دیدگاه‌های گوناگون کلامی درباره عصمت چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:11917.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[احمد حسین شریفی]]]]

حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[احمد حسین شریفی|شریفی]]''' و آقای دکتر '''[[حسن یوسفیان|یوسفیان]]''' در [[کتاب]] ''«[[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]»'' در این‌باره گفته‌‌اند:

* «'''[[لطف الهی]]''': عده‌ای، این [[مقام معنوی]] را به [[لطف]] خاص [[الهی]] در [[حق]] [[معصومین]] [[تفسیر]] کرده‌اند. [[ابن ابی الحدید]] در شرح [[نهج‌البلاغه]] می‌گوید: {{عربی|قال أصحابنا العصمة لطف يمتنع المكلف عند فعله من القبيح اختياراً}}<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹. همچنین ر.ک: ارشاد الطالبین، ص۳۰۱؛ بحارالانوار، ج۱۷، ص۹۴، به نقل از: الغرر و الدرر؛ شرح المقاصد، ج۴، ص۳۱۳؛ شرح العقائد النسفیه، ص۹۹؛ کشف المراد، ص۳۶۵؛ مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۳۰۰.</ref>؛ [[معتزله]] این‌گونه [[عصمت]] را تعریف کرده‌اند: لطف الهی است که وقتی در حق کسی انجام گیرد، با [[اختیار]] خویش از انجام [[کارهای ناپسند]] دوری می‌گزیند. همچنین [[فاضل مقداد]]، از [[متکلمین]] امامیّه، در تعریف عصمت می‌گوید: {{عربی|الحق أن العصمة عبارة عن لطف يفعله اللّه بالمكلف، بحيث لا يكون له داع الى ترك الطاعة و لا الى فعل المعصية، مع قدرته على ذلك}}<ref>ارشاد الطالبین، ص۳۰۱-۳۰۲.</ref>؛ [[حق]] این است که عصمت، لطفی است که [[خداوند]] نسبت به [[مکلف]] انجام می‌دهد؛ به نحوی که دیگر، انگیزه‌ای برای ترک [[اطاعت]] و یا انجام [[معصیت]] در او نیست؛ هر چند توان انجام آنها را دارد.

# برخورداری از ملکه‌ای که از [[اقدام]] بر [[معاصی]] جلوگیری می‌نماید؛

# [[علم]] به [[عاقبت]] نیکوی کارهای خوب و سرانجام بد [[اعمال]] [[ناپسند]]؛

# [[ترس]] از [[مؤاخذه]] بر ترک اولین.

* '''عدم [[آفرینش]] [[گناه]]''': از آنجایی که [[اشاعره]] آفرینش تمامی [[افعال]] را بدون واسطه به خداوند نسبت می‌دهند<ref>درباره نظر اشاعره در زمینه خلق افعال، ر.ک: بحوث فی الملل و النحل، ج۲، ص۱۱۳-۱۶۷؛ دلائل الصدق، ج۱، ص۴۳۲-۵۵۲۴۳۲.</ref>، پاره‌ای از آنها عصمت را به [[پرهیز]] خداوند از آفرینش افعال [[قبیح]] و [[زشت]] در [[معصومین]] [[تفسیر]] کرده‌اند<ref>شرح المواقف، ج۸، ص۲۸۰.</ref>. صاحب مواقف در این مورد می‌گوید: {{عربی|و هي [حقيقة العصمة] عندنا ان لا يخلق الله فيهم ذنباً}}<ref>المواقف، ص۳۶۶؛ همچنین ر.ک: شرح المقاصد، ج۴، ص۳۱۲.</ref>. آشکار است که این گونه [[تفسیری]] از [[عصمت]]، به جبری بودن آن می‌انجامد؛ از این روی، بعضی دیگر از [[اشاعره]] قید {{عربی|مع بقاء قدرته و اختياره}}<ref>شرح العقائد النسفیه، ص۹۹.</ref> را به این تعریف افزوده‌اند، تا خود را از مفاسدی که جبری بودن عصمت در پی دارد، برهانند.

* '''[[توانایی]] بر [[اطاعت]]''': پاره‌ای دیگر از اشاعره، عصمت را به {{عربی|خلق قدرة الطاعة}}<ref>شرح المقاصد، ج۴، ص۳۱۲، همچنین ر.ک: رسالة التقریب، ش۲، ص۱۴۰.</ref> تفسیر کرده‌اند؛ یعنی اینکه [[خداوند]] در معصومین فقط [[قدرت]] [[طاعت]] را قرار داده است؛ اما توان بر انجام [[معاصی]] ندارند؛ بر خلاف غیر ایشان که هم قدرت بر [[معصیت]] دارند و هم توانایی بر طاعت. البته این تعریف مبتنی بر آن است که بتوانیم "توانایی بر انجام کار و [[ناتوانی]] ترک آن" را قادرت بنامیم که بر خلاف معنای مشهور و اصطلاحی قدرت است؛ زیرا قدرت در اصطلاح، همانند معنای عرفی آن، به معنای توانایی در انجام و ترک می‌باشد.

* '''[[ملکه نفسانی]]''': مشهور [[فلاسفه]] و پاره‌ای از [[متکلمان]] در توضیح معنای عصمت گفته‌اند:

نکته دیگر اینکه، با توجه به پیامدهای منفی جبری انگاشتن عصمت –که در فصل سوم بدان اشاره خواهد شد- هرگونه [[تفسیر]] و تبیینی از آن، که منشأ این [[مقام معنوی]] را در امور غیر اختیاری جست‌و‌جو کند، [[باطل]] است. از این روی بطلان تعاریف [[اشاعره]] از [[عصمت انبیا]]، روشن می‌گردد؛ زیرا که نسبت دادن [[آفرینش]] [[افعال]] [[انسان‌ها]] به [[خداوند]] و سلب هر گونه فاعلیتی از [[انسان]] ولو در پرتو فاعلیت [[الهی]]، معنایی جز [[جبر]] ندارد<ref>ر.ک: دلائل الصادق، ج۱، ص۴۳۲-۵۵۲؛ بحوث فی الملل و النحل، ج۲، ص۱۱۳-۱۶۷.</ref>. به علاوه، افزودن قیودی همچون {{عربی|مع بقاء قدرته و اختياره}} وصله‌ای ناهمگون است، که نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه بر ابهام آن می‌افزاید. به عبارت دیگر، لازمه آن، تناقض میان صدر و ذیل تعریف خواهد بود»<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]] ص ۲۲-۲۶.</ref>.

== [[:رده:آثار عصمت|منبع‌شناسی جامع عصمت]] ==

[[رده:پرسش]]