پرش به محتوا

سفر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۰٬۲۶۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۱
خط ۹۹: خط ۹۹:


===[[دعا]] و [[یاد خدا]]===
===[[دعا]] و [[یاد خدا]]===
در آغاز سفر به [[تلاوت]] برخی آیات سفارش شده است: هنگام سوار شدن بر کشتی، [[تلاوت]] «بِسمِ اللّهِ مَجرها و مُرسها اِنَّ رَبّی لَغَفورٌ رَحیم» ([[هود]] / ۱۱، ۴۱)<ref>نک: نور الثقلین، ج۲، ص۳۶۱.</ref> و هنگام [[سوار شدن]] بر حیوان <ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۹۵، ۲۹۷.</ref> و در آغاز سفرهای زمینی،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۴۳-۲۴۴.</ref>[[تلاوت]] «سُبحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا و ماکُنّا لَهُ مُقرِنین * و اِنّا اِلی رَبِّنا لَمُنقَلِبون». (زخرف / ۴۳، ۱۳ - ۱۴) تلاوت[[حمد]]،<ref>الکافی، ج۴، ص۲۸۳-۲۸۴.</ref> [[آیه‌الکرسی]] <ref>الخصال، ص۶۲۳.</ref> و سوره‌های قدر،<ref>بحارالانوار، ج۷۳، ص۱۷۰.</ref> [[اخلاص]]،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> فلق،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> ناس <ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> و [[آیات]] ۱۹۰ - ۱۹۴ [[سوره آل عمران]] / ۳،<ref>تحف العقول، ص۱۱۴.</ref> و نیز [[آیه]] ۸۳ همان [[سوره]] <ref>مکارم الاخلاق، ص۲۶۱.</ref> و آیات ۲۲ - ۲۸ [[سوره قصص]] / ۲۸ <ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۲۹.</ref> از [[آداب]] [[مسافرت]] به شمار می‌آید. از مسافران خواسته شده است که [[فاتحة الکتاب]] و آیه‌الکرسی را در حالی بخوانند که رو به مقصد ایستاده‌اند؛ آن‌گاه رو به طرف راست و چپ خویش نیز آن آیات را [[تلاوت]] کنند.<ref> الکافی، ج۴، ص۲۸۳-۲۸۴.</ref> برخی توصیه‌های [[دینی]]، گرچه کلّی‌اند و به [[سفر]] اختصاص ندارند، شامل سفر هم می‌شوند و از آنجا که هنگام سفر توجه بیشتری به آداب و [[مستحبات]] می‌شود، عمل به آن میان مسافران، رواج یافته است؛ مانند تلاوت آیه «رَبِّ اَدخِلنی مُدخَلَ صِدقٍ و اَخرِجنی مُخرَجَ صِدقٍ و اجعَل لی مِن لَدُنکَ سُلطانًا نَصیرا» ([[اسراء]] / ۱۷، ۸۰) که بر اساس روایتی، [[امام صادق]]{{ع}} قرائت آن را به کسانی توصیه کرد که به مکانی هراس‌انگیز وارد می‌شوند <ref>المحاسن، ج۲، ص۳۶۷.</ref> و مسافران که از خطرهای سفر در هراس‌اند، به خواندن آن می‌پردازند. ممکن است تلاوت «فَاللّهُ خَیرٌ حافِظًا وهُوَ اَرحَمُ الرّاحِمین» ([[یوسف]] / ۱۲، ۶۴) نیز این گونه باشد. برخی این آیه را در مجموعه آیاتی برشمرده‌اند که هر کس آنها را بخواند یا با خود همراه داشته باشد، در [[حفاظت]] [[خداوند]] قرار می‌گیرد.<ref>المصباح، کفعمی، ص۱۹۶.</ref> از اینکه [[قرآن]]، خواندن این آیه را در بدرقه [[بنیامین]]، از [[یعقوب]]{{ع}} با تعبیری تمجیدگونه [[روایت]] کرده، می‌توان [[استحباب]] [[تلاوت]] آن را در بدرقه مسافران استفاده کرد. برخی از [[فقیهان]]، خواندن [[آیه]] «اِنَّ الَّذی فَرَضَ عَلَیکَ القُرءانَ لَرادُّکَ اِلی مَعادٍ» ([[قصص]] / ۲۸، ۸۵) را در گوش مسافر، امری سزاوار و دارای [[شهرت]] عملی می‌دانند،<ref>العروة الوثقی، ج۴، ص۳۳۶.</ref> اگرچه [[کوشش]] [[پژوهشگران]] در یافتن مستندی [[روایی]] برای آن، نافرجام مانده است.<ref>مدارک العروه، ج۲۴، ص۲۳.</ref> براساس [[آداب]] مستفاد از [[قرآن کریم]]، مسافران باید یاد خالصانه [[خداوند]] را فقط به [[زمان]] [[سوار شدن]] بر مرکب منحصر نساخته و پس از آن نیز تنها خداوند را بخوانند؛ ولی برخی از [[مردم]]، در اقدامی [[نکوهیده]] تنها در آغاز [[سفر]]، دارای آن حالت بوده و پس از رسیدن به منطقه [[امن]]، [[اخلاص]] خود را با [[شرک]] و [[ناسپاسی]]، ناتمام می‌گذارند: «فَاِذا رَکِبوا فِی الفُلکِ دَعَوُا اللّهَ مُخلِصینَ لَهُ الدّینَ فَلَمّا نَجّاهُم اِلَی البَرِّ اِذا هُم یشرِکون * لِیکفُروا بِما ءاتَیناهُم». (عنکبوت / ۲۹، ۶۵ - ۶۶)
در آغاز سفر به [[تلاوت]] برخی آیات سفارش شده است: هنگام سوار شدن بر کشتی، [[تلاوت]]{{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«راه افتادن و لنگر گرفتن آن با نام خداوند است؛ بی‌گمان پروردگارم آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره هود، آیه ۴۱.</ref>.<ref>نک: نور الثقلین، ج۲، ص۳۶۱.</ref> و هنگام [[سوار شدن]] بر حیوان <ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۹۵، ۲۹۷.</ref> و در آغاز سفرهای زمینی،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۴۳-۲۴۴.</ref>
[[تلاوت]] {{متن قرآن|لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ}}<ref>«تا بر پشت آن قرار گیرید سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن قرار گرفتید یاد کنید و بگویید: پاکا آن (خداوند) که این را برای ما رام کرد و ما را توان آن نبود» سوره زخرف، آیه ۱۳.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ}}<ref>«و ما به سوی پروردگارمان برمی‌گردیم» سوره زخرف، آیه ۱۴.</ref> تلاوت [[سوره حمد]]، <ref>الکافی، ج۴، ص۲۸۳-۲۸۴.</ref> [[آیه‌الکرسی]] <ref>الخصال، ص۶۲۳.</ref> و [[سوره‌ قدر]]،<ref>بحارالانوار، ج۷۳، ص۱۷۰.</ref> [[سوره اخلاص]]،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> [[سوره فلق]]،<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> [[سوره ناس]]<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۱.</ref> و [[آیات]] {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأَبْرَارِ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ }}<ref>«بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است. (همان) کسان که خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند: پروردگارا! این (ها) را بیهوده نیافریده‌ای، پاکا که تویی! ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار. پروردگارا! هر که را به آتش (دوزخ) درآوری، خوار کرده‌ای و ستمگران را یاوری نخواهد بود. پروردگارا! ما شنیدیم فرا خواننده‌ای به ایمان فرا می‌خواند که به پروردگار خود ایمان آورید! و ایمان آوردیم؛ پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدی‌های ما چشم بپوش و ما را با نیکان بمیران. پروردگارا! و آنچه با پیامبرانت به ما وعده کردی عطا کن و روز رستخیز ما را خوار مگردان؛ بی‌گمان تو در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزی» سوره آل عمران، آیه ۱۹۰-۱۹۴.</ref>.<ref>تحف العقول، ص۱۱۴.</ref>، و نیز [[آیه]] {{متن قرآن|أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ}}<ref>«آیا جز دین خداوند را باز می‌جویند با آنکه آنان که در آسمان‌ها و زمینند خواه‌ناخواه گردن نهاده فرمان اویند و به سوی او بازگردانده می‌شوند» سوره آل عمران، آیه ۸۳.</ref>.<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۶۱.</ref> و آیات {{متن قرآن|وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاء مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَن يَهْدِيَنِي سَوَاء السَّبِيلِ وَلَمَّا وَرَدَ مَاء مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِّنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِن دُونِهِمُ امْرَأتَيْنِ تَذُودَانِ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا قَالَتَا لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعَاء وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ فَسَقَى لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقَالَ رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاء قَالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الأَمِينُ قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَى أَن تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ قَالَ ذَلِكَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ أَيَّمَا الأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوَانَ عَلَيَّ وَاللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ }}<ref>«و چون روی به سوی مدین نهاد گفت: امید است پروردگارم مرا به راه میانه  رهنمون گردد. و چون به آب مدین رسید بر آن، گروهی را دید که (گوسفندان خود را) آب می‌دادند و کنار آنان دو زن را دید که (گوسفندان خود را از رفتن به سوی آب) دور می‌داشتند.  گفت: شما چه می‌کنید؟ گفتند: ما (به گوسفندان خود) آب نمی‌دهیم تا شبانان (گوسفندان خود را از آبشخور) باز گردانند و پدر ما پیری کهنسال است. پس برای آن دو (گوسفندان را) آب داد سپس به سایه بازگشت و گفت پروردگارا به هر خیری که به من برسانی نیازمندم. آنگاه یکی از آن دو که با شرم گام برمی‌داشت نزد او آمد، گفت: پدرم تو را فرا می‌خواند تا مزد آبی را که برای ما (به گوسفندان) دادی به تو بپردازد و چون (موسی) نزد او آمد و داستان (خود) را برای او بازگفت، (شعیب) گفت: مهراس که از گروه ستمکاران رهایی یافتی. یکی از آن دو (دختر) گفت: ای پدر ! او را به مزد گیر که بی‌گمان بهترین کسی که (می‌توانی) به مزد بگیری، این توانمند درستکار است. (شعیب) گفت: می‌خواهم یکی از این دو دخترم را همسر تو کنم بنابر آنکه هشت سال برای من کار کنی پس اگر ده سال را به پایان بردی خود دانی و من نمی‌خواهم بر تو سخت بگیرم؛ اگر خدا بخواهد مرا از شایستگان خواهی یافت. (موسی) گفت: این (قرار) میان من و شما بماند که هر یک از دو زمان را به پایان بردم بر من تجاوزی (روا) نباشد و خداوند بر آنچه می‌گوییم نگهبان است» سوره قصص، آیه ۲۲-۲۸.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۲۹.</ref>از [[آداب]] [[مسافرت]] به شمار می‌آید.  
 
از مسافران خواسته شده است که [[فاتحة الکتاب]] و آیه‌الکرسی را در حالی بخوانند که رو به مقصد ایستاده‌اند؛ آن‌گاه رو به طرف راست و چپ خویش نیز آن آیات را [[تلاوت]] کنند.<ref> الکافی، ج۴، ص۲۸۳-۲۸۴.</ref> برخی توصیه‌های [[دینی]]، گرچه کلّی‌اند و به [[سفر]] اختصاص ندارند، شامل سفر هم می‌شوند و از آنجا که هنگام سفر توجه بیشتری به آداب و [[مستحبات]] می‌شود، عمل به آن میان مسافران، رواج یافته است؛ مانند تلاوت آیه {{متن قرآن|وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا}}<ref>«و بگو: پروردگارا مرا با درآوردنی درست (به هر کار) در آور و با بیرون بردنی درست (از هر کار) بیرون بر و از نزد خویش برای من برهانی یاریگر بگمار!» سوره اسراء، آیه ۸۰.</ref> که بر اساس روایتی، [[امام صادق]]{{ع}} قرائت آن را به کسانی توصیه کرد که به مکانی هراس‌انگیز وارد می‌شوند <ref>المحاسن، ج۲، ص۳۶۷.</ref> و مسافران که از خطرهای سفر در هراس‌اند، به خواندن آن می‌پردازند. ممکن است تلاوت {{متن قرآن|قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref> نیز این گونه باشد. برخی این آیه را در مجموعه آیاتی برشمرده‌اند که هر کس آنها را بخواند یا با خود همراه داشته باشد، در [[حفاظت]] [[خداوند]] قرار می‌گیرد.<ref>المصباح، کفعمی، ص۱۹۶.</ref> از اینکه [[قرآن]]، خواندن این آیه را در بدرقه [[بنیامین]]، از [[یعقوب]]{{ع}} با تعبیری تمجیدگونه [[روایت]] کرده، می‌توان [[استحباب]] [[تلاوت]] آن را در بدرقه مسافران استفاده کرد.
 
برخی از [[فقیهان]]، خواندن [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«بی‌گمان آن کس که قرآن را بر تو واجب کرده است تو را به بازگشتگاهی  باز می‌گرداند؛ بگو: پروردگار من بهتر می‌داند چه کسی رهنمود آورده است و چه کسی در گمراهی آشکاری است» سوره قصص، آیه ۸۵.</ref> را در گوش مسافر، امری سزاوار و دارای [[شهرت]] عملی می‌دانند،<ref>العروة الوثقی، ج۴، ص۳۳۶.</ref> اگرچه [[کوشش]] [[پژوهشگران]] در یافتن مستندی [[روایی]] برای آن، نافرجام مانده است.<ref>مدارک العروه، ج۲۴، ص۲۳.</ref>
 
براساس [[آداب]] مستفاد از [[قرآن کریم]]، مسافران باید یاد خالصانه [[خداوند]] را فقط به [[زمان]] [[سوار شدن]] بر مرکب منحصر نساخته و پس از آن نیز تنها خداوند را بخوانند؛ ولی برخی از [[مردم]]، در اقدامی [[نکوهیده]] تنها در آغاز [[سفر]]، دارای آن حالت بوده و پس از رسیدن به منطقه [[امن]]، [[اخلاص]] خود را با [[شرک]] و [[ناسپاسی]]، ناتمام می‌گذارند: {{متن قرآن|فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ}}<ref>«و چون در کشتی سوار می‌شوند  خداوند را می‌خوانند در حالی که دین (خویش) را برای او ناب می‌گردانند و چون آنان را رهاند (و) به خشکی (رساند) ناگاه شرک می‌ورزند» سوره عنکبوت، آیه ۶۵.</ref>، {{متن قرآن|لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ}}<ref>«تا در آنچه به آنان داده‌ایم ناسپاسی کنند و به برخورداری گرایند پس زودا که بدانند (چه می‌کنند.)» سوره عنکبوت، آیه ۶۶.</ref>


===[[پرهیز]] از سرمستی، خود نمایی و منع از [[راه خدا]]===
===[[پرهیز]] از سرمستی، خود نمایی و منع از [[راه خدا]]===
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش