سیره: تفاوت میان نسخه‌ها
←سیره معصوم
(←منابع) |
|||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==[[سیره معصوم]]== | ==[[سیره معصوم]]== | ||
==تفاوت«[[سیره]]» با «[[سنّت]]»== | |||
«سیره» و «سنّت» از نظر لغوی به معنای روش و طریقه پیموده شده است. اما اصطلاحاً این دو باهم تفاوت مفهومی دارد؛ زیرا در اصطلاح [[فقهی]] و اصولی «سنّت» به مجموعه اقوال و [[افعال]] و [[تقریر معصوم]]{{عم}} گفته می‌شود؛ امّا «سیره» تنها بر افعال و روش عملی آن بزرگواران دلالت دارد؛ یعنی [[سیره معصومین]]{{عم}} ناظر به رفتارهای [[هدف]] مند و استمرار پذیری است که از [[معصوم]]{{ع}} در محیط فردی، [[اجتماعی]]، و [[تربیتی]] به منظور [[خودسازی]] یا اثرگذاری بر دیگران؛ سرزده است به گونه‌ای که هر کدام در قلمرو کاربردی خود، می‌تواند منشأ استخراج سبک و روش کلی [[رفتار]] قرار گیرد. | |||
از این نظر، مفهوم «سنّت» گسترده‌تر از «سیره» خواهد بود، اما اگر «سیره» را به معنای رفتار و عمل نوعی بدانیم، می‌توان گفت: بین «سیره» و «سنّت» نسبت عموم و خصوص من وجه برقرار است؛ چراکه از یک سو هر دو در [[سنّت عملی]]، [[وحدت]] و [[هماهنگی]] دارند و از سوی دیگر سیره، برخی از [[گفتار پیامبر اکرم]]{{صل}} را در بر نمی‌گیرد و از سوی سوم گزارش‌هایی که در [[قرآن]] درباره [[رفتار پیامبر]] [[اکرم]]{{صل}} آمده است، سنّت نامیده نمی‌شوند. | |||
لازم به ذکر است که در [[فرهنگ شیعه]]، اصطلاح «سنّت» اختصاص به گفتار و [[کردار]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} ندارد، بلکه گفتار و رفتار و تقریر دیگر [[امامان معصوم]]{{عم}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} را نیز در بر می‌گیرد. از این رو، همان گونه که [[سیره نبوی]]، [[سنت]] به شمار می‌رود و [[حجّت]] است، [[سیره اهل بیت]] [[عصمت]]{{عم}} نیز [[حجت]] بوده و [[همتای قرآن]] شمرده می‌شود.<ref>[[قنبرعلی صمدی|صمدی، قنبرعلی]]، [[سیره امام مهدی در عصر ظهور (کتاب)|سیره امام مهدی در عصر ظهور]]، ص ۱۸.</ref> | |||
==گونه‌های سیره== | |||
«سیره» را می‌توان از چند منظر و به اعتبارهای مختلف تقسیم نمود: | |||
#[[سیره فردی]] و اجتماعی: سیره فردی به رفتارهایی اطلاق می‌شود که بیشتر جنبه شخصی دارد و به عملکرد فرد مربوط است نه دیگران. به عبارت دیگر، سیره فردی رفتار و مَنشی است که هدف و آثار آن معطوف به خود فرد است؛ نظیر [[عبادت]]، [[ساده زیستی]]، [[نظم]]، [[قناعت]]، [[انضباط]] و امثال آن. اما [[سیره اجتماعی]]، ناظر به رفتارهایی است که در [[ارتباط با دیگران]] انجام می‌گیرند و اگر فرد تنها باشد، چنین [[رفتاری]] موضوعیت پیدا نمی‌کند مانند [[تعاون]] و [[همکاری]]، [[حسن معاشرت]]، [[مدارا]] و گذشت و.... | |||
#[[سیره اخلاقی]] و [[تربیتی]]: [[سیره]] در حوزه [[اخلاق]] و [[تربیت]]، با سیره در حیطه فردی و [[اجتماعی]] [[ارتباط]] نزدیک دارد. تفاوت آنها در این است که [[سیره تربیتی]] به منظور [[دیگرسازی]] انجام می‌گیرد و در [[سیره فردی]] و اجتماعی ممکن است چنین هدفی نداشته باشد. [[سیره معصومین]]{{عم}} از آن جهت که همراه با [[آداب]] و سنت‌های خاص است، آثار [[اخلاقی]] و تربیتی فراوانی دارد و چون جنبه ارزشی و دیگرسازی دارد، در حوزه‌های فردی و اجتماعی قابل [[تأسی]] است. | |||
#سیره قولی و فعلی: مفهوم «سیره» که بیانگر سبک و روشی خاص است، در هر دو حوزه گفتار و [[رفتار]] مصداق پیدا می‌کند. از این رو، سیره را می‌توان به قولی و فعلی تقسیم نمود. سیره قولی، به اطوار و احوال گفتار اطلاق می‌گردد و به آن سبک و روش گفتاری گفته می‌شود. سیره فعلی، ناظر به سبک و روش خاص [[انسان]] در عرصه فعل و عمل است که هر کس می‌تواند رفتار ویژه‌ای داشته باشد. در باره [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} نیز این دو نوع سیره، قابل بازیابی است و مجموع گفتارهای زبانی و نوشتاری و شیوه‌ای [[اعمال]] و ریزه کاری رفتاری آن الگوهای [[هدایت]] و [[پاکی]]، می‌تواند به عنوان سیره قولی و عملی، مستند اعمال و رفتار دیگران باشد. | |||
#[[سیره عقلا]] و متشرعه: یکی از تقسیم‌های سیره، که در [[فقه]] کاربرد زیاد دارد و در [[علم اصول]] مورد بحث قرار می‌گیرد، تقسیم آن به سیره عقلا یا همان بنای عقلا و سیره متشرعه است. | |||
[[مرحوم مظفر]] سیره عقلا را به معنای توافق عقلای عالم از هر [[ملت]] و مذهبی بر انجام یا ترک کاری تعریف کرده است<ref>ر.ک: اصول الفقه، مظفر، ج۱، ص۱۷۱.</ref>. از این نظر [[سیره عقلا]] از همه انواع [[سیره]]، عام‌تر است و اختصاص به [[مسلمان]] و غیر مسلمان ندارد، بلکه همه عاقلان [[جهان]] را در بر می‌گیرد. | |||
امّا سیره متشرعه، اگرچه به مفهوم عام آن، مطلق رویه [[شرعی]] [[پیروان]] همه [[شرایع]] را در بر می‌گیرد، امّا کاربرد این اصطلاح در مباحث [[فقه]] و اصول، به‌طور خاص به [[شریعت اسلام]] انصراف دارد. وقتی گفته می‌شود سیره متشرعه، منظور فقط [[سیره مسلمانان]] است نه سیره [[پیروان ادیان]] دیگر. | |||
[[مرحوم مظفر]] نیز اصطلاح سیره متشرعه را ناظر به رویه شرعی و [[اسلامی]] مجموع [[مسلمانان]] بر فعل یا ترک امری دانسته است. به نظر ایشان، تفاوتی میان سیره متشرعه، شرعی و اسلامی وجود ندارد و منظور از هر سه اصطلاح، موافقت مسلمانان بر انجام یا ترک کاری است<ref>ر.ک: اصول الفقه، مظفر، ج۱، ص۱۷۱.</ref>. روشن است که سیره متشرعه، از نظر مصداقی اخص از سیره عقلا است.<ref>[[قنبرعلی صمدی|صمدی، قنبرعلی]]، [[سیره امام مهدی در عصر ظهور (کتاب)|سیره امام مهدی در عصر ظهور]]، ص ۱۹.</ref> | |||
==ساحت‌های سیره معصوم == | ==ساحت‌های سیره معصوم == | ||