ام‌کلثوم دختر امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی دیگر از [[زنان]] [[هاشمی]] که به هنگام خروج از [[مدینه]]، [[امام]] را [[همراهی]] کرد ام کلثوم بود. او در [[شب عاشورا]] پس از شنیدن اشعار امام درباره [[بی‌وفایی]] دنیا فریاد برآورد: {{عربی|وا محمّداه، وا علیاه، وا أمّاه، وا فاطماه، وا حسناه، وا حسیناه، واضیعتاه بعدک یا أباعبدالله}} و در حالی که اینها را صدا میزد گفت: ای وای از آن [[درماندگی]] که پس از تو گریبان گیر ما خواهد شد ای [[اباعبدالله]]! [[امام]] خواهرش را [[تسلی]] داد و فرمود: خواهرم [[وعده الهی]] را از یاد مبر و مطمئن باش که ساکنان [[آسمان‌ها]] و [[اهل]] [[زمین]] همه از بین خواهند رفت. سپس آن [[حضرت]] خطاب به گروهی از [[خاندان]] خود از جمله [[امّ کلثوم]] فرمود: پس از شهادتم [[بی‌تابی]] نکنید. گریبان چاک نکنید، صورت‌های خود را مجروح نکنید و سخنان بیهوده‌ای که سبب [[نارضایتی]] [[خداوند]] گردد بر زبان نرانید<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه احمد مستوفی هروی، ص۸۸۴ - ۸۸۵؛ الملهوف، ص۱۴۰ - ۱۴۱.</ref>.

خواهرم او را نگه دار و به [[خیمه]] بر گردان تا زمین از [[نسل]] [[آل محمد]] خالی نماند. وی نیز چنین کرد<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۳۶.</ref>.

امّ کلثوم در [[کوفه]] و [[شام]]

[[ام کلثوم]] در همه مصائبی که بر [[زینب]] و دیگر اعضای [[کاروان حسینی]] پس از [[اسارت]] وارد شد [[شریک]] بوده است. او پس از رویداد [[عاشورا]]، مانند دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] نقش مهمی در افشای چهره [[دشمن]] در کوفه و شام داشت. در فصل گذشته برخی از تلاش‌های وی از جمله [[خطبه]] او در اجرای [[وظایف]] یاد شده، را آوردیم. آن حضرت پس از خطبه‌ای که در فصل گذشته به آن اشاره شد، اشعار زیر را خواندند:

{{عربی|قَتَلْتُمْ أَخِي صَبْراً فَوَيْلٌ لِأُمِّكُمْ سَتُجْزَوْنَ نَاراً حَرُّهَا يَتَوَقَّدُ

بِدَمْعٍ غَزِيرٍ مُسْتَهَلٍّ مُكَفْكَفٍ عَلَى الْخَدِّ مِنِّي ذَائِباً لَيْسَ يُحْمَد}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۲؛ مثیر الاحزان، ص۸۸؛ الملهوف، ص۱۵۵.</ref>.

فرمود: ای ابن زیاد! اگر چشم تو به [[کشتن حسین]] روشن شد، بدان که بارها چشم جدش به [[دیدار]] او روشن گشته بود. پیامبر او را میبوسید، لب هایش را میمکید و او را بر دوش خود سوار می‌کرد. ای ابن زیاد! برای جدّ او پاسخی آماده کن که در [[روز قیامت]] [[دشمن]] تو خواهد بود<ref>امالی صدوق، ص۱۳۹، مجلس ۳۰، ح۱.</ref>.

با کاروان [[اسیران]] از کوفه تا [[شام]]

به هنگام حرکت کاروان اسیران از کوفه تا شام واکنش [[زنان]] و مردان مسیر راه متفاوت بود. برخی با مأموران یزیدی درگیر شده از [[اهل بیت]] [[حمایت]] میکردند. برای نمونه نوشته‌اند: چون به حماة رسیدند. اهالی آنجا از اهل بیت حمایت کردند. [[امّ کلثوم]] چون از برخورد آنان با مأموران ابن زیاد آگاه شد، فرمود: {{متن حدیث|ما لهذه المدینة، قالوا حماة، قالت. حماها اللّه من کلّ ظالم}}. آن بانو پرسید که نام این [[شهر]] چیست؟ گفتند: حماة. فرمود: [[خداوند]] این شهر را از [[شرّ]] [[ستم]] گران نگه دارد. برخی [[شهرها]] نیز با خوش حالی از مأموران [[ابن زیاد]] استقبال کردند. به روایتی وقتی کاروان [[اسیران]] به نزدیک بعلبک رسیدند، [[مردم]] با خوش‌حالی تا دو فرسخی شهر به استقبال آنها رفتند. [[امّ کلثوم]] وقتی خوش حالی آنان را بر [[شهادت امام حسین]] و یارانش دید، آنها را با سخنان زیر [[نفرین]] کرد:

[[خدا]] زیادی شما را نابود کند و کسی را را بر شما مسلط کند که شما را بکشد.

پس از سخنان یادشده [[امام سجاد]]{{ع}} گریست و آن گاه فرمود:

{{متن حدیث|وَ هُوَ الزَّمَانُ فَلَا تَفْنَى عَجَائِبُهُ- مِنَ الْكِرَامِ وَ مَا تُهْدَى مَصَائِبُهُ-

فَلَيْتَ شَعْرِي إِلَى كَمْ ذَا تُجَاذِبُنَا- فُنُونُهُ وَ تَرَانَا لَمْ نُجَاذِبْهُ-

يُسْرَى بِنَا فَوْقَ أَقْتَابٍ بِلَا وِطَاءٍ- وَ سَابِقُ الْعِيسِ يَحْمِي عَنْهُ غَارِبُهُ-

كَأَنَّنَا مِنْ أُسَارَى الرُّومِ بَيْنَهُمْ- كَأَنَّ مَا قَالَهُ الْمُخْتَارُ كَاذِبُهُ-

كَفَرْتُمُ بِرَسُولِ اللَّهِ وَيْحَكُمْ- فَكُنْتُمْ مِثْلَ مَنْ ضَلَّتْ مَذَاهِبُه}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۲۶.</ref>.

این همان [[زمان]] است که شگفتی‌هایش از نظر بزرگان پایان‌پذیر نیست و [[مصائب]] آن نامشخص است. ای کاش می‌دانستم که مشغله‌های زمان، ما را تا کجا به دنبال خود میکشاند و می‌‌بینی که ما او را به دنبال خود نمی‌کشانیم! ما را بر شتران عریان و بی‌جهاز در هر شهر و دیاری میگردانند و کسانی از دنبال، دارندگان مهار شتران را [[حمایت]] می‌کنند. گویا ما در میان آنان چون اسیران [[روم]] هستیم و گویا آنچه را [[پیامبر]] بیان فرموده است، نادرست بود. وای بر شما! در برابر [[رسول خدا]] [[کفران]] پیشه کردید و شما به گم کرده راهی میمانید که راه‌ها را نمی‌شناسد.

امّ کلثوم در [[شام]]

عمربن منذر [[همدانی]] می‌گوید: در دروازه [[شام]] [[ام کلثوم]] را دیدم، چنان که پنداری فاطمه [[زهرا]] است. چادری کهنه بر سر داشت و روبندی روی سینه. من نزدیک رفتم و به [[امام سجاد]] و [[اهل بیت]]{{عم}} [[سلام]] کردم. آنها به من گفتند: ای [[مؤمن]] اگر می‌‌توانی چیزی به این شخص بده تا سر [[بریده]] [[امام حسین]]{{ع}} را از میان ما بیرون ببرد؛ زیرا نگاه [[مردم]] ما را [[آزار]] می‌دهد. من صد [[درهم]] به نیزه دار دادم تا سر را از میان اهل بیت بیرون ببرد<ref>بهایی، الکامل، ص۶۴۰.</ref>.

این گزارش نیز بیان گر اهتمام اهل بیت{{عم}} به [[عفاف]] و [[حجاب]] [[زن]] در [[اسلام]] است.

او که هیچ در خواستی از [[دشمن]] تا به حال نداشته، حاضر است برای [[حفظ]] [[حجاب]] خود و دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] با شمر گفت و گو کند و از او چنین درخواستی داشته باشد.

[[امّ کلثوم]] [[رویارویی]] [[یزید]] و مرد شامی

در مجلس یزید وقتی مردی از [[اهل شام]]، [[فاطمه دختر امام حسین]] را به کنیزی خواست، امّ کلثوم بسیار ناراحت شد و به آن مرد شامی گفت:

ساکت شو ای فرومایه‌ترین و [[پست‌ترین]] مردان! [[خدا]] [[زبان]] تو را قطع، [[چشم]] تو را [[کور]] و دستت را خشک کند و [[جهنم]] را جایگاه تو قرار دهد. [[فرزندان]] [[پیامبران]] [[خدمت]] گزار [[دشمنان]] نمی‌شوند.

[[راوی]] می‌گوید: به [[خدا]] [[سوگند]]! هنوز سخن [[امّ کلثوم]] تمام نشده بود که خدا دعای او را [[اجابت]] کرد. [[ام کلثوم]] فرمود: خدای را [[سپاس]] که کیفرش را پیش از [[آخرت]] شامل حال تو کرد. این [[کیفر]] کسی است که متعرّض [[حرم]] [[رسول خدا]]{{صل}} شود.

امّ کلثوم در برابر سخنان [[یزید]]

پس از آنکه [[اهل بیت]]{{عم}}، [[مردم]] [[شام]] را با سخنان و خطبه‌های خود و همچنین با [[سوگواری]] و مرثیه سرایی بر [[امام حسین]] دگرگون کردند، یزید به ظاهر از آنان خواست که در شام بمانند، ولی اهل بیت خواستار بازگشت به [[مدینه]] شدند. یزید دستور داد محمل‌هایی را حاضر و برای آنان [[زینت]] کنند و اموالی را نیز بر آنان عرضه داشت و گفت:

ای ام کلثوم! این [[اموال]] را عوض آنچه به شما رسیده دریافت کنید.

ام کلثوم در پاسخ فرمود:

{{متن حدیث|يَا يَزِيدُ مَا أَقَلَّ حَيَاءَكَ وَ أَصْلَبَ وَجْهَكَ تَقْتُلُ أَخِي وَ أَهْلَ بَيْتِي وَ تُعْطِينِي عِوَضَهُمْ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref>.

هنگام ورود به مدینه

کاروانیان به سوی مدینه حرکت می‌کردند و هرچه به مدینه نزدیک‌تر می‌شدند، به جای آنکه خوش حال شوند ناراحت می‌شدند،؛ چراکه هنگام خروج همراه امام حسین{{ع}} و [[یاران]] باوفایش همراه آنان بودند، ولی اکنون جز [[امام سجاد]]{{ع}} کسی از آنها باقی نمانده است. هنگامی که امّ کلثوم دیوارهای مدینه را دید، گریست. برخی از منابع اشعار زیادی را به امّ کلثوم نسبت داده‌اند که هنگام ورود به مدینه گفته است و این [[شعر]] از جمله آنهاست:

{{عربی|مَدِينَةَ جَدِّنَا لَا تَقْبَلِينَا فَبِالْحَسَرَاتِ وَ الْأَحْزَانِ جِئْنَا

أَلَا فَأَخْبِرْ رَسُولَ اللَّهِ عَنَّا بِأَنَّا قَدْ فُجِعْنَا فِي أَبِينَا

وَ أَنَّ رِجَالَنَا بِالطَّفِّ صَرْعَى بِلَا رُؤْسٍ وَ قَدْ ذَبَحُوا الْبَنِينَا

وَ أَخْبِرْ جَدَّنَا أَنَّا أُسِرْنَا وَ بَعْدَ الْأَسْرِ يَا جَدَّا سُبِينَا

وَ رَهْطُكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَضْحَوْا عَرَايَا بِالطُّفُوفِ مُسَلَّبِينَا

وَ قَدْ ذَبَحُوا الْحُسَيْنَ وَ لَمْ يُرَاعُوا جَنَابَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فِينَا

فَلَوْ نَظَرَتْ عُيُونُكَ لِلْأُسَارَى عَلَى أَقْتَابِ الْجِمَالِ مُحَمَّلِينَا}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref>.

ای مدینه جدّ ما! ما را نپذیر،؛ چراکه با حسرت‌ها و اندوه‌ها به سوی تو آمدیم. ای [[مدینه]]! از جانب ما به [[رسول خدا]] خبر بده، که ما در [[مصیبت]] فقدان پدرمان، دردمند و [[اندوه]] بار شدیم. مردان ما در [[سرزمین]] [[کربلا]] بدون سر بر [[زمین]] افتاده‌اند و [[کودکان]] ما را نیز سر بریده‌اند. ای مدینه! به جد ما خبر بده که ما را به [[اسارت]] بردند.

ای جد بزرگوار ما! حسین را کشتند و به حضور و [[قرب]] [[خدا]] در مورد ما توجه نکردند. ای جدّ بزرگوار! [[دشمنان]] ما به آرزوهای خود رسیدند و [[دل]] شان با دیدن [[مصائب]] ما شاد گردید. آنها [[حریم]] [[بانوان]] ما را رعایت نکردند و همه آنها را به [[اجبار]] بر جهاز بی‌رو پوش شترها سوار نمودند.