احتجاج امام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = احتجاج

| عنوان مدخل = [[احتجاج]]

| مداخل مرتبط = [[احتجاج در قرآن]] - [[احتجاج در حدیث]] - [[احتجاج در کلام اسلامی]] - [[احتجاج امام در گفتگوهای بین‌المذاهب]]  

| پرسش مرتبط  = برهان (پرسش)

'''احتجاج امام''' بحث [[علمی]] و آوردن [[حجت]] و [[دلیل]] برای [[اثبات]] یا ردّ یک مطلب، [[احتجاج]] است و در [[تاریخ]] و [[فرهنگ]] بشری همیشه بوده است و آنچه ادعا را بر [[کرسی]] قبول می‌نشاند و مدّعی را ثابت می‌کند، [[قوّت]] [[دلیل]] و صحّت [[حجت|حجّت]] و [[برهان]] است.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵.</ref>

== مقدمه ==

* در [[فرهنگ شیعی]] و [[تاریخ]] [[ائمه]] و [[علمای دین]]، پیوسته استفاده از [[احتجاج]] و [[مناظره]] برای [[اثبات]] [[حقانیت]] [[امام علی]] {{ع}} و [[خلافت بلافصل]] آن [[حضرت]] وجود داشته و [[کتب حدیث]] و [[تاریخ]] آکنده از اینگونه مناشدات و مناظرات با [[مخالفان]] است و [[علمای شیعه]] بر همین مبنا تألیف‌های مستقل فراوانی نیز داشته‌اند. در کتاب الذریعه، نام تعدادی از این آثار و مؤلفان آنها در ذیل عناوینی چون [[الاحتجاج]]، الإحتجاجات، ردّ، ردود، الجواب، الجوابات، المناظره، المناظرات و... آمده است. در کتاب‌هایی که به [[اثبات]] [[واقعۀ غدیر]] و بحث از [[امامت]] و [[خلافت]] پرداخته است نیز، [[احتجاجات]] فراوانی از [[ائمه]] [[معصومین]] به [[آیات]] [[قرآن]] و [[حدیث غدیر]] و [[احادیث]] دیگر [[نبوی]] [[نقل]] شده است.<ref>ر. ک: الغدیر، ج ۱</ref> [[مرحوم طبرسی]] در [[کتاب]] [[الاحتجاج]] انبوهی از [[احتجاجات]] را [[نقل]] کرده که بخشی از آنها به مسألۀ [[امامت]] مربوط می‌شود. سیّد [[هاشم]] [[بحرانی]] در "[[احتجاج]] المخالفین" حدود ۷۵ [[احتجاج]] را دربارۀ [[حقانیت]] [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} آورده که کسانی چون: [[زید بن ارقم]]، امّ سلمه، [[انس بن مالک]]، [[اصبغ بن نباته]]، [[مقداد]]، [[مأمون]]، [[عبد]] اللّه بن [[عمر]]، [[دوازده تن]] از [[مهاجران]] و [[انصار]] و... داشته‌اند.<ref>کفایة الخصام، ج ۱ ص ۲۶۵</ref> [[علامه مجلسی]] نیز در بحار الأنوار [[احتجاجات]] [[خداوند]]، [[پیامبران]]، [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]] {{صل}}، [[أئمه]] [[معصومین]] {{عم}}، [[اصحاب]] أئمّه و علمای [[شیعه]] را به تفصیل آورده است.<ref>بحار الأنوار، ج ۹ و ۱۰(کتاب الاحتجاج)، همچنین ج ۲۹</ref> در اغلب کتاب‌های تألیفی دربارۀ [[احتجاجات]]، به منابع [[اهل سنت]] و [[روایات]] آنان استناد شده تا برای [[مخالفان]] قانع‌کننده باشد. کتبی که [[فضایل]] [[اهل بیت]] {{عم}} را از منابع عامّه [[نقل]] می‌کند از اینگونه کتاب‌هاست، مانند: [[الغدیر]]، المراجعات، العبقات، احقاق الحق، [[غایة المرام]]... برخی از آثار نیز به وقایع احتجاجی، جلسات [[مناظره]]، مکاتبات همراه با [[احتجاج]] و بحث پرداخته که مطالعۀ آنها در تسلّط به مباحث [[کلامی]] و شیوۀ [[استدلال عقلی]] و [[نقلی]] بر [[اثبات]] [[امامت]] و ردّ عقیدۀ [[مخالفان]] مفید است.<ref>از جمله ر. ک: مواقف الشیعه۳ جلد، علی احمدی میانجی، مناظرات فی الامامه، عبد اللّه الحسین، شبهای پیشاور، سلطان الواعظین، الاستبصار۹ جلدی، علی الکورانی</ref> مؤلف "[[الاحتجاج]]"، علّت [[نگارش]] کتاب خود را چنین بیان کرده که عدّه‌ای از روش [[مجادله]] و [[احتجاج]] عدول کرده و این شیوه را ترک نموده‌اند و بهانۀ آنان [[نهی]] [[پیامبر]] و [[امامان]] {{عم}} از [[جدل]] و مناقشه است، در حالی که آنان خودشان و اصحابشان [[مجادله]] و [[مناظره]] می‌کردند و اگر [[نهی]] می‌کردند، نهیشان در مورد ضعیفانی بود که توان [[ادای حق]] و [[تبیین دین]] را نداشتند، نه آنان که در این عرصه، مبرّز و پرتوانند.<ref>الاحتجاج، طبرسی، ج ۱، مقدمه (ص ۳) </ref> البته [[مناظره]]، آفات و عوارضی دارد که باید [[آداب]] آن را دانست و به شرایط آن مجهّز بود، تا از عواقب و آثار [[سوء]] آن مصون ماند و اگر در [[روایات]] [[اهل بیت]]، از [[منازعه]]، مشارّه، [[مشاجره]]، [[مجادله]]، ممارات، محاجّه و... [[نهی]] شده، ناظر به آن اشخاص و آن شیوه‌های [[نادرست]] است.<ref>در این زمینه ر. ک: آفات علم از نویسنده، ص ۲۵۱(جدال و مراء)، المحجّة البیضاء، ج ۱ ص ۹۸ باب چهارم (مناظره و آداب و شروط و آفات آن)، بحار الانوار، ج ۲ ص ۱۲۴(باب تجویز مجادله و نهی از مراء)، نیز ج ۹ و ۱۰ (شامل احتجاجات)</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵.</ref>

== پانویس ==