دیدگاه شیعه درباره امامت چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیدگاه شیعه درباره امامت چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[امامت (پرسش)|امامت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[امامت]]''' مراجعه شود.

== پاسخ نخست ==

آقایان '''[[محمد تقی فیاض‌بخش]]''' و دکتر '''[[فرید محسنی]]''' در کتاب ''«[[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]»'' در این‌باره گفته‌‌اند:

بنابراین، عهد الهی به معنای استقرار بر [[صراط مستقیم]] و [[پاک]] شدن از تمام مظاهر [[عبودیت]] شیطان است. اصولاً خداوند [[انسان]] را برای مستقر شدن در این مقام [[خلق]] کرده و شیطان مانع قرار گرفتن انسان در این مقام است: {{متن قرآن|قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ * ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ}}<ref>«گفت: پس از آنجا که مرا بیراه نهادی بر سر راه راست تو، به کمین آنان می‌نشینم * آنگاه از پیش و پس و راست و چپ آنان به سراغشان خواهم رفت و بیشتر آنان را سپاسگزار نخواهی یافت» سوره اعراف، آیه ۱۶-۱۷.</ref>.

بر اساس تعبیر [[قرآن]]، منع از استقرار انسان بر صراط مستقیم، "اغوای [[شیطان]]" است و استقرار کامل در [[عهد الهی]] و [[صراط مستقیم]]، "[[مقام مخلَصین]]" است: {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ * قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ}}<ref>«گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد * بجز از میان آنان بندگان نابت را * فرمود: این راهی است راست، بر عهده من» سوره حجر، آیه ۳۹-۴۱.</ref>.

چنان که از عمومیت [[آیه]] برمی آید، این [[عهد]] از همه [[بنی‌آدم]] گرفته شد و همگی نیز [[اذعان]] به آن نمودند و در [[عالم دنیا]] موظف به اظهار آن شدند. مؤدای این پیمان ازلی، [[اقرار]] بر [[ربوبیت]] [[پروردگار]] و [[تعهد]] به [[بندگی]] صحیح در [[درگاه الهی]] است: {{متن قرآن|أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا}}<ref>«که آیا من پروردگارتان نیستم؟ گفتند: چرا، گواهی می‌دهیم» سوره اعراف، آیه ۱۷۲.</ref>. در میان [[بندگان]]، کسانی موفق به عمل به چنین پیمانی می‌شوند که همان گونه که در عهد ازلی، با [[مشاهده]] [[مقام]] [[ربوبیت الهی]]، اذعان به بندگی در [[بارگاه الهی]] نمودند، در دار [[دنیا]] نیز پیوسته متمکن در [[توحید]] و در عالی‌ترین مقام مخلَصیت باشند. امام، بنابر [[عصمت]] و طهارتی که دارد، اولاً، خود به نحو کامل و [[مرضی]] [[الهی]] به عهد ازلی الهی پایبند است و ثانیاً، هادی خلایق در عمل به [[پیمان الهی]] است.

بنابراین، [[پایبندی به عهد]] [[ازلی]] یعنی اظهار [[تعبد]] کامل در [[درگاه الهی]] و [[امام]]، علماً آگاه‌ترین [[انسان‌ها]] به [[ربوبیت الهی]] و عملاً متعبدترین انسان‌ها در عمل به [[فرامین الهی]] است و [[کامل‌ترین]] [[عبادت]] [[خداوند]] توسط امام انجام می‌پذیرد.

او درباره تولی امور [[صالحین]] از [[بندگان]] نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ}}<ref>«بی‌گمان سرپرست من خداوند است که این کتاب (آسمانی) را فرو فرستاده است و او شایستگان را سرپرستی می‌کند» سوره اعراف، آیه ۱۹۶.</ref>. چون [[مقام امامت]] بالاترین [[مقام]] ابراز [[بندگی]] است، او همانا کامل‌ترین مصداق [[بنده صالح]] [[پروردگار]] است. در نتیجه، امام به طور کامل در تحت هدایت و [[ولایت الهی]] است.

مصادیق [[عهد الهی]] با چنین بندگانی در اصطلاحات [[دینی]]، [[مقام نبوت]]، [[رسالت]]، [[ولایت]]، [[عصمت]]، [[خازن]] [[علم الهی]]، [[مظهر]] [[مشیت]] [[حق]] و سایر صفاتی می‌باشد که در [[زیارات]] حضراتشان ذکر شده؛ ولی جامع و اکمل این [[مقامات]] که [[باطن]] و [[روح]] مقام‌های مذکور است، مقام "[[امامت]]" می‌باشد تا به آنجاکه [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در اواخر [[عمر]] و بعد از [[امتحانات سخت]] به این مقام نائل شد.

اولاً، خود مستقر بر [[صراط مستقیم]] و [[عالم ملکوت]] و [[عالم امر]] است: {{متن قرآن|يس * وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ * إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ * عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«یا، سین * سوگند به قرآن حکیم * که تو از فرستادگانی * بر راهی راست» سوره یس، آیه ۱-۴.</ref>. استقرار در این [[مقام]]، همان [[ظهور]] کامل [[مقام خلافت الهی]] و [[شهود]] عالم ملکوت و ابراز تمام و کمال سجایای [[انسانی]] در [[فطرت توحیدی]] است که از آن به مقام "[[امامت]]" و "[[ولایت]]" و یا [[انسان کامل]] تعبیر می‌شود.

ثانیاً، امام به لحاظ لغوی، به معنای [[پیشوا]] است؛ و امام در این مقام کسی است که پیشوا و قافله سالار دیگران در [[هدایت به عالم ملکوت]] است.

از فحوای [[کلام امام]] صادق{{ع}} بر می‌آید که مقام امامت در این [[آیه]] بالاترین مقامی است که انسانی می‌تواند به آن نائل شود و از این بیان برمی آید که هر آنچه خداوند به [[حضرت ابراهیم]] و [[ذریه]] ایشان{{عم}} [[عطا]] فرمود، کامل‌تر از آن را به [[رسول اکرم]]{{صل}} و [[اوصیاء]] گرامی‌اش، [[ائمه اطهار]]{{عم}}، [[عنایت]] کرد.

[[امام صادق]]{{ع}} در بیان بلندی به مفصل، در [[عظمت]] مقام امامت می‌فرمایند: "اگر به ما اجازه داده می‌شد تا جایگاه و [[مقام]] خود نزد پروردگار را بیان کنیم، شما تاب [[تحمل]] آن را نداشتید". [[مفضل]] می‌پرسد: "یعنی [[مقام علمی]] شما در نزد خداوند؟" [[حضرت]] می‌فرمایند: "مقام علمی کمترین آن است". ایشان سپس به گوشه‌هایی از [[مقامات]] نوری مرتبه [[امامت]] در [[نظام]] کیانی اشاره می‌کنند: {{متن حدیث|عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: لَوْ أُذِنَ لَنَا أَنْ نُعْلِمَ النَّاسَ حَالَنَا عِنْدَ اللَّهِ وَ مَنْزِلَتَنَا مِنْهُ لَمَا احْتَمَلْتُمْ فَقَالَ لَهُ فِي الْعِلْمِ فَقَالَ الْعِلْمُ أَيْسَرُ مِنْ ذَلِكَ إِنَّ الْإِمَامَ وَكْرٌ لِإِرَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا يَشَاءُ إِلَّا مَنْ يَشَاءُ اللَّهُ‏}}<ref>بحارالانوار (ط. دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ه.ق.)، ج۲۵، ص۳۸۵، باب ۱۳؛ غرائب أفعالهم و أحوالهم و وجوب التسلیم لهم فی جمیع ذلک.</ref>.

بنابراین، [[امام]] نه تنها بر حوادث [[عوالم]] [[ملک]] و [[ملکوت]] [[آگاهی]] دارد، بلکه بر خفایای [[قلوب]] [[انسان‌ها]] نیز آگاهی دارد؛ و هر آن چه در عالم به [[اراده الهی]] در ظاهر و [[باطن]] جاری شود، از طریق امام و به [[اذن]] و [[مشیت]] امام انجام می‌گیرد. این موضوع با تعابیر گوناگون در [[روایات]] و [[زیارات]] [[ائمه اطهار]]{{عم}} مطرح گردیده است؛ از جمله [[امام صادق]]{{ع}} در [[زیارت امام حسین]]{{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|... بِكُمْ يُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَيْثَ وَ بِكُمْ تَسِيخُ الْأَرْضُ الَّتِي تَحْمِلُ‏ أَبْدَانَكُمْ‏ وَ تَسْتَقِرُّ جِبَالُهَا عَنْ مَرَاسِيهَا إِرَادَةُ الرَّبِّ فِي مَقَادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ وَ الصَّادِرُ عَمَّا فَصَلَ مِنْ أَحْكَامِ الْعِبَادِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیة، ۱۴۰۷ ه.ق.). ج۴، ص۵۷۷: باب زیارة قبر أبی عبدالله الحسین بن علی{{عم}}.</ref>.

[[روایت]] ذیل به گوشه‌ای از این [[مقامات]] اشاره می‌نماید: {{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ خَيْثَمَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ‏ نَحْنُ جَنْبُ اللَّهِ وَ نَحْنُ صَفْوَتُهُ وَ نَحْنُ خِيَرَتُهُ وَ نَحْنُ مُسْتَوْدَعُ‏ مَوَارِيثِ‏ الْأَنْبِيَاءِ وَ نَحْنُ أُمَنَاءُ اللَّهِ وَ نَحْنُ حُجَّةُ اللَّهِ وَ نَحْنُ أَرْكَانُ الْإِيمَانِ وَ نَحْنُ دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ وَ نَحْنُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ نَحْنُ الَّذِينَ بِنَا يَفْتَحُ اللَّهُ وَ بِنَا يَخْتِمُ وَ نَحْنُ أَئِمَّةُ الْهُدَى وَ نَحْنُ مَصَابِيحُ الدُّجَى وَ نَحْنُ مَنَارُ الْهُدَى وَ نَحْنُ السَّابِقُونَ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ وَ نَحْنُ الْعَلَمُ الْمَرْفُوعُ لِلْخَلْقِ مَنْ تَمَسَّكَ بِنَا لَحِقَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنَّا غَرِقَ وَ نَحْنُ قَادَةُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ نَحْنُ خِيَرَةُ اللَّهِ وَ نَحْنُ الطَّرِيقُ وَ صِرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِيمُ إِلَى اللَّهِ وَ نَحْنُ مِنْ نِعْمَةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ نَحْنُ الْمِنْهَاجُ وَ نَحْنُ مَعْدِنُ النُّبُوَّةِ وَ نَحْنُ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ نَحْنُ الَّذِينَ إِلَيْنَا مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ نَحْنُ السِّرَاجُ لِمَنِ اسْتَضَاءَ بِنَا وَ نَحْنُ السَّبِيلُ لِمَنِ اقْتَدَى بِنَا وَ نَحْنُ الْهُدَاةُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ نَحْنُ عِزُّ الْإِسْلَامِ وَ نَحْنُ الْجُسُورُ وَ الْقَنَاطِرُ مَنْ مَضَى عَلَيْهَا سَبَقَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا مَحَقَ وَ نَحْنُ السَّنَامُ الْأَعْظَمُ وَ نَحْنُ الَّذِينَ بِنَا نَزَلَ الرَّحْمَةُ وَ بِنَا تُسْقَوْنَ الْغَيْثَ وَ نَحْنُ الَّذِينَ بِنَا يُصْرَفُ عَنْكُمُ الْعَذَابُ فَمَنْ عَرَفَنَا وَ نَصَرَنَا وَ عَرَفَ حَقَّنَا وَ أَخَذَ بِأَمْرِنَا فَهُوَ مِنَّا وَ إِلَيْنَا}}<ref>بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد{{صل}} (ط. مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۲ ه.ق.). ج۱، ص۶۳.</ref>»<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۴ ص ۹۹-۱۰۶.</ref>

{{منبع‌ جامع}}

* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های امامت|کتاب‌شناسی امامت]]؛

{{پانویس}}

[[رده:پرسمان امامت]]

[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]

[[رده:(اا): پرسش‌های امامت با ۱ پاسخ]]