حکمت در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
←حکمت در قرآن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
|||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = حکمت | |||
| عنوان مدخل = حکمت | |||
| مداخل مرتبط = [[حکمت در لغت]] - [[حکمت در قرآن]] - [[حکمت در حدیث]] - [[حکمت در نهج البلاغه]] - [[حکمت در اخلاق اسلامی]] - [[حکمت در کلام اسلامی]] - [[حکمت در فقه سیاسی]] - [[حکمت در معارف دعا و زیارات]] - [[حکمت در معارف و سیره سجادی]] - [[حکمت در معارف و سیره حسینی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==معناشناسی== | == معناشناسی == | ||
واژه [[حکمت]] به معنای رسیدن به [[حقیقت]] به وسیله [[علم]] و [[عقل]] است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[علامه طباطبایی]] می‌گوید: حکمت نوعی محکم‌کاری است و غالباً در معلومات [[عقلی]] واقعی که هرگز قابل بطلان و [[کذب]] نیست، استعمال می‌شود<ref>تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۹۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref> | واژه [[حکمت]] به معنای رسیدن به [[حقیقت]] به وسیله [[علم]] و [[عقل]] است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[علامه طباطبایی]] می‌گوید: حکمت نوعی محکم‌کاری است و غالباً در معلومات [[عقلی]] واقعی که هرگز قابل بطلان و [[کذب]] نیست، استعمال می‌شود<ref>تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۹۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref> | ||
==حکمت در قرآن== | == حکمت در قرآن == | ||
به گزارش [[قرآن کریم]]؛ [[خداوند]] [[حکیم]] است و | به گزارش [[قرآن کریم]]؛ [[خداوند]] [[حکیم]] است و نظام هستی را [[بیهوده]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا بَاطِلًا ذَلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ}} «و ما آسمان و زمین و آنچه را میان آنهاست بیهوده نیافریدیم؛ این پندار کافران است پس وای از آتش (دوزخ) بر کافران!» سوره ص، آیه ۲۷.</ref> و بازیچه<ref>{{متن قرآن|وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ}} «و ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست به بازیچه نیافریده‌ایم» سوره دخان، آیه ۳۸.</ref> نیافریده است. یکی از [[وظایف]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}}<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴؛ {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref> و یکی از روش‌های [[دعوت]] به [[خداوند]]<ref>{{متن قرآن|ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ}} «(مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز! بی‌گمان پروردگارت به آن کس که راه وی را گم کرده داناتر است و او به رهیافتگان داناتر است» سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref> [[آموزش]] [[حکمت]] است<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref>. | ||
==حکمت در روایات و سخنان [[امام سجاد]] {{ع}}== | == حکمت در روایات و سخنان [[امام سجاد]] {{ع}} == | ||
[[رسول اکرم]]{{صل}}، [[چهل]] [[روز]] [[عبادت]] خالصانه را زمینه‌ساز جریان حکمت از [[قلب]] بر [[زبان]] معرفی کرده است<ref>بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۲۶.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} [[حکمت خداوند]] را [[حاکم]] بر [[عالم هستی]] و تغییرناپذیر خوانده و عرضه می‌دارد: {{متن حدیث|وَ يَا مَنْ لَا تُبَدِّلُ حِكْمَتَهُ الْوَسَائِلُ}}<ref>دعای ۱۳.</ref>. «ای خداوندی که [[ناموس]] حکمتت را هیچ وسیله‌ای و سببی دگرگون نسازد». | [[رسول اکرم]] {{صل}}، [[چهل]] [[روز]] [[عبادت]] خالصانه را زمینه‌ساز جریان حکمت از [[قلب]] بر [[زبان]] معرفی کرده است<ref>بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۲۶.</ref>. [[امام سجاد]] {{ع}} [[حکمت خداوند]] را [[حاکم]] بر [[عالم هستی]] و تغییرناپذیر خوانده و عرضه می‌دارد: {{متن حدیث|وَ يَا مَنْ لَا تُبَدِّلُ حِكْمَتَهُ الْوَسَائِلُ}}<ref>دعای ۱۳.</ref>. «ای خداوندی که [[ناموس]] حکمتت را هیچ وسیله‌ای و سببی دگرگون نسازد». | ||
همچنین [[شب قدر]] را، [[زمان]] تثبیت و تحکیم [[حکمت الهی]] شمرده<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref> و [[اراده]] حتمی [[خداوند]] را بر مبنای [[عدالت]] و [[قضاوت]] او را مبتنی بر [[انصاف]]<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> و اراده او را بی‌رقیب خوانده است<ref>نیایش شانزدهم.</ref> در عبارتی دیگر بیان می‌دارد: منزهی تو ای خداوند، سخنت سرشار از حکمت و تقدیرت حتمی است<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> در [[مکتب]] [[امام زین‌العابدین]]{{ع}}، [[قدرت]] غیرقابل معارضه؛ [[پناهگاه]] انحصاری، [[حاکمیت]] مطلق و [[تدبیر]] جامع؛ تقدیر روزی [[بندگان]]، [[کرامت]]، [[رأفت]] و [[رحمت]] نسبت به آنان و [[مهربانی]] و [[بخشش]] بیش از اندازه نسبت به همه آفریده‌ها<ref>نیایش سی‌و‌ششم.</ref>، از نشانه‌های حکمت الهی است. از این رو عرض می‌کند: «[[حمد]] خداوند را، راضی‌ام به قضای خداوندی؛ [[شهادت]] می‌دهم که [[خدای یکتا]]، روزی‌های بندگانش را به عدالت تقسیم کرده و با همه بندگانش به [[فضل]] و [[احسان]] [[رفتار]] می‌کند»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>. | همچنین [[شب قدر]] را، [[زمان]] تثبیت و تحکیم [[حکمت الهی]] شمرده<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref> و [[اراده]] حتمی [[خداوند]] را بر مبنای [[عدالت]] و [[قضاوت]] او را مبتنی بر [[انصاف]]<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> و اراده او را بی‌رقیب خوانده است<ref>نیایش شانزدهم.</ref> در عبارتی دیگر بیان می‌دارد: منزهی تو ای خداوند، سخنت سرشار از حکمت و تقدیرت حتمی است<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref> در [[مکتب]] [[امام زین‌العابدین]] {{ع}}، [[قدرت]] غیرقابل معارضه؛ [[پناهگاه]] انحصاری، [[حاکمیت]] مطلق و [[تدبیر]] جامع؛ تقدیر روزی [[بندگان]]، [[کرامت]]، [[رأفت]] و [[رحمت]] نسبت به آنان و [[مهربانی]] و [[بخشش]] بیش از اندازه نسبت به همه آفریده‌ها<ref>نیایش سی‌و‌ششم.</ref>، از نشانه‌های حکمت الهی است. از این رو عرض می‌کند: «[[حمد]] خداوند را، راضی‌ام به قضای خداوندی؛ [[شهادت]] می‌دهم که [[خدای یکتا]]، روزی‌های بندگانش را به عدالت تقسیم کرده و با همه بندگانش به [[فضل]] و [[احسان]] [[رفتار]] می‌کند»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>. | ||
امام سجاد{{ع}}، برای [[انسان]]، گریزی از [[تسلیم]] در برابر حکمت مطلق خداوند روا نمی‌دارد<ref>دعای بیستم.</ref> و استفاده بهینه از قدرت [[اختیار]] خویش در مسیر [[معرفت الهی]]، تسلیم و [[رضایت]] در برابر [[اراده الهی]]، رفع غبار تردید از [[جان]] و [[دل]] و دستیابی به [[یقین]] مخلِصان را از درگاه خداوند مسئلت می‌کند<ref>نیایش سی‌وسوم.</ref> و می‌گوید: «بارخدایا، قصد مرا در [[اطاعت]] خویش [[پایداری]] بخش و بصیرتم را در پرستشت [[قوی]] گردان»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>.<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۱۴، بیروت، مؤسسة الوفاء؛ تفسیر المیزان، طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۴۱۷، قم، جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیة، الامام زین‌العابدین{{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم: المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، بیروت، دارالعلم.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref> | امام سجاد {{ع}}، برای [[انسان]]، گریزی از [[تسلیم]] در برابر حکمت مطلق خداوند روا نمی‌دارد<ref>دعای بیستم.</ref> و استفاده بهینه از قدرت [[اختیار]] خویش در مسیر [[معرفت الهی]]، تسلیم و [[رضایت]] در برابر [[اراده الهی]]، رفع غبار تردید از [[جان]] و [[دل]] و دستیابی به [[یقین]] مخلِصان را از درگاه خداوند مسئلت می‌کند<ref>نیایش سی‌وسوم.</ref> و می‌گوید: «بارخدایا، قصد مرا در [[اطاعت]] خویش [[پایداری]] بخش و بصیرتم را در پرستشت [[قوی]] گردان»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>.<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۱۴، بیروت، مؤسسة الوفاء؛ تفسیر المیزان، طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۴۱۷، قم، جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیة، الامام زین‌العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم: المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، بیروت، دارالعلم.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]] و [[زهرا بخشی|بخشی، زهرا]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «حکمت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۹۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:حکمت | [[رده:حکمت]] | ||