حضرت علی اکبر در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[علی اکبر]]''' [[فرزند]] بزرگ [[امام حسین]] {{ع}} و [[شبیه]] [[پیامبر]] است. [[مادر]] او، لیلا دختر ابی مرّه نام داشت و [[روز عاشورا]] در سن 25 سالگی بعد از فداکاری بسیار [[شهید]] شد. او اوّلین [[شهید]] [[عاشورا]] از [[بنی هاشم]] بود. ایشان نزدیک‌ترین شهیدی است که با [[امام حسین]]{{ع}} [[دفن]] شده است و به این خاطر [[ضریح]] [[امام]]، شش گوشه دارد.

[[علی اکبر]] [[فرزند]] بزرگ [[سید الشهدا]] و [[شبیه]] [[پیامبر]] است که [[روز عاشورا]] فدای [[دین]] شد. [[مادر]] حضرت علی اکبر، لیلا دختر ابی مرّه بود. در [[کربلا]] حدود ۲۵ سال داشت. سنّ او را ۱۸ سال و ۲۰ سال هم گفته‌اند. او اوّلین [[شهید]] [[عاشورا]] از [[بنی هاشم]] بود<ref>حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۲۴۵؛ مقاتل الطالبیین.</ref>.

[[علی اکبر]] شباهت بسیاری به [[پیامبر]] داشت، هم در [[خلقت]]، هم در [[اخلاق]] و هم در گفتار. به همین جهت [[روز عاشورا]] وقتی [[اذن]] میدان طلبید و عازم جبهۀ [[پیکار]] شد، [[امام حسین]]{{ع}} رو به [[آسمان]] گفت: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اشْهَدْ عَلَى هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ فَقَدْ بَرَزَ إِلَيْهِمْ غُلَامٌ أَشْبَهُ النَّاسِ خَلْقاً وَ خُلُقاً وَ مَنْطِقاً بِرَسُولِكَ كُنَّا إِذَا اشْتَقْنَا إِلَى نَبِيِّكَ نَظَرْنَا إِلَى وَجْهِهِ...}}<ref>بحار الانوار، ج۴۵، ص۴۳.</ref>. [[شجاعت]] و [[دلاوری]] [[حضرت علی اکبر]] و رزم‌آوری و [[بصیرت دینی]] و [[سیاسی]] او در [[سفر]] [[کربلا]] به‌ویژه در [[روز عاشورا]] تجلّی کرد. سخنان، فداکاری‌ها و رجزهایش [[دلیل]] آن است. وقتی [[امام حسین]] از منزلگاه "[[قصر بنی مقاتل]]" گذشت، روی اسب چشمان او را خوابی ربود و پس از [[بیداری]] {{متن حدیث|إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}} گفت و سه بار این جمله و [[حمد]] [[الهی]] را تکرار کرد. علیّ اکبر وقتی سبب این [[حمد]] و [[استرجاع]] را پرسید، [[حضرت]] فرمود: در [[خواب]] دیدم سواری می‌گوید این کاروان به سوی [[مرگ]] می‌رود. پرسید: مگر ما بر [[حق]] نیستیم؟ فرمود: چرا. گفت: {{متن حدیث|فَإِنَّنَا إِذاً لَا نُبَالِي أَنْ نَمُوتَ مُحِقِّينَ}}. پس باکی از [[مرگ]] در [[راه]] [[حق]] نداریم!<ref>اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۰۶.</ref> [[روز عاشورا]] نیز پس از [[شهادت]] [[یاران امام]]، اولین کسی که اجازۀ میدان‌طلبید تا [[جان]] را فدای [[دین]] کند او بود. گرچه به میدان رفتن او بر [[اهل بیت]] و بر [[امام]] بسیار سخت بود، ولی از [[ایثار]] و روحیۀ جانبازی او جز این [[انتظار]] نبود. وقتی به میدان می‌رفت، [[امام حسین]]{{ع}} در سخنانی سوزناک به آستان [[الهی]]، آن [[قوم]] ناجوانمرد را که [[دعوت]] کردند ولی تیغ به رویشان کشیدند، [[نفرین]] کرد.

[[حضرت علی اکبر]] چندین بار به میدان رفت و رزم‌های شجاعانه‌ای با انبوه [[سپاه]] [[دشمن]] نمود. [[پیکار]] سخت، او را تشنه‌تر ساخت. به [[خیمه]] آمد. بی آنکه آبی بتواند بنوشد، با همان [[تشنگی]] و جراحت دوباره به میدان رفت و جنگید تا به [[شهادت]] رسید. [[قاتل]] او مرّه بن منقذ عبدی بود. پیکر [[حضرت علی اکبر]] با شمشیر‌های [[دشمن]] قطعه قطعه شد. وقتی [[امام]] بر بالین او رسید که [[جان]] باخته بود. صورت بر چهرۀ خونین [[حضرت علی اکبر]] نهاد و [[دشمن]] را بازهم [[نفرین]] کرد: {{متن حدیث|قَتَلَ اللَّهُ قَوْماً قَتَلُوكَ}} و تکرار می‌کرد که: {{متن حدیث|عَلَى الدُّنْيَا بَعْدَكَ الْعَفَا}} و [[جوانان]] [[هاشمی]] را‌طلبید تا پیکر او را به [[خیمه]] گاه حمل کنند<ref>حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۲۴۸.</ref>.  

[[حضرت علی اکبر]]، نزدیک‌ترین شهیدی است که با [[حسین]]{{ع}} [[دفن]] شده است. [[مدفن]] او پایین پای [[ابا عبدالله الحسین]]{{ع}} قرار دارد و به این خاطر [[ضریح]] [[امام]]، شش گوشه دارد<ref>از جمله برای شرح حال او ر.ک: «علی الاکبر» از عبد الرزاق الموسوی، چاپ ۱۳۶۸ قمری، نجف، ۱۴۶ صفحه.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۴۹ و [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۶.</ref>

==علی اکبر در گزیده دانشنامه امام حسین==

علی اکبر، نخستین فرزند پسر [[امام حسین]]{{ع}} بود. علت نامیده شدن او به «علیِ بزرگ تر»، این بود که امام حسین{{ع}} به دلیل شدت علاقه‌ای که به نام [[پدر]] بزرگوارش داشت، نام سه فرزند پسرِ خود را «[[علی]]» گذاشت. از این‌رو، اولی به «علیِ بزرگ‌تر» و دومی به «علیِ میانه» و سومی به «علیِ کوچک‌تر» معروف شدند. بنا به [[نقلی]]، علی اکبر، در یازدهم [[شعبان]] [[سال]] سی و سوم [[هجری]]<ref>این نقل، مربوط به مقتل الحسینِ مُقَرم است و در منابع کهن و معتبر، یافت نشد.</ref>، متولد شد<ref>در السرائر و مَقاتل الطالبیین آمده است که در زمان خلافت عثمان به دنیا آمده است.</ref>. [[کنیه]] او [[ابو الحسن]]، و مادرش [[لیلی]] دختر [[ابو مرة بن عروة بن مسعود ثقفی]] است. گفتنی است که شماری از بزرگان، مانند [[شیخ طوسی]] و [[شیخ مفید]]، [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}} را بزرگ‌ترین فرزند امام حسین{{ع}} دانسته‌اند<ref>در سر السلسلة العلویة آمده است که: «اصحاب ما نمی‌پذیرند که کشته شده، علیِ بزرگ‌تر باشد و این، صحیح است».</ref>؛ ولی این نظریه، خلاف [[رأی]] مشهور [[سیره‌نویسان]] و نَسَب‌شناسان است<ref>در لباب الأنساب آمده: «بیشتر علما، بر این قول هستند که کشته شده در کربلا، علیِ بزرگ‌تر (علی اکبر) است».</ref>. [[محقق شوشتری]]، در رد این نظریه، با اشاره به سخن شیخ طوسی در این باره می‌گوید: پیش از شیخ طوسی در الرجال، شیخ مفید در [[الإرشاد]] است که این علی ([[شهید]] [[کربلا]]) را به «اصغر» توصیف کرده است و [[احمد بن طاووس]] و [[علامه حلی]] هم از او [[پیروی]] کرده‌اند؛ همچنین، [[علی بن طاووس]] و [[ابن داوود]]. مامقانی<ref>گفتنی است علامه محمدتقی شوشتری، کتاب خود قاموس الرجال را در نقد کتاب تنقیح المقال مامقانی، نگاشته است.</ref> می‌گوید: علامه حلی، منکر این نظر الإرشاد در توصیف علی به «اصغر» شده؛ چراکه [[زبیر بن بکار]]، [[ابن قتیبه]]، [[طبری]]، [[ابن ابی زهره]]، دینوری و بَلاذُری و مُزَنی و عمری و ابو الفرج و مؤلف الزواجر، از [[اهل سنت]]، و ابن [[همام]]، مؤلف الأنوار و [[ابو الفضل صابونی]] مؤلف [[الفاخر (کتاب)|الفاخر]]، از [[شیعیان]]، او را به «اکبر» توصیف کرده‌اند. می‌گویم: همین‌طور است نظر [[مصعب بن زبیر]] در کتاب [[نسب قریش (کتاب)|نسب قریش]] و [[ابو مخنف]] بنا بر [[روایت]] [[طبری]] و [[مسعودی]]؛ بلکه [[سیره‌نویسان]]، در این، اختلافی ندارند. من پیش از [[شیخ مفید]]، جز [[علی بن احمد کوفی]] مؤلف [[الاستغاثة (کتاب)|الاستغاثة]]، کسی را نمی‌شناسم که قائل به این نظر باشد و نظر کوفی هم اعتباری ندارد؛ چون نوشته‌اش مخدوش است، همان‌گونه که در جای خود، آن را دانستی. ظاهر، این است که آنچه باعث شده که شیخ مفید و [[شیخ طوسی]]، این نظر را [[انتخاب]] کنند، وجود خبر صحیحی است که در آن آمده که [[واجب]] است [[امام]]، پسر بزرگ‌تر را [[جانشین]] خود قرار دهد. به همین جهت هم بود که جمعی درباره [[عبدالله]] اَفطَح، به [[اشتباه]] افتاده‌اند؛ زیرا او پسر بزرگِ [[امام صادق]]{{ع}} بود؛ اما مقصود خبر یاد شده، این است که پسر بزرگ‌تر، وقتی جانشین می‌شود که [[ناتوانی]] و مشکلی نداشته باشد؛ ولی عبدالله افطَح مشکل داشت، همان‌گونه که شرط [[جانشینی]] پسر بزرگ‌تر، مربوط به [[زمان]] [[مرگ]] [[پدر]] است، و [[امام حسین]]{{ع}} در زمان شهادتش پسری بزرگ‌تر از امام [[زین العابدین]]{{ع}} نداشت. بنا بر این، کسی جز او نبود و مراد [[حدیث]] هم، پسر بزرگ امام بودن است<ref>قاموس الرجال، ج۷، ص۴۱۹.</ref>. درباره سن [[علی اکبر]] در هنگام [[شهادت]] در [[کربلا]]، [[اختلاف]] نظر وجود دارد و تا بیست و هشت سال هم گزارش شده است<ref>گزارش‌های یاد شده، به ترتیب سن مورد اشاره، عبارت‌اند از: الف - «در زمان خلافت عثمان، متولد شد»؛ ب - «دو سالْ مانده به پایان خلافت عثمان، متولد شد»؛ ج- «در وقت شهادت، ۲۵ ساله بود»؛ د - «در وقت شهادت، دوازده ساله بود»؛ ه - «در وقت شهادت، بیش از ده سال داشت».</ref>؛ لیکن بنا بر نظریه مشهور - که وی بزرگ‌تر از امام زین العابدین{{ع}} بوده است - و با [[عنایت]] به این که [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}} هنگام [[واقعه عاشورا]]، بیست و سه سال داشته، باید سن [[علی]] اکبر، بیش از این باشد و لذا گزارش‌های مبنی بر «ولادت وی در [[زمان]] [[خلافت عثمان]]» و ۲۵ ساله بودن وی در وقت [[شهادت]]»، درباره سن ایشان، واقع بینانه‌تر به نظر می‌رسد.

[[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] - به نقل از ابو مِخنَف -: [[یزید]]<ref>ظاهراً «ابن زیاد» صحیح است، چنان که در مصادر دیگر آمده است.</ref> - که خدایش [[لعنت]] کند -، امام زین العابدین{{ع}} را خواست و به او گفت: نامت چیست؟ فرمود: «[[علی بن الحسین]]». گفت: مگر [[خدا]]، علی بن الحسین را نکُشت؟ فرمود: «من [[برادر]] بزرگ‌تری داشتم که علی نامیده می‌شد و شما او را کُشتید»<ref>{{متن حدیث|دَعا يَزيدُ - لَعَنَهُ اللّهُ - بِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ{{ع}}، فَقالَ: مَا اسمُكَ؟ فَقالَ: عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ. قالَ: أوَ لَم يَقتُلِ اللّهُ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ؟ قالَ: قَد كانَ لي أخٌ أكبَرُ مِنّي يُسَمّى عَلِيّا، فَقَتَلتُموهُ}} (مقاتل الطالبیین، ص۱۱۹؛ نسب قریش، ص۵۸).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۹۱.</ref>