و بالا و پایین‌ها و تبعیض‌هایی که منشأش [[سنت‌ها]] و عادات و یا [[زور]] و [[ظلم]] است باید محو شود و از بین برود و اما آن [[اختلاف‌ها]] و تفاوت‌ها که منشأش [[لیاقت]] و [[استعداد]] و عمل و کار و فعالیت افراد است، باید محفوظ بماند. همان طوری که در مسابقه‌ها، میدان مسابقه باید هموار باشد، مساوی و هم سطح باشد، برای همه یک [[جور]] باشد، امکانات [[اجتماعی]] باید برای همه بالسویه فراهم شود، تا آنجا که به میدان مسابقه، یعنی امکانات اجتماعی مربوط است همه مساوی هستند و باید مساوی باشند.
+اما در مسابقه یک چیز دیگر هست که مربوط به میدان مسابقه با شرایط مسابقه نیست، مربوط است به خود مسابقه‌دهندگان، یکی چابک‌تر است، یکی لاغرتر، یکی با عزیمت‌تر و باهمت‌تر و کوشاتر است، یکی سابقه تمرین بیشتر دارد، این تفاوت‌ها در نتیجه مسابقه دخالت دارد و نباید آنها را نادیده گرفت، باید به آنها [[احترام]] گذاشت و در نتیجه اینهاست که تقدم و تاخر پیش می‌آید<ref>مرتضی مطهری، بیست گفتار، ص۱۲۳.</ref>.
+بنابراین با آنکه [[عدالت سیاسی]] با مفاهیمی چون [[برابری]] و [[مساوات]]، عرصه‌های مشترک دارد، اما تفاوت کلیدی با برابری در آن است که [[عدالت]]، برابری مطلق را شامل نمی‌شود و به برابری در صورت استحقاق‌های مساوی [[معتقد]] است. عدم رعایت [[شایستگی‌ها]] و استحقاق‌ها، [[ستم]] است.
+در [[فرهنگ اسلامی]]، با توجه به عادلانه بودن [[قوانین]]، برابری [[فرصت‌ها]] نیز هماره در نظر بوده است. [[علی]]{{ع}} درباره [[حضرت محمد]]{{صل}} اشاره دارد که او [[قانون]] برابر را برای [[جامعه]] به واسطه [[قرآن]]، ارمغان آورد: او موهومات طبقاتی را [[لغو]] کرد و [[مسلمانان]] را در مقابل قانون [[مقدس]] قرآن، بدون استثنا، مساوی و برابر قرار داد، [[توانگران]] خیره‌سر که از [[میراث]] دیگران سیم و زر اندوخته بودند و بر [[کارگران]] [[تهی‌دست]] و زحمت‌کش، آقایی می‌فروختند، نمی‌توانستند از موقعیت نامیمون خویش استفاده کنند<ref>سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان کوتاه امیرالمؤمنین{{ع}}، خطبه ۹۴، ص۲۸۲.</ref>.<ref>[[سید کاظم سیدباقری|سیدباقری، سید کاظم]]، [[عدالت سیاسی در قرآن کریم (کتاب)|عدالت سیاسی در قرآن کریم]]، ص ۲۵۰.</ref>
 ==منابع==