سیره سیاسی حضرت فاطمه: تفاوت میان نسخه‌ها

سیره سیاسی حضرت فاطمه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۴۹

۱۳٬۶۹۳ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۳٬۰۷۵

ویرایش

@@ خط ۵: / خط ۵: @@
 '''[[سیره]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} در زندگی سیاسی''' می‌تواند به عنوان [[الگو]] معرفی شود. آن حضرت در عین حال که از ویژگی‌های لطیف زنانه برخوردار بود اما [[حیات]] او سرشار از وقایع و رخدادهای مهم [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]]، [[سیاسی]] و نظامی بود مخصوصا در [[زندگی]] کوتاه پس از فراق پدر گرامیشان.
-==حضور حضرت فاطمه در عرصه‌های گوناگون==
+==مقدمه==
-از جمله قلمروهای الگوبخشی [[سیره]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} [[زندگی اجتماعی]] و سیاسی آن حضرت است. [[حیات اجتماعی]] بانوی [[اسلام]] در این بُعد نیز برای شیفتگان مکتبش بسیار درس‌آموز است. او همان‌گونه که در ابعاد مختلف [[علمی]]، [[اخلاقی]]، [[عبادی]]، [[تربیتی]] و سایر [[کمالات انسانی]] و [[ارزش‌های دینی]] پیشگام بود، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز [[انسانی]] ممتاز و چهر‌ه‌ای فعال به شمار می‌رفت.
+[[مسئول]] بودن [[انسان]] در برابر [[خدا]]، [[پیامبر]]{{صل}} و [[جانشینان]] او و نیز [[مردم]]، ایجاب می‌کند که در برابر حوادث و جریانات پیرامونی خود بی‌تفاوت نباشد؛ چه آنکه حرکت‌ها و وقایعی که در [[حیات بشر]] پدید می‌آیند. هر کدام به نحوی و در شعاعی در [[سرنوشت]] [[آینده انسان]] مؤثرند. در این میان هر قدر جایگاه انسان بالاتر و موقعیت او حساس‌تر باشد، مسئولیتش بیشتر و سنگین‌تر خواهد بود.
-[[فاطمه]]{{س}} گرچه در شرایط عادی، بانویی خانه‌دار بود و دور از مردان [[بیگانه]] [[زندگی]] می‌کرد و [[تمایل]] نداشت حتی مردی [[نابینا]] کنار او بنشیند و با او هم‌سخن شود، اما این بدان معنا نیست که [[دختر پیامبر]]{{صل}} از مسئولیت‌های اجتماعی خویش [[غافل]] بوده و خود را در برابر [[جامعه]] و مسائلی که در آن می‌گذرد [[مسئول]] نمی‌دانسته است.
+[[حیات فاطمه]]{{س}} چه در [[مکه]] و چه در [[مدینه]] سرشار از وقایع و رخدادهای مهم [[فرهنگی]]، اجتماعی، سیاسی و نظامی بود و فاطمه{{س}} در همان حال که از ویژگی‌های لطیف زنانه برخوردار بود و [[قلبی]] [[رئوف]] و [[مهربان]] و تنی خسته و [[اندیشه]] و جسمی مشغول به [[عبادت]] داشت، در همه این عرصه‌ها تا آنجا که [[وظیفه]] ایجاب می‌کرد حضور داشت<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۵۰.</ref>.
-[[حضرت زهرا]]{{س}} هرگز در یک نقطه از ابعاد زندگی توقف نداشت و به یک مرحله و یک بُعد از ابعاد آن هر چند مهم، اکتفا نکرد؛ چراکه نه اسلام را محدود به بعد عبادی و فردی‌اش می‌دانست و نه [[رسالت]] و [[مسئولیت]] [[زن]] را تنها در خانه‌داری و [[تربیت فرزند]]. از این رو، به موازات اهتمام به مسائل [[خانه]] و [[خانواده]] و نیز مسائل عبادی، مسائل اجتماعی و [[مبارزاتی]] و سیاسی جامعه نیز برایش مطرح و با [[ارزش]] بود. او این رهنمود هشدار دهنده را از [[پدر]] بزرگوارش شنیده بود که: "هر کس صبح کند در حالی که اهتمامی به امور [[مسلمانان]] نداشته باشد، [[مسلمان]] نیست"<ref>{{متن حدیث| مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.</ref>.
+==حرکت‌های سیاسی حضرت زهرا {{س}} بعد از سقیفه==
+===اعزام نماینده برای بازپس‌گیری فدک===
+پس از [[خلافت ابوبکر]] و با گذشت ده [[روز]] که کار وی سر و سامان یافت، وی عمالش را به [[فدک]] فرستاد تا [[وکیل]] [[فاطمه زهرا]]{{س}} [[دخت رسول خدا]]{{صل}} را از آن بیرون کنند. [[زهرای مرضیه]]{{س}} کسی را نزد [[ابوبکر]] فرستاد و به او فرمود: «از ابوبکر بپرس تو از [[رسول خدا]]{{صل}} [[ارث]] می‌بری یا خانواده‌اش؟» ابوبکر در پاسخ گفت: «البته [[خانواده]] وی». [[فاطمه]]{{س}} فرمود: «بنابراین، سهم ارث رسول خدا{{صل}} چه می‌شود؟» ابوبکر گفت: «من از رسول خدا{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: {{متن حدیث|إن اللّه أطعم نبيه طعمة}}. [[خداوند]] تا رسولش زنده بود، اموالی را در [[اختیار]] او قرار داد و پس از [[رحلت]] وی آن را برای [[جانشین]] پس از او مقرر داشت. اکنون که من پس از او به [[خلافت]] رسیده‌ام، آن را به [[مسلمانان]] برخواهم گرداند»<ref>هبة الله بن محمد ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۱۸ – ۲۱۹؛ ابن ابی الحدید پس از نقل این ماجرا می‌گوید: پاسخ ابوبکر به سوال فاطمه که پرسید: «تو از رسول خدا ارث می‌بری یا خانواده‌اش؟» ابوبکر گفت: «البته خانواده‌اش» استدلال ابوبکر را که مدعی بود پیامبر ارث نمی‌گذارد، رد می‌کند!</ref>. این نخستین گام مقدماتی [[حضرت زهرا]]{{س}} شمرده می‌شد تا خود به صورت مستقیم وارد عمل شود<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۱.</ref>.
-بدین روی، فاطمه{{س}} در زندگی اجتماعی خویش اهتمامی وافر به حل و فصل امور مسلمانان و رفع دردمندی‌ها و نیازمندی‌ها از زندگی آنان داشت<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص۱۴۷.</ref>.
+===[[دادخواهی]] از ابوبکر برای بازپس‌گیری حقوق از دست رفته===
+از [[امام باقر]]{{ع}} [[روایت]] شده که على{{ع}} به فاطمه زهرا{{س}} فرمود: «خودت رهسپار شو و [[میراث]] پدر بزرگوارت رسول خدا{{صل}} را درخواست نما». فاطمه{{س}} نزد ابوبکر آمد و فرمود: «چرا مرا از میراث پدرم [[محروم]] کردی و وکیلم را از [[خاک]] بیرون راندی، در صورتی که [[پیامبر]]{{صل}} به [[فرمان خداوند]] بزرگ آن را به من بخشیده بود؟» ابوبکر در پاسخ گفت: «هرچه شما بگویی، ان‌شاءالله که صحیح است. اما باید بر ادعای خود [[شاهد]] بیاوری». [[ام ایمن]] برای دادن [[گواهی]] نزد ابوبکر آمد و بدو گفت: «ای ابوبکر! تا درباره سخن [[رسول خدا]]{{صل}} با تو به [[احتجاج]] نپردازم، [[گواهی]] نخواهم داد. تو را به [[خدا]]! آیا به یاد نداری رسول خدا{{صل}} فرمود: «[[ام ایمن]] از [[اهل بهشت]] است». [[ابوبکر]] گفت: «درست است». ام ایمن گفت: «من گواهی می‌دهم که خدای والا به [[رسول]] خود سفارش فرمود: {{متن قرآن|فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ}}<ref>«بنابراین، حقّ خویشاوند را بپرداز» سوره روم، آیه ۳۸.</ref> [[پیامبر]] پس از [[نزول]] این [[آیه]] [[شریف]]، [[فدک]] را به عنوان [[حق]] زهرا{{س}} به او بخشید». على{{ع}} نیز همین‌گونه [[شهادت]] داد. ابوبکر سند فدک را نوشت و به [[فاطمه]] سپرد. [[عمر]] از راه رسید و پرسید: «این نوشته چیست؟» ابوبکر گفت: «فاطمه مدعی فدک شده و [[ام‌ایمن]] و علی بر آن گواهی دادند و من سند فدک را برایش نوشتم». عمر نوشته را از فاطمه گرفت و آب دهان بر آن ریخت و پاره کرد و فاطمه{{س}} گریان از آنجا بیرون رفت<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۲.</ref>.
-==[[سیره سیاسی]]==
+===ایراد [[خطبه غراء]] در [[مسجد النبی]]{{صل}}===
-[[مسئول]] بودن [[انسان]] در برابر [[خدا]]، [[پیامبر]]{{صل}} و [[جانشینان]] او و نیز [[مردم]]، ایجاب می‌کند که در برابر حوادث و جریانات پیرامونی خود بی‌تفاوت نباشد؛ چه آنکه حرکت‌ها و وقایعی که در [[حیات بشر]] پدید می‌آیند. هر کدام به نحوی و در شعاعی در [[سرنوشت]] [[آینده انسان]] مؤثرند. در این میان هر قدر جایگاه انسان بالاتر و موقعیت او حساس‌تر باشد، مسئولیتش بیشتر و سنگین‌تر خواهد بود.
+برای آشنایی با [[فعالیت‌های سیاسی]] و [[روش‌های مبارزاتی]] آن حضرت علیه [[حکومت]] [[سقیفه]] به ذکر یک نکته مهم که اساس و پایه همه تلاش‌های [[سیاسی]] فاطمه{{س}} را تشکیل می‌دهد و در مقایسه با دیگر محور‌ها از برجستگی خاصی برخوردار است، اشاره می‌شود و آن تبیین جایگاه [[پیروی از پیشوایان]] [[حق]] و تبعات [[سرپیچی]] از آن است که در [[خطبه]] نغز و گوهرینی از ایشان تجلی یافته است: "[[خداوند]] [[اطاعت]] و [[پیروی]] از ما را رشته [[نظم]] و [[وفاق]] [[ملت]]<ref>واژه ملت هر چند در عرف فارسی‌زبانان به معنای مردم و جامعه می‌باشد، اما در فرهنگ قرآنی و روایی به معنای دین، شریعت و آیین الهی است. برای نمونه رجوع کنید به سوره نساء، آیه ۱۲۵.</ref> و [[رهبری]] و [[پیشوایی]] ما را موجب [[امان]] از [[تفرقه]] و تشتت قرار داده است<ref>{{متن حدیث|فَجَعَلَ اللَّهُ... طَاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ وَ إِمَامَتَنَا أَمَاناً لِلْفُرْقَةِ}}؛ احتجاج، ج۱، ص۱۳۴.</ref>.
-از سوی دیگر، [[روح]] و جهت‌گیری اساسی [[سیاست]] عبارت است از نوع تعامل و [[روابط]] متقابل بین مردم و هیئت [[حاکم]] و این می‌طلبد که همه افراد [[سیاستمدار]] باشند و نسبت به مسائل پیرامونی خویش که به سرنوشت [[آینده]] آنان مربوط می‌شود، در مرحله نخست، [[شناخت]] لازم پیدا کنند و در مرحله بعد موضع مشخص اتخاذ نمایند.
+حضرت زهرا{{س}} در [[خطابه]] حماسی خود افق‌های بسیاری را گشود؛ از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] گرفته تا نقش [[رسالت]] در [[تحول]] [[تاریخی]] [[عرب]] و [[حکمت]] [[دستورهای اسلامی]]؛ اما با ژرف‌نگری در این [[خطبه]] می‌توان دریافت که همه موضوعات مطرح شده در مسیر باز نمودن [[جایگاه ولایت]] و [[امامت]] در [[نظام اسلامی]] و تعیین و معرفی مصداق آن، چینش و سامان یافته است.
-[[حیات فاطمه]]{{س}} چه در [[مکه]] و چه در [[مدینه]] سرشار از وقایع و رخدادهای مهم [[فرهنگی]]، اجتماعی، سیاسی و نظامی بود و فاطمه{{س}} در همان حال که از ویژگی‌های لطیف زنانه برخوردار بود و [[قلبی]] [[رئوف]] و [[مهربان]] و تنی خسته، و [[اندیشه]] و جسمی مشغول به [[عبادت]] داشت، در همه این عرصه‌ها تا آنجا که [[وظیفه]] ایجاب می‌کرد حضور داشت.
+می‌توان گفت مهم‌ترین هدفی که در خطبه حضرت دنبال می‌شود، فهماندن این [[حقیقت]] به همگان است که تنها راه ثمربخشی و سامان پذیری [[شریعت]] و یگانه محور [[وحدت]]، [[پذیرش ولایت اهل بیت]]{{عم}} و سرسپردگی عملی به آن است<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص۱۵۰ ـ ۱۵۳؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۴.</ref>.
-او [[زندگی سیاسی]] را از همان دوران خردسالی و در کنار پدر بزرگوار خویش آغاز کرد و در همه جبهه‌های [[رویارویی]] [[رسول خدا]]{{صل}} با طاغوت‌های [[زمان]] خویش، همراه و [[پشتیبان]] آن حضرت بود. زمانی هم که به مدینه [[هجرت]] و با دومین [[شخصیت]] [[اسلام]] [[ازدواج]] کرد، سنگر به سنگر با او پیش رفت؛ گویی یک روح بودند در دو [[بدن]].
+===یاری‌خواهی از [[مهاجر]] و انصار===
+پس از آنکه [[رایزنی]] و [[استدلال]] برای بازپس‌گیری [[حقوق]] پایمال شده [[اهل بیت]] بی‌نتیجه ماند، [[فاطمه زهرا]]{{س}} تصمیم گرفت برای رساندن صدای [[مظلومیت]] خویش [[خانه]] به خانه با [[مردم]] سخن بگوید؛ لذا به مدت چهل [[روز]] با آن [[جسم]] خسته و تن رنجور به در خانه مهاجر و انصار رفت و آنان را به [[عهد]] و پیمانشان با [[رسول خدا]] برای [[دفاع]] از اهل بیت [[تذکر]] داد. [[علامه مجلسی]] در کتاب [[بحارالانوار]] در این خصوص [[حدیثی]] را نقل می‌کند که [[حضرت على]]{{ع}} چهل روز [[حضرت زهرا]]{{س}} را به همراه دو [[نور]] دیده [[پیامبر]] حسن و حسین به خانه مهاجر و انصار می‌برد و حضرت زهرا به آنان می‌فرمود: "ای [[جماعت]] مهاجر و انصار! [[خدا]] و دخت پیامبرتان را [[یاری]] کنید، شما با [[پیامبر خدا]] [[بیعت]] کردید تا از او و [[خاندان]] و ذریه‌اش [[حمایت]] کنید، همان طور که از خودتان و [[ذریه]] خویش حمایت می‌کنید؛ پس به بیعت خود با پیامبرتان [[وفا]] کنید"<ref>{{متن حدیث|يَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ انْصُرُوا اللَّهَ فَإِنِّي ابْنَةُ نَبِيِّكُمْ وَ قَدْ بَايَعْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَوْمَ بَايَعْتُمُوهُ أَنْ تَمْنَعُوهُ وَ ذُرِّيَّتَهُ مِمَّا تَمْنَعُونَ مِنْهُ أَنْفُسَكُمْ وَ ذَرَارِيَّكُمْ فَفُوا لِرَسُولِ اللَّهِ{{صل}} بِبَيْعَتِكُمْ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۱.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۴.</ref>
-پس از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} و پیدایی رخدادهای جدید در [[جامعه اسلامی]]، فصلی جدید از [[زندگی سیاسی]] [[فاطمه]]{{س}} آغاز شد؛ فصلی که با مراحل پیشین بسیار متفاوت بود و [[دختر پیامبر]]{{صل}} را با همه خستگی ناشی از کار [[خانه]] سرپرستی [[کودکان]] خردسال، اشتغالات [[عبادی]] و [[اجتماعی]] و از همه [[رنج]] آورتر، [[فراق]] پدر، با همه توان به میدان [[سیاست]] کشانید.
+===بهره‌برداری از حدیث نبوی برای خلع سلاح [[دشمن]]===
+در روزهایی که [[حضرت صدیقه کبری]]{{س}} در بستر [[بیماری]] بودند، [[صحابه]] و [[زنان]] آنها به [[عیادت]] [[فاطمه اطهر]]{{س}} می‌آمدند. از آنجا که وی با [[ابوبکر]] و [[عمر]] [[قطع رابطه]] کرده و اجازه عیادت از خود را به آنان نداده بود، آن دو به عیادتش نیآمدند. اما هنگامی که بیماری [[زهرای مرضیه]]{{س}} شدت یافت و در آستانه [[رحلت]] قرار گرفت، ناگزیر به عیادت او آمدند تا پیش از رحلت پاره تن [[رسول خدا]]{{صل}} که [[خشم]] خود را از آنان آشکارا [[اعلان]] داشته بود، به دیدارش نائل شوند تا این لکه [[ننگ]] بر دامن [[خلیفه]] و دستگاه حکومتش تا [[قیامت]] باقی نماند. آنان می‌خواستند با کسب [[رضایت]] زهرا{{س}} بر [[انحراف]] خود [[پوشش]] نهند و جنایاتی که انجام داده بودند، رفته رفته به [[فراموشی]] سپرده شود.
-[[حضرت زهرا]]{{س}} در این فضای [[مسموم]] و پر از [[آتش]] و [[خون]] و [[فتنه]]، علاوه بر اینکه دختر پیامبر{{صل}} و [[همسر]] علی{{ع}} است، در چهره یک [[زن]] [[مسلمان]] [[مسئول]] در برابر رخدادهای جامعه اسلامی، وارد میدان سیاست شد و با اتخاذ [[بهترین]] و مؤثرترین راه‌ها و شیوه‌های [[مبارزاتی]] به ایفای [[رسالت الهی]] خویش پرداخت.
+عمر به ابوبکر گفت: «بیا به [[دیدار]] [[فاطمه]] برویم؛ چراکه ما او را به خشم آورده‌ایم» هر دو به [[خانه فاطمه]] رفتند و از ایشان اجازه ورود خواستند. ایشان به آن دو اجازه نداد. نزد على{{ع}} آمدند و از او خواستند تا از زهرا{{س}} برایشان اجازه [[ملاقات]] بگیرد. [[امام علی]]{{ع}} برایشان اجازه ورود گرفت و آنها را وارد [[خانه]] گرداند. آن دو به زهرا{{س}} [[سلام]] کردند. ایشان پاسخ سلام آنها را نداد. ابوبکر به سخن درآمد و گفت: «ای [[محبوب]] [[دل]] [[پیامبر]]! به [[خدا]] [[سوگند]]! [[نزدیکان]] رسول خدا{{صل}} نزد من محبوب‌تر از نزدیکان خودم هستند و تو نزد من از دخترم [[عایشه]] عزیزتری. کاش آن [[روز]] که پدر بزرگوارت رحلت کرد، من نیز مرده بودم و پس از او زنده نمی‌ماندم. با [[شناختی]] که من از شما دارم و به [[مجد]] و [[عظمت]] شما آگاهم، چگونه تو را از [[میراث]] رسول خدا{{صل}} [[محروم]] می‌سازم؟ من، خود، از پدرت [[پیامبر گرامی]]{{صل}} شنیدم که فرمود: ما [[پیامبران]] میراث نمی‌نهیم و آنچه از ما باقی می‌ماند، [[صدقه]] است». فاطمه{{س}} فرمود: «اگر [[حدیثی]] را از رسول خدا{{صل}} برایتان بازگو کنم، آن را خواهید پذیرفت و بدان عمل خواهید کرد؟» گفتند: «آری» ایشان فرمود:
+{{متن حدیث|نَشَدْتُكُمَا بِاللَّهِ أَ لَمْ تَسْمَعَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ رِضَا فَاطِمَةَ مِنْ رِضَايَ وَ سَخَطُ فَاطِمَةَ مِنْ سَخَطِي وَ مَنْ أَحَبَّ فَاطِمَةَ ابْنَتِي فَقَدْ أَحَبَّنِي وَ مَنْ أَرْضَى فَاطِمَةَ فَقَدْ أَرْضَانِي وَ مَنْ أَسْخَطَ فَاطِمَةَ فَقَدْ أَسْخَطَنِي؟}}؛ شما را به [[خدا]] [[سوگند]] می‌دهم! آیا شما دو تن از [[رسول خدا]]{{صل}} نشنیدید که می‌فرمود: [[خشنودی]] [[فاطمه]] از خشنودی من و [[خشم]] او از خشم من است. آن کس که [[دوستدار]] فاطمه است، مرا [[دوست]] داشته و کسی که [[زهرا]] را [[خشنود]] کند، مرا خشنود ساخته است و هر که او را به خشم آورد، مرا [[خشمگین]] کرده است؟ گفتند: «درست است. ما این [[حدیث]] را از رسول خدا{{صل}} شنیده‌ایم». ایشان فرمود: {{متن حدیث|فَإِنِّي أُشْهِدُ اللَّهَ وَ مَلَائِكَتَهُ أَنَّكُمَا أَسْخَطْتُمَانِي وَ مَا أَرْضَيْتُمَانِي وَ لَئِنْ لَقِيتُ النَّبِيَّ{{صل}} لَأَشْكُوَنَّكُمَا إِلَيْهِ}}؛ «خدا و فرشتگانش را [[گواه]] می‌گیرم که شما دو تن مرا به خشم آوردید و در پی خشنودی‌ام برنیامدید. اگر [[پیامبر]]{{صل}} را [[دیدار]] کنم، [[شکایت]] شما را نزدش خواهم برد»<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۵.</ref>.
-برای آشنایی با [[فعالیت‌های سیاسی]] و [[روش‌های مبارزاتی]] آن حضرت علیه [[حکومت]] [[سقیفه]] به ذکر یک نکته مهم که اساس و پایه همه تلاش‌های [[سیاسی]] فاطمه{{س}} را تشکیل می‌دهد و در مقایسه با دیگر محور‌ها از برجستگی خاصی برخوردار است، اشاره می‌شود و آن تبیین جایگاه [[پیروی از پیشوایان]] [[حق]] و تبعات [[سرپیچی]] از آن است که در [[خطبه]] نغز و گوهرینی از ایشان تجلی یافته است: "[[خداوند]] [[اطاعت]] و [[پیروی]] از ما را رشته [[نظم]] و [[وفاق]] [[ملت]]<ref>واژه ملت هر چند در عرف فارسی‌زبانان به معنای مردم و جامعه می‌باشد، اما در فرهنگ قرآنی و روایی به معنای دین، شریعت و آیین الهی است. برای نمونه رجوع کنید به سوره نساء، آیه ۱۲۵.</ref> و [[رهبری]] و [[پیشوایی]] ما را موجب [[امان]] از [[تفرقه]] و تشتت قرار داده است<ref>{{متن حدیث|فَجَعَلَ اللَّهُ... طَاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ وَ إِمَامَتَنَا أَمَاناً لِلْفُرْقَةِ}}؛ احتجاج، ج۱، ص۱۳۴.</ref>.
+===روشنگری در جمع [[زنان]] [[مهاجر]] و [[انصار]]===
+[[سوید بن غفله]] می‌گوید: آن‌گاه که [[فاطمه زهرا]]{{س}} [[بیمار]] شد و در همان [[بیماری]] [[دنیا]] را [[وداع]] گفت جمعی از زنان [[مهاجران]] و انصار برای [[عیادت]] ایشان نزد وی شرفیاب شدند و بدو گفتند: [[دخت رسول خدا]]{{صل}}! امروز حالتان چگونه است؟ [[زهرای مرضیه]]{{س}} خدا را [[سپاس]] گفت و بر پدر بزرگوارش [[درود]] فرستاد و آن‌گاه فرمود:
+#{{متن حدیث|أَصْبَحْتُ وَ اللَّهِ عَائِفَةً لِدُنْيَاكُنَّ قَالِيَةً لِرِجَالِكُنَّ لَفَظْتُهُمْ بَعْدَ أَنْ عَجَمْتُهُمْ وَ سَئِمْتُهُمْ بَعْدَ أَنْ سَبَرْتُهُمْ فَقُبْحاً لِفُلُولِ الْحَدِّ وَ اللَّعِبِ بَعْدَ الْجِدِّ وَ قَرْعِ الصَّفَاةِ وَ صَدْعِ الْقَنَاةِ وَ خَتْلِ الْآرَاءِ وَ زَلَلِ الْأَهْوَاءِ وَ بِئْسَ ما قَدَّمَتْ لَهُمْ أَنْفُسُهُمْ أَنْ {{متن قرآن|سَخِطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَفِي الْعَذَابِ هُمْ خَالِدُونَ}}<ref>«بسیاری از آنان را می‌نگری که کافران را سرور می‌گیرند؛ به راستی زشت است آنچه خود برای خویش پیش فرستادند که (سبب شد) خداوند بر آنان خشم گرفت و آنان در عذاب، جاودانند» سوره مائده، آیه ۸۰.</ref>}}؛ «به خدا [[سوگند]]! از دنیای شما متنفرم. مردانتان را [[دشمن]] می‌شمارم و از آنها بیزارم. آنان را آزمودم و دور افکندم. ایشان را در بوته [[آزمایش]] قرار دادم و از آنها بیزار شدم. چقدر [[زشت]] و [[ناپسند]] است شکسته شدن شمشیرها و [[سکوت]] در برابر [[دشمن]] و به [[شوخی]] گرفتن [[سرنوشت]] [[مسلمانان]] و انجام کارهای بی‌حاصل و [[تسلیم]] در برابر دشمن و [[فساد]] و [[تباهی]] [[عقیده]] و [[آرمان]] و [[گمراهی]] [[افکار]] و [[اندیشه]] و [[لغزش]] [[اراده‌ها]]! آنان چه کارهای ناپسندی پیش از خود برای [[آخرت]] فرستادند که [[خدا]] بر آنها [[خشم]] گرفت و در [[عذاب]] [[خداوند]] [[جاودانه]] خواهند بود!».
+#{{متن حدیث| لَا جَرَمَ لَقَدْ قَلَّدْتُهْم رِبْقَتَهَا وَ حَمَّلْتُهُمْ أَوْقَتَهَا وَ شَنَنْتُ عَلَيْهِمْ غَارَاتِهَا فَجَدْعاً وَ عَقْراً وَ {{متن قرآن|بُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ}}<ref>«نابود باد گروه ستمکاران!» سوره هود، آیه ۴۴.</ref>‌}}؛ چون این‌گونه دیدم، [[مسؤولیت]] آن را به گردنشان افکندم و بار سنگین [[گناه]] آن را بر دوش آنان و رهاورد هجومش را بر عهده آنها نهادم.
+#{{متن حدیث|وَيْحَهُمْ أَنَّى زَعْزَعُوهَا عَنْ رَوَاسِي الرِّسَالَةِ وَ قَوَاعِدِ النُّبُوَّةِ وَ الدَّلَالَةِ وَ مَهْبِطِ الرُّوحِ الْأَمِينِ وَ الطَّبِينِ بِأُمُورِ الدُّنْيَا وَ الدِّينِ {{متن قرآن|أَلَا ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ}}<ref>«آگاه باشید که این همان زیان آشکار است» سوره زمر، آیه ۱۵.</ref> وَ مَا الَّذِي نَقَمُوا مِنْ أَبِي الْحَسَنِ{{ع}} نَقَمُوا وَ اللَّهِ مِنْهُ نَكِيرَ سَيْفِهِ وَ قِلَّةَ مُبَالاتِهِ لِحَتْفِهِ وَ شِدَّةَ وَطْأَتِهِ وَ نَكَالَ وَقْعَتِهِ وَ تَنَمُّرَهُ فِي ذَاتِ اللَّهِ عَزّوَجَلَّ}}؛ وای بر آنها! چگونه [[خلافت]] را از کوه‌های [[استوار]] [[رسالت]] و ارکان [[متین]] [[نبوت]] و [[رهبری]] و خاستگاه [[نزول وحی]] و [[جبرئیل امین]] و آگاهان در امر [[دنیا]] و [[دین]]، کنار زدند؟ به هوش باشید که این ضرر و زیانی آشکار است! آنان چه ایرادی بر [[ابوالحسن]] [علی] داشتند؟ و ... .
-حضرت زهرا{{س}} در [[خطابه]] حماسی خود افق‌های بسیاری را گشود؛ از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] گرفته تا نقش [[رسالت]] در [[تحول]] [[تاریخی]] [[عرب]] و [[حکمت]] [[دستورهای اسلامی]]؛ اما با ژرف‌نگری در این [[خطبه]] می‌توان دریافت که همه موضوعات مطرح شده در مسیر باز نمودن [[جایگاه ولایت]] و [[امامت]] در [[نظام اسلامی]] و تعیین و معرفی مصداق آن، چینش و سامان یافته است.
+[[سوید بن غفله]] می‌گوید: [[زنان]] [[مهاجران]] و [[انصار]]، سخنان آتشین دخت [[پیامبر گرامی]]{{صل}} را برای مردانشان بازگو کردند. سپس گروهی از سران مهاجران و انصار به حضور آن بزرگوار شرفیاب شدند و در پی پوزش‌خواهی برآمدند و گفتند: «ای [[بانوی بانوان]]! اگر [[ابوالحسن]] مسأله [[بیعت]] را پیش از آنکه ما با کسی پیمانی ببندیم، به ما پیشنهاد کرده بود، هرگز به سراغ دیگران نمی‌رفتیم». [[فاطمه]]{{س}} پاسخ داد: «از من دور شوید! عذرهای شما پذیرفته نیست. پس از این همه تقصیر، چه عذری برایتان باقی می‌ماند؟»<ref>طبرسی، احتجاج علی اهل اللجاج، ج۱، ص۱۰۹.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۲۸.</ref>
-می‌توان گفت مهم‌ترین هدفی که در خطبه حضرت دنبال می‌شود، فهماندن این [[حقیقت]] به همگان است که تنها راه ثمربخشی و سامان پذیری [[شریعت]] و یگانه محور [[وحدت]]، [[پذیرش ولایت اهل بیت]]{{عم}} و سر سپردگی عملی به آن است.
-[[حضرت زهرا]]{{س}} در این بخش [[نورانی]]، [[آیین اسلام]] را به مجموعه‌ای متشکل از اعضا و ارگان‌های متعدد [[تشبیه]] کرده که ثمربخشی آن در درجه نخست نیازمند یک [[نظام]] [[فرماندهی]] است که میان همه زیر مجموعه‌ها [[تعادل]] و توازنی نتیجه‌بخش برقرار سازد و در درجه دوم، وابسته به [[انسجام]] زیر مجموعه‌ها با یکدیگر و [[هماهنگی]] کامل آنها با خواسته‌های فرماندهی است.
+===مبارزه منفی؛ با گریه‌های سوزناک===
+[[فاطمه زهرا]]{{س}} پس از پدر بزرگوارش چند ماه بیشتر زنده نبود و این مدت را با [[گریه]] و [[آه]] سپری کرد تا آنکه در زمره یکی از بسیار گریه‌کنندگان [[تاریخ]] درآمد و هیچ‌گاه خندان دیده نشد<ref>محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۲، بخش ۲، ص۸۴؛ احمد بن عبدالله الاصفهانی، حاشیة الأولیاء، ج۲، ص۴۳.</ref>. گریه‌های [[زهرا]] علل و انگیزه‌های گوناگون داشت که مهمترین آنها [[انحراف]] [[مسلمانان]] از [[راه راست]] و [[سقوط]] در وادی پر مخاطره ای بود که به [[اختلاف]] و فروپاشی تدریجی مسلمانان می‌انجامید. وی در دوران زندگانی پدر بزرگوارش [[شاهد]] گسترش [[رسالت]] [[خداوند]] بود و ارزشمندترین چیزهایش را برای [[پیروزی اسلام]] و [[استواری]] پایه‌های [[عدل و داد]] در سراسر [[گیتی]]، در طبق [[اخلاص]] نهاد. اما [[غصب خلافت]] و رخدادهای بعد، [[آمال]] و آرزوهایش را در هم کوبید و [[قلب]] پاکش را [[اندوهگین]] ساخت. بدین‌سان، اندوهی افزون بر [[حزن]] از دست دادن پدر بزرگوارش متحمل گشت.
-از منظر [[دختر پیامبر]]{{صل}} [[جامعه]] آن‌گاه از ناهماهنگی و [[نابسامانی]] می‌رهد که افراد آن، یک نظام لایق و کارآمد را برای ساماندهی امور خویش برگزینند و جملگی با [[اتحاد]] و هماهنگی کامل به اجرای فرمان‌ها و خواست‌های [[رهبری]] آن [[همت]] گمارند تا از این رهگذر افراد جامعه به [[سعادت دنیا]] و [[آخرت]] نایل آیند<ref>برگفته از: جامی از زلال کوثر، ص۱۶۹ - ۱۷۱.</ref>.
+روزی [[ام‌سلمه]] بر [[حضرت زهرا]]{{س}} وارد شد و گفت: «دخت [[رسول خدا]]! دیشب به تو چه گذشت؟» فرمود: «شب را میان [[اندوه]] شدید به سر آوردم؛ زیرا [[پیامبر]] از [[دنیا]] رفته و [[جانشین]] وی [[مظلوم]] است. به [[خدا]] [[سوگند]]! پرده‌های [[تزویر]] و [[فریب]] از کار کسی که زمامداری‌اش بر خلاف [[حکم خدا]] و [[قرآن]] و [[سنت رسول خدا]]{{صل}} در [[تأویل]] و [[تفسیر قرآن]] بود، کنار رفت. اما این عقده‌های [[جنگ بدر]] و کینه‌توزی‌های [[اُحد]] است که خود را نشان می‌دهد»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۵۶.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۳۲.</ref>
-حضرت زهرا{{س}} در ادامه طرح ساماندهی [[مکتب]] و جلوگیری از [[تفرقه]] و [[اختلاف]]، در [[دیدار]] [[زنان]] [[مهاجر]] و [[انصار]] که به [[عیادت]] او آمده بودند، به معرفی مصداق [[الهی]] آن پرداخت و فرمود: به [[خدا]] [[سوگند]] [اگر [[رهبری علی]]{{ع}} را می‌پذیرفتند] هرگاه از زمام امری که [[رسول خدا]]{{صل}} به علی{{ع}} سپرده بود، دست بر می‌داشتند، آن حضرت مهار شتر [[خلافت]] را در دست می‌گرفت و به سهولت آنان را راه می‌برد، آن چنان که نه مرکب، زخمی و رنجور شود و نه رونده، خسته و [[درمانده]] گردد. علی{{ع}} آنان را به سرچشمه‌ای جوشان، زلال و پر آب فرود می‌آورد که از آب گوارا لبریز بود و [[تشنگی]] را بر طرف می‌کرد...<ref>احتجاج، ج۱، ص۱۴۸.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۵۰.</ref>
+===درخواست [[اذان]] از [[بلال حبشی]]===
+پس از [[رحلت]] جانسوز [[پیامبر گرامی]]{{صل}} [[بلال]] به عنوان [[اعتراض]] از گفتن اذان خودداری کرد و گفت: «پس از [[رسول خدا]]{{صل}} هرگز برای کسی اذان نخواهم گفت»<ref>محمد بن علی بن حسین صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۸۴.</ref>. وی به‌خاطر همین [[اعتراضات]] و [[بیعت نکردن]] با [[ابوبکر]] از [[مدینه]] به [[شام]] [[تبعید]] شد<ref>عباس قمی، سفینة البحار، ج۱، ص۱۰۴.</ref>. در آنجا [[پیامبر]]{{صل}} را در [[عالم رؤیا]] دید که از او [[شکایت]] می‌کند؛ که چرا به [[زیارت]] من نمی‌آیی؟ وقتی بلال به مدینه رسید [[فاطمه]]{{س}} فرمود: «دوست دارم یک بار دیگر صدای بلال، [[مؤذن]] پدرم، را بشنوم». [[هدف]] [[فاطمه زهرا]]{{س}} زنده نگهداشتن یاد رسول خدا و بانگ بیدار باشی دیگر برای [[مردم مدینه]] بود. این خبر به بلال رسید. وی ندای اذان سر داد و گفت: {{متن حدیث|اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ}}؛ فاطمه{{س}} پدر بزرگوار و دوران زندگانی او را به یاد آورد و نتوانست از [[گریه]] خودداری کند. وقتی بلال به جمله {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ}} رسید، [[زهرای مرضیه]] فریادی زد و نقش بر [[زمین]] شد و از هوش رفت. [[مردم]] با این [[گمان]] که فاطمه از دنیا رفته، رو به بلال کردند و گفتند: «اذان را قطع کن! [[دخت پیامبر]] از دنیا رفت» بلال اذان را قطع کرد. زهرا{{س}} که به هوش آمد، از بلال خواست اذانش را تمام کند. اما [[بلال]] گفت: «ای [[بانوی بانوان جهان]]! [[بیم]] آن دارم که اگر صدای اذانم را بشنوی، خود را هلاک سازی». ایشان بلال را از تمام کردن [[اذان]] معذور داشت<ref>عباس قمی، سفینة البحار، ج۱، ص۱۰۴.</ref>.
-بدین ترتیب [[زندگی]] فاطمه{{س}} همان‌گونه که در ابعاد فردی، [[عبادی]]، [[اخلاقی]] و [[تربیتی]] [[حجت]] است، در ابعاد [[اجتماعی]]، [[سیاسی]] و نظامی نیز حجت و درس‌آموز است. او به همگان آموخت که درباره مسائل مختلف فردی و اجتماعی چگونه موضع بگیرند و نیز آموخت که در مواردی که [[ضرورت]] ایجاب کند، با [[حفظ]] معیارها و ضوابط مذهبی می‌توان به میدان اجتماعی پا نهاد و حتی وارد عرصه [[کارزار]] شد و به [[یاری]] [[رزمندگان]] شتافت. همچنین نشان داد که [[زن]] [[مسلمان]] باید در عرصه سیاسی، آن‌گاه که تشخیص دهد، [[حق]] به [[انزوا]] و [[فراموشی]] سپرده شده و [[مردم]]، راه [[انحراف]] در پیش گرفته‌اند، به [[دفاع از حق]] بپردازد و با پرچمداران [[باطل]] به [[ستیز]] برخیزد و در این راه تا سرحد [[شهادت]] پیش رود<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۵۳.</ref>.
+[[مردم مدینه]] با شنیدن صدای [[اذان بلال]] [[حبشی]] به یاد ایام [[رسول خدا]] افتادند و پی در پی [[گریه]] می‌کردند و از [[حزن]] و [[اندوه]] به خود می‌پیچیدند ولی گویا فقط خوب [[گریستن]] را می‌دانستند و دیگر هیچ!!<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۳۵.</ref>.
-==[[حجاب]] و [[عفاف]] و حضور [[اجتماعی]] ـ [[سیاسی]]==
+===[[وصیت]] هوشمندانه===
-[[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} به پوشش خویش و در معرض افراد نامحرم قرار نگرفتن بسیار اهمیت می‌دادند و در واپسین روزهای [[حیات]] خویش نیز از اینکه پس از [[وفات]]، حجم [[بدن]] ایشان را نامحرم ببیند، نگران بودند<ref>احمد بن عبدالله طبری، ذخائر العقبی، ص۵۳.</ref>. در عین حال بدون هر گونه افراط و تفریط]در مواقع ضروری در [[امور اجتماعی]] به تناسب جایگاه اجتماعی خویش به عنوان یک [[زن]] مشارکت داشتند. در زمان [[حیات]] [[پیغمبر]]{{صل}} پس از [[غزوات]]، همچون [[مکه]]، یار و غمخوار پدر و [[همسر]] بودند و نقش امدادگر را در درمان جراحات آنان ایفا می‌کردند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الأشراف، ج۱، ص۳۲۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۴۸.</ref>.
+[[حضرت صدیقه کبری]]{{س}} در آخرین [[اقدام]] خود «وصیت کرد که هیچ یک از دشمنانش در [[مراسم]] [[تجهیز]] و [[خاک‌سپاری]] پیکر مطهرش [[حق]] شرکت نداشته باشد<ref>هبة الله بن محمد ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۸۱.</ref>. در [[حقیقت]] ایشان با این [[تدبیر]] برای همیشۀ [[تاریخ]] سندی مهم و غیر قابل [[انکار]]، بر [[مظلومیت]] خویش و جفای [[حزب]] [[حاکم]] بر [[اهل بیت پیامبر]] اقامه نمود. در بخشی از [[وصیت نامه]] خود به على{{ع}} می‌فرماید: "... سفارش بعدم این است که اجازه ندهی هیچ یک از افرادی که در حقم [[ستم]] روا داشتند، در [[تشییع]] جنازه‌ام حاضر شوند؛ زیرا آنان [[دشمنان خدا]] و رسولند. مبادا [[رخصت]] دهی هیچ یک از آنان یا هوادارانشان بر جنازه‌ام [[نماز]] بگزارند! شبانگاه آن هنگام که دیدگان [[مردم]] [[آرامش]] یافت و [[چشم‌ها]] به [[خواب]] رفت، مرا به [[خاک]] بسپار!"
-[[ارتباط]] صمیمانه با [[خویشاوندان]] و [[همدردی]] با آنان همچون درست کردن [[غذا]] به مدت سه روز برای [[خانواده]] [[حمزه]]، عموی [[رسول خدا]]{{صل}} پس از [[شهادت]] وی به توصیه [[رسول اکرم]]{{صل}}<ref>شیخ کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۲۴۱.</ref>، تهیه نان برای [[پیامبر]]{{صل}} هنگام حفر [[خندق]] در نقش [[پشتیبانی]]<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۱۷۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹.</ref>، حضور هفتگی بر [[مزار]] [[شهدا]] از جمله [[حمزه]] در زمان [[حیات]] [[رسول خدا]]{{صل}} و پس از [[رحلت]] ایشان، حضوری از نوع دیگر در اجتماع توسط ایشان است<ref>شیخ کلینی، اصول الکافی، ج۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۰۳۴.</ref>.
+سپس فرمود: "... و به همراه [[خویشان]] و [[نزدیکان]] خاندانم بر پیکرم نماز بگزار! شبانه و نهانی بدنم را به خاک بسپار و محل قبرم را پوشیده دار! هیچ یک از کسانی که در حقم ستم روا داشتند، در تشییع جنازه‌ام حاضر نشوند!"<ref>محمد بن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج۱، ص۱۵۱.</ref>.
-نقش ایشان در ماجرای [[مباهله]] [[مسیحیان]] [[نجران]]، همراه [[پیامبر]]{{صل}}، [[حضرت علی]]{{ع}} و [[حسنین]]{{عم}} ـ که در [[قرآن]] نیز بدان اشاره شده است<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۸۱.</ref> ـ حضور مهم [[سیاسی]] ایشان در زمان [[پیامبر]]{{صل}} است: {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} <ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref>. اقدامات [[اجتماعی]] ـ [[سیاسی]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} پس از [[رحلت]] [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} در [[حمایت]] از جریان حامی [[امامت]] نیز نمونه‌هایی دیگر از این حضور است<ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[حضرت فاطمه و سیره ایشان (مقاله)|حضرت فاطمه و سیره ایشان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵.</ref>.
+ایشان این اقدام مدبرانه را انجام داد تا [[حق‌جویان]] در عصرها و نسل‌های بعدی بپرسند: چرا باید یگانه یادگار رسول خدا شبانه [[غسل]] داده شود؟ چرا [[تشییع شبانه]] و پنهانی؟ چرا [[دفن شبانه]]؟ چرا [[قبر]] و [[مزار]] مخفی و...؟<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا (کتاب)|درسنامه زندگانی و سیره حضرت زهرا]]، ص ۱۳۶.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==