فرق بین علم غیب فعلی و شأنى چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع فرعی        = فرق بین علم غیب فعلی و شأنى چیست؟

| پاسخ‌دهندگان      = حضرات آقایان:<br />

[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]]؛ [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی]]؛ [[ابراهیم امینی|امینی]]

[[مهدی هادوی تهرانی|هادوی تهرانی]]؛ [[ناصر رفیعی|رفیعی]]؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی]]؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]]

[[حسین واعظی|واعظی]]؛ [[محمد رضا کاشفی|کاشفی]] و پژوهشگران [[وبگاه پرسمان]]

'''فرق بین علم غیب فعلی و شأنی چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود.

* چه تفاوتی بین علم غیب بالفعل و بالقوه وجود دارد؟

* فرق بین علم غیب دائمی و استعدادی چیست؟

* آیا علم غیب بالفعل با علم غیب ارادی تفاوتی دارد؟

* چه تفاوتی بین علم غیب دائمی و اختیاری می‌تواند وجود داشته باشد؟

{{جمع شدن|۲. آیت‌الله جوادی آملی؛}}

{{جمع شدن|۳. آیت‌الله مصباح یزدی؛}}

 

::::::«در اصول کافی، کتاب حجت، فصلی درباره علم امام آمده که عنوان آن این است: [[ائمه|ائمه اطهار]] {{عم}} هر گاه بخواهند بدانند می‌دانند {{عربی|اندازه=155%|«إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا علِمُوا»}}<ref> الکافی، ج۱ ص۲۵۸.</ref> معنای این روایات آن است که ائمه {{عم}} مقامی دارند که علم به هر چه که بخواهند در دسترس ایشان است، اما اگر مصلحت در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند»<ref>[http://mesbahyazdi.ir/node/5632 شرح دعای ۴۵ صحیفه سجادیه، وبگاه پدیدآورنده]</ref>.

{{جمع شدن|۴. آیت‌الله امینی؛}}

 

::::::«ائمه اطهار در بعض موارد علم به غیب را از خودشان نفی‌ کرده‏‌اند لکن به قرینه روایات دیگری‌ که علم غیب را اثبات می‌‏کند باید این احادیث را توجیه نمود و گفت: مقصود این بوده که بالذات و بالاستقلال به جهان غیب احاطه کامل ندارد، بلکه در علومشان احتیاج به افاضات پروردگار جهان دارند. با این وجه می‌‏توان بین این دو دسته روایات جمع کرد. بهتر است نمونه‏‌ای‌ از آنها نقل شود تا مطلب روشن گردد:

 

::::::ابن مغیره می‌‏گوید: من به اتفاق یحیی‌ بن عبداللَّه بن حسین خدمت حضرت ابوالحسن{{ع}} بودیم، یحیی‌ عرض کرد: فدایت شوم، مردم گمان می‌‏کنند شما علم به غیب دارید: سبحان‏‌ اللَّه! ای‌ یحیی‌ دست خودت را بر من بگذار، به خدا سوگند! از این نسبت تمام موهای‌ بدنم راست شد، نه به خدا سوگند، ما غیب نمی‌‏دانیم. مطالبی‌ که می‌‏گوییم از رسول خداست.

 

{{جمع شدن|۵. آیت‌الله هادوی تهرانی؛}}

::::::«خداوند، بالفعل از همه اسرار غیبی آگاه است و دیگران ممکن است بالفعل، بسیاری از اسرار غیبی را ندانند، و تنها در صورتی که خداوند اراده نماید، یا خودشان اراده کنند و اذن و رضای پروردگار همراه باشد، از علوم غیبی مطلع گردند. در این باره از امام صادق{{ع}} روایت شده است: "هنگامی که امام اراده می کند، چیزی را بداند، خدا به او تعلیم می دهد"»<ref>[http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa607 وبگاه اسلام کوئست]</ref>.

{{جمع شدن|۶. حجت الاسلام و المسلمین رفیعی؛}}

{{جمع شدن|۷. حجت الاسلام و المسلمین قدردان قراملکی؛}}

 

::::::«از بعضی روایات استنتاج می‌شود که [[ائمه اطهار]] بالفعل همه علوم را نمی‌دانند، بلکه وقتی بخواهند، خداوند آن را اعطا می‌کند، [[عمار ساباطی]] از [[امام صادق]] {{ع}} درباره [[علم غیب]] پرسید، حضرت فرمود: {{عربی|اندازه=155%|«لاَ وَلَکِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَعْلَمَ اَلشَّیْ‏ءَ أَعْلَمَهُ اَللَّهُ ذَلِكَ‏»}} <ref>نه، ولی هرگاه بخواهد چیزی را بداند خدا آن را باو بیاموزد؛ کافی، ج۱، ص۲۵۸.</ref>» <ref>پاسخ به شبهات کلامی: امامت، ص ۴۶۲.</ref>.

{{جمع شدن|۸. حجت الاسلام و المسلمین دکتر سبحانی؛}}

{{جمع شدن|۹. حجت الاسلام و المسلمین واعظی؛}}

{{جمع شدن|۱۰. آقای کاشفی؛}}

{{جمع شدن|۱۱. پژوهشگران وبگاه پرسمان.}}

 

::::::*«هر چند بر طبق روایات فراوان، امامان{{عم}} نسبت به حوادث گذشته، آینده و حال علم و آگاهى دارند؛<ref>اصول کافى، ج۱، «باب ان الائمه {{عم}} یعلمون علم ماکان و ما یکون ...» و بحارالانوار، ج۱۶، باب۱۴.</ref> اما از روایاتى دیگر استفاده مى‌شود که این [[علم غیب فعلی یا دائمی به چه معناست؟ (پرسش)|علم به صورت بالفعل]] نیست بلکه شأنى است؛ یعنى، هرگاه اراده کنند و بخواهند که چیزى را بدانند، خداوند سبحان آنان را عالم و آگاه خواهد کرد: {{عربی|اندازه=155%|«إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ»}}؛<ref>«هر گاه امام اراده کند که چیزى را بداند، خداوند او را آگاه خواهد کرد»؛ اصول کافى، ج۱، «باب ان الائمه اذا شاؤا ان یعلموا علموا» و بحارالانوار، ج۲۶، ص۵۶، ۱۱۶و۱۱۷.</ref> پس [[علم غیب شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)|علم غیب امام شأنى است]]؛ نه فعلى»<ref>[http://www.porseman.org/q/vservice.aspx?logo=images/right.jpg&id=108119 وبگاه پرسمان.]</ref>.

::::::*«هر چند بر طبق روایات فراوان [[ائمه]] {{ع}} نسبت به همه آنچه که در گذشته واقع شده و در آینده حادث خواهد شد و در زمان حاضر در حال رخ دادن است علم و آگاهی دارند. اما به موجب روایات متعدد دیگر که در زمینه علم غیب امام {{ع}} آمده است، استفاده می‌‏شود که این علم به صورت بالفعل نیست، بلکه شأنی است یعنی هر گاه اراده کنند و بخواهند که چیزی را بدانند خداوند سبحان آنان را عالم و آگاه خواهد کرد. هر گاه امام اراده کند که چیزی را بداند، خداوند او را آگاه خواهد کرد، حاصل سخن این که علم غیب امام {{ع}} شأنی است نه فعلی. بر اساس همین نکته ممکن است نسبت به نحوه شهادت خود علم نداشته‌‏اند چون اراده نکرده‏‌اند که بدانند. قابل ذکر است علامه مظفر این پاسخ را به عنوان یک احتمال ذکر می‏‌کند ولی آن را نمی‌‏پذیرد»<ref>[[چند پاسخ درباره چگونگی علم امام (مقاله)|چند پاسخ درباره چگونگی علم امام]]</ref>.

::::::*«در ابتدا باید دانست، علم امامان مظهر علم الهی است و از راه ارتباط با علم غیب خداوند حاصل می‌شود. بنابراین همان گونه که خداوند بر همه چیز علم دارد، امامان نیز می‌توانند با ارتباط با علم غیب الهی از احوال مردم و حتی نظام هستی آگاه بشوند. البته امامان یک مقام نوری و شأنی دارند که به علم الهی متصل است و یک مقام بشری و علم فعلی دارند که هر کدام را که بخواهند برای آنها قابل تصور می‌شود. به طور مثال خود انسان نسبت به مطالب بسیاری علم دارد اما هر کدام را که اراده کند در صفحه ذهن او ظاهر می‌شود و به تعبیر دیگر اگر یک رایانه به سرور وصل باشد او به همه بانک اطلاعات دسترسی دارد اما بر صفحه مانیتور اطلاعات به طور محدود و به مرور ظاهر می‌شود و هر کدام از اطلاعات را خواسته باشد بر صفحه ظاهر می‌کند»<ref>[http://porseman.org/Q/vservice.aspx?logo=images/right.jpg&id=97544 وبگاه پرسمان.]</ref>.