علم شأنی معصوم: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - ' آنرا ' به ' آن را '
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}})) |
جز (جایگزینی متن - ' آنرا ' به ' آن را ') |
||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
#دستۀ اول، سه روایت مختلف از [[امام صادق]]{{ع}}<ref>هر سه روایت در: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۸</ref> که فرمودند: "امام هر گاه بخواهد میداند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش میکند":<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> {{عربی|«إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم»، «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِم» و «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ»}}.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایاننامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص ۴۶۲؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۰</ref> این روایات علم امام را منوط بر تعلیم الهی کردهاند.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایاننامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟</ref> | #دستۀ اول، سه روایت مختلف از [[امام صادق]]{{ع}}<ref>هر سه روایت در: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۸</ref> که فرمودند: "امام هر گاه بخواهد میداند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش میکند":<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> {{عربی|«إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم»، «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِم» و «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ»}}.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایاننامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص ۴۶۲؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۰</ref> این روایات علم امام را منوط بر تعلیم الهی کردهاند.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایاننامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟</ref> | ||
#دستۀ دوم، روایاتی که مسئله قبض و بسط علم [[اهل بیت]] {{عم}}را مطرح میکنند. معمر بن خلاد از [[امام کاظم]] {{ع}}پرسید آیا شما علم غیب میدانید؟ امام در پاسخ فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۶</ref> «[[امام باقر]] {{ع}}فرموده است: علم برای ما گشایش مییابد و ما آگاهی مییابیم و گرفتگی مییابد و دیگر آگاهی نمییابیم.»<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> ملامحمد صالح مازندرانی در شرح این روایت مینویسد:<ref>[[ملاصالح مازندرانی|مازندرانی، ملاصالح]]، شرح اصول الکافی، ج ۶، ص ۳۱</ref> "منظور از بسط علم، فعلی بودن آن است و مراد از قبض عدم فعلیت علم، گرچه با توجه و التفات میداند.<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> | #دستۀ دوم، روایاتی که مسئله قبض و بسط علم [[اهل بیت]] {{عم}}را مطرح میکنند. معمر بن خلاد از [[امام کاظم]] {{ع}}پرسید آیا شما علم غیب میدانید؟ امام در پاسخ فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۶</ref> «[[امام باقر]] {{ع}}فرموده است: علم برای ما گشایش مییابد و ما آگاهی مییابیم و گرفتگی مییابد و دیگر آگاهی نمییابیم.»<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> ملامحمد صالح مازندرانی در شرح این روایت مینویسد:<ref>[[ملاصالح مازندرانی|مازندرانی، ملاصالح]]، شرح اصول الکافی، ج ۶، ص ۳۱</ref> "منظور از بسط علم، فعلی بودن آن است و مراد از قبض عدم فعلیت علم، گرچه با توجه و التفات میداند.<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> | ||
#دستۀ سوم، روایاتی که مربوط به افزایش علوم آنان است و اگر علوم آنان فعلی بود، افزایش آن معنای معقولی نداشت. زراره میگوید از [[امام باقر]] {{ع}}شنیدم میفرمود:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵۵</ref> «اگر علم ما فزونی نمییافت، پایان میپذیرفت.» عرض کردم: "چیزی بر شما افزوده میشود که [[پیامبر خدا]] {{صل}} | #دستۀ سوم، روایاتی که مربوط به افزایش علوم آنان است و اگر علوم آنان فعلی بود، افزایش آن معنای معقولی نداشت. زراره میگوید از [[امام باقر]] {{ع}}شنیدم میفرمود:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵۵</ref> «اگر علم ما فزونی نمییافت، پایان میپذیرفت.» عرض کردم: "چیزی بر شما افزوده میشود که [[پیامبر خدا]] {{صل}} آن را نمیدانست؟" فرمود: «هر گاه بنای افزایش علم باشد، نخست بر [[پیامبر خدا]] {{صل}} و سپس بر [[امامان]] {{عم}}عرضه میشود تا به ما میرسد.» [[امام صادق]] {{ع}}نیز میفرماید:<ref>بصائر الدرجات ص ۳۶ و بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۵۵۲ و ج ۲۶، ص ۹۰</ref> «شب جمعهای نیست مگر اینکه اولیای خدا سرور ویژهای دارند، هنگامی که شب جمعه فرا میرسد [[رسول خدا]] {{صل}} با عرش ارتباط برقرار میکند و من نیز همراه او با عرش تماس حاصل میکنم و در نتیجه با علمی که از آنجا بهره بردم باز میگردم و اگر این نبود قطعاً آنچه در نزد ماست پایان میپذیرفت.» در تبیین این روایت چنین گفته شده است:<ref>[[در محضر علامه طباطبایی (کتاب)|در محضر علامه طباطبایی]]، ص ۱۴۸</ref> "اشکال ندارد که {{عربی|"اذا شاءوا علموا"}} از راه صعود ارواح آنها در شبهای جمعه باشد.<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> | ||
#دستۀ چهارم، روایاتی که نشانگر عدم آگاهی [[اهل بیت]] {{عم}}به برخی موضوعات است و چون جهل و ناآگاهی با اصل علم [[اهل بیت]] {{عم}}منافات دارد، بنابراین توجیه صحیح اینها عدم فعلیت و إرادی بودن علم آنان است. در روایتی عمار ساباطی از [[امام صادق]] {{ع}}پرسید:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۷</ref> آیا امام [[علم غیب]] میداند؟ امام فرمودند: «نه، اما هر گاه بخواهد بر چیزی آگاهی یابد، خداوند او را بدان آگاه میگرداند.»<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> | #دستۀ چهارم، روایاتی که نشانگر عدم آگاهی [[اهل بیت]] {{عم}}به برخی موضوعات است و چون جهل و ناآگاهی با اصل علم [[اهل بیت]] {{عم}}منافات دارد، بنابراین توجیه صحیح اینها عدم فعلیت و إرادی بودن علم آنان است. در روایتی عمار ساباطی از [[امام صادق]] {{ع}}پرسید:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۷</ref> آیا امام [[علم غیب]] میداند؟ امام فرمودند: «نه، اما هر گاه بخواهد بر چیزی آگاهی یابد، خداوند او را بدان آگاه میگرداند.»<ref>ر.ک. [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸ ـ ۲۲۴</ref> | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==معصوم و علم غیب شأنی== | ==معصوم و علم غیب شأنی== | ||
*امامان{{عم}} هر وقت میخواستند چیزی از غیب بدانند به مقام نورانیّت<ref>[[محمد باقر مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحار الانوار، ج ۲۶، ص ۱، ح ۱</ref> (مقام باطنی) خود توجّه نموده و | *امامان{{عم}} هر وقت میخواستند چیزی از غیب بدانند به مقام نورانیّت<ref>[[محمد باقر مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحار الانوار، ج ۲۶، ص ۱، ح ۱</ref> (مقام باطنی) خود توجّه نموده و آن را میدانستند، ولی همیشه به آن مقام توجّه نداشتند، مانند فقیهی که تمام مسائل نزد او حاضر نیست، ولی ملکه اجتهاد را دارد که هرگاه مسئلهای از او میپرسند، به مَأخذِ حُکم رجوع نموده و آن را میداند.<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[علم امام و عصمت انبیاء و اوصیاء (مقاله)|علم امام و عصمت انبیاء و اوصیاء]] ص ۳۲۶</ref> علم به همه چیز در دسترس امامان است، اما اگر مصلحت در ندانستن امری باشد اراده نمیکنند که آن را بدانند<ref>ر.ک. [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، شرح دعای ۴۵ صحیفه سجادیه، وبگاه پدیدآورنده </ref> و اگر ارادۀ دانستن کرده باشند، خداوند ایشان را آگاه میکرد، این آگاهی حتی اموری که در پارهای روایات نفی شده مانند: خبر از زمان و مکان مرگ افراد و نزول باران را نیز شامل میشود، اگر آنها میخواستند به اذن الهی به همه این امور آگاه میشدند و از آن خبر میدادند گر چه در محورهایی مانند علم به وقوع قیامت هرگز وارد نشدند.<ref>ر.ک. [[ناصر رفیعی|رفیعی، ناصر]]، [[علم غیب ائمه (مقاله)|علم غیب ائمه]]، ص دو فصلنامۀ مطالعات اهل بیت شناسی، ص ۱۷ و ۱۸</ref> | ||
*ممکن است دلیل بالفعل نبودن همیشگی علم غیب برای آنان این باشد، باتوجه به اینکه [[اهل بیت]] {{عم}} لباس عالم مادی را پوشیدهاند و این عالم قابلیت نزول دفعی علم را ندارد لذا علوم به تدریج بر آنها نازل میشده است. تفاوت اهل بیت با سایر مردم در این مورد این است که ضعف قابلیت (ظرفیت دریافت علوم) در ایشان عرضی اختیاری است و در دیگران اضطراری ذاتی؛ یعنی هرگاه آنها اراده کنند خواهند دانست، البته اراده و مشیت آنها هم منوط به خواست خداوند است. امامان در حالت ظاهری مانند سایرین ممکن است به خیلی چیزها توجه نداشته باشند اما در حالت باطنی خود<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم امام ۱ (کتاب)|علم امام]]، ص ۳۰۶ و ۳۰۷؛ [[سید محمود جزایری|جزایری، سید محمود]]، [[کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان (پایاننامه)|کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان]]، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref> {{عربی|"لا يَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ"}}<ref>ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۲۰۱</ref>.<ref>ر.ک. [[سید محمود جزایری|جزایری، سید محمود]]، [[کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان (پایاننامه)|کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان]]، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام (تاریخچه و اقوال)، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام</ref> | *ممکن است دلیل بالفعل نبودن همیشگی علم غیب برای آنان این باشد، باتوجه به اینکه [[اهل بیت]] {{عم}} لباس عالم مادی را پوشیدهاند و این عالم قابلیت نزول دفعی علم را ندارد لذا علوم به تدریج بر آنها نازل میشده است. تفاوت اهل بیت با سایر مردم در این مورد این است که ضعف قابلیت (ظرفیت دریافت علوم) در ایشان عرضی اختیاری است و در دیگران اضطراری ذاتی؛ یعنی هرگاه آنها اراده کنند خواهند دانست، البته اراده و مشیت آنها هم منوط به خواست خداوند است. امامان در حالت ظاهری مانند سایرین ممکن است به خیلی چیزها توجه نداشته باشند اما در حالت باطنی خود<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم امام ۱ (کتاب)|علم امام]]، ص ۳۰۶ و ۳۰۷؛ [[سید محمود جزایری|جزایری، سید محمود]]، [[کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان (پایاننامه)|کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان]]، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref> {{عربی|"لا يَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ"}}<ref>ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۲۰۱</ref>.<ref>ر.ک. [[سید محمود جزایری|جزایری، سید محمود]]، [[کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان (پایاننامه)|کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان]]، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام (تاریخچه و اقوال)، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام</ref> | ||
==نتیجه گیری== | ==نتیجه گیری== |