|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{امامت}} | | {{امامت}} |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | | <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[زیاد بن منذر همدانی کوفی در تاریخ اسلامی]]</div> | | <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[زیاد بن منذر همدانی کوفی در علوم قرآنی]]</div> |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | ==مقدمه== |
| [[ابو الجارود زیاد بن منذر همدانی کوفی]]<ref>ابن حجر گفته است: بخاری او را در فصل کسانی که در فاصله سال‌های ۱۵۰-۱۶۰ مرده‌اند، ذکر کرده است (تهذیب التهذیب، ج۳، ص۳۳۳). ولی برخی وفات او را در سال ۱۵۰ دانسته‌اند (ر.ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۵۱، رقم ۱۲۰۲).</ref> از [[مفسران]] [[تابعی]] و از مفسران [[عصر حضور]] [[امامان معصوم]]{{عم}} است؛ زیرا [[شیخ طوسی]]، هم او را در شمار [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} ذکر کرده و هم در شمار [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} و در هردو مورد او را تابعی معرفی کرده است<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۲۲ (اصحاب الباقر{{ع}}، باب الزای، رقم ۴) و ص۱۹۷ (اصحاب الصادق{{ع}}، باب الزای، رقم ۳۱).</ref>، و [[نجاشی]] با عبارت {{عربی|"له كتاب، تفسكر القرآن، رواه عن ابي جعفر{{ع}}"}} و شیخ با عبارت {{عربی|"وله كتاب التفسكر، عن ابك جعفر الباقر{{ع}}"}} از کتاب [[تفسیر]] داشتن وی خبر داده و طریق خود را به آن تفسیر ذکر کرده‌اند<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۱۷۰، رقم ۴۴۸؛ طوسی، الفهرست، ص۷۲، رقم ۲۹۲.</ref>. | | [[ابوجارود زیاد بن منذر همدانی خارقی]] از [[اصحاب امام باقر]] و [[امام صادق]]({{ع}}) بود <ref>رجال الطوسی ۱۲۲ و۱۹۷.</ref> و از آن دو بزرگوار،<ref>رجال النجاشی ۱/۳۸۸.</ref> [[زید بن علی]]،<ref>خلاصة الاقوال ۲۲۳.</ref> [[اصبغ بن نباته]]، [[عطیه عوفی]] و دیگران [[روایت]] کرده است.<ref>اختیار معرفة الرجال ۱۰۳، ۱۰۶ و ۱۱۳ تاریخ الاسلام ۹/۱۴۰.</ref> وی را از [[یاران امام سجاد]]{{ع}} نیز دانسته‌اند.<ref>الذریعه ۴/۲۵۱.</ref> [[کثیر بن عیاش]]، [[ابوبصیر]]، [[ابومالک حضرمی]] و [[زیاد بن عیسی]] از وی روایت کرده‌اند.<ref>جامع الرواة ۱/۳۳۹.</ref> [[نابینا]] متولد شد و پس از [[قیام زید بن علی]] [[تغییر]] [[عقیده]] داد <ref>رجال النجاشی ۱/۳۸۷ و۳۸۸.</ref> و به [[زیدیه]] پیوست<ref>رجال الطوسی ۱۲۲.</ref> و سپس [[فرقه]] [[جارودیه]]، از زیدیه را بنیان نهاد.<ref>الفهرست (الندیم) ۳۶.</ref> این فرقه را سرحوبیه هم گفته‌اند؛ زیرا [[امام باقر]]{{ع}} ابومنذر را سرحوب نامید و فرمود که این نام [[شیطانی]] [[کور]] است.<ref>اختیار معرفة الرجال ۲۲۹.</ref> همچنین امام صادق{{ع}} وی را در زمره [[کافران]] و [[دروغگویان]] شمرده و [[لعن]] کرده است.<ref>اختیار معرفة الرجال ۲۳۰.</ref> مرگش را بین سال‌های ۱۵۰ تا ۱۶۰ هـ نوشته‌اند.<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۸۷.</ref> |
|
| |
|
| [[آقا بزرگ تهرانی]] با عنوان تفسیر [[ابی الجارود]] از کتاب وی یاد کرده و گفته است: «اسم او زیاد بن منذر و متوفای سال ۱۵۰ است» [[نابینا]] به [[دنیا]] آمده و گروه [[زیدیه]] [[جارودیه]] به وی منسوب است. از [[اصحاب]] سه [[امام]]، [[علی بن الحسین]] و [[محمد بن علی]] و [[جعفر بن محمد]]{{عم}} بوده است، ولی تفسیرش را در روزهای [[استقامت]] (قبل از انحرافش) از خصوص [[امام باقر]]{{ع}} [[روایت]] می‌کند و گویا آن را به املای آن [[حضرت]] می‌نوشته است و ازاین‌رو، [[ابن ندیم]] آن تفسیر را به امام باقر{{ع}} نسبت داده است و آن اول [[تفسیری]] است که [[ابن ندیم]] هنگام نام بردن [[کتاب‌های تفسیر]] ذکر کرده و گفته است: «کتاب الباقر» [[محمد بن علی بن الحسین]]{{عم}}، [[ابوالجارود]] آن را از وی روایت کرده است. [[راوی]] این تفسیر از ابو الجارود، در طریق شیخ و نجاشی، [[ابو سهل کثیر بن عیاش قطّان]] و [[ضعیف]] است، ولی [[شاگرد]] [[علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]] که این [[تفسیر]] را در تفسیر چاپ شدۀ خود آورده، آن را با سند خویش از [[ابو بصیر یحیی بن ابو القاسم اسدی]] که به توثیق وی تصریح شده و او از [[ابو الجارود]] [[روایت]] کرده است<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۵۱، رقم ۱۲۰۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۲۳-۲۲۴.</ref>
| | ابوجارود صاحب اصل<ref>الذریعه ۲/۱۵۰.</ref> و همچنین کتاب [[تفسیری]] است که از امام باقر{{ع}} روایت کرده است<ref>الذریعه ۴/۲۵۱.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص ۳۵۰.</ref> |
|
| |
|
| == [[مذهب]]==
| |
| [[نجاشی]] فرموده است: وی از [[اصحاب]] [[ابو جعفر]] ([[امام باقر]]{{ع}}) بوده و از [[ابو عبد الله]] ([[امام صادق]]{{ع}}) روایت کرده و زمانی که زید خروج کرد، [[تغییر]] یافت<ref>رجال النجاشی، ص۱۷۰، رقم ۴۴۸.</ref> (از [[اعتقاد به امامت]] [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} [[دست]] کشید و به [[امامت زید]] [[معتقد]] شد).
| |
|
| |
| [[شیخ طوسی]] نیز در معرفی وی فرموده است: [[زیدی]] مذهب است و گروه زیدیۀ [[جارودیه]] را به وی نسبت می‌دهند<ref>طوسی، الفهرست، ص۷۲، رقم ۲۹۳. این نکته را با عبارتی دیگر در کتاب رجال ضمن ذکر وی در اصحاب امام باقر{{ع}} نیز بیان کرده است (ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۲۲).</ref>.
| |
|
| |
| [[کشی]] نیز روایاتی را دال بر [[انحراف]] وی از [[حق]] نقل کرده است<ref>همو، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۴۹۵-۴۹۶، ح۴۱۳-۴۱۷.</ref>، ولی [[آیت‌الله]] [[خویی]] پس از ذکر دو روایت از [[صدوق]] فرموده است: اگر سند این دو روایت صحیح باشد و از جهت ثابت نبودن [[وثاقت]] بعضی از [[راویان]] در [[صحت]] آن دو روایت مناقشه نشود، ناگزیر باید ملتزم شد که ابو الجارود از [[زیدیه]] به حق بازگشته است<ref>ر.ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۳۲۵ و ۳۲۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۲۴.</ref>
| |
|
| |
| == وثاقت ==
| |
| برحسب نقل [[ابن حجر]]، [[احمد بن حنبل]] او را [[متروک الحدیث]] و ضعیف دانسته است. [[یحیی بن معین]] او را [[کذاب]] و [[دشمن خدا]] توصیف کرده و گفته است: به اندازۀ یک [[پول]] [[ارزش]] ندارد. [[نسائی]] او را در یک‌جا متروک الحدیث دانسته و در جای دیگر [[ثقه]] ندانسته است. [[ابو حاتم]] گفته است: ضعیف و [[رافضی]] بوده و در [[زشتی‌ها]] و معایب [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} [[حدیث]] می‌ساخته است. [[ابن عدی]] گفته است: از [[غالیان]] [[اهل کوفه]] به شمار می‌آید. [[ابن عبد البر]] گفته است: بر [[ضعف]] و منکر بودن [[حدیث]] وی اتفاق دارند<ref>ر.ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۳۳۳.</ref>؛ بنابراین، می‌توان گفت وی در نزد رجال‌شناسان [[اهل تسنن]] [[ضعیف]] و غیر قابل [[اعتماد]] است. از رجال‌شناسان [[شیعه]] نیز [[نجاشی]] و شیخ و حتی [[علامه]] در توثیق وی سخنی ندارند.
| |
|
| |
| کشی روایاتی را در [[نکوهش]] وی آورده است<ref>ر.ک: طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۴۹۵-۴۹۶، ح۴۱۳-۴۱۷.</ref>. مامقانی او را ضعیف معرفی کرده است<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۱، ص۵۹ (نتائج التنقیح، رقم ۴۳۵۹).</ref>.
| |
|
| |
| از [[ابن غضائری]] نقل شده که حدیث‌های وی در میان حدیث‌های [[اصحاب]] ما بیشتر از حدیث‌های وی در میان حدیث‌های [[زیدیه]] است و [[اصحاب]] ما نسبت به آنچه [[محمد بن سنان]] از وی [[روایت]] کرده، [[کراهت]] دارند و به آنچه [[محمد بن بکر]] ارجتی از وی روایت کرده، اعتماد می‌کنند<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۳۲۲.</ref>. [[آیت‌الله]] خویی سند [[روایات]] کشی در نکوهش وی را ضعیف و دلالت اکثر آنها را بر ضعیف بودن و [[موثق]] نبودن وی ناتمام دانسته و او را به استناد امور زیر [[ثقه]] معرفی کرده است:
| |
| #بودن وی در سندهای کامل الزیارات و [[شهادت]] ابن قولویه به [[وثاقت]] همه [[راویان]] آن کتاب.
| |
| #[[گواهی]] [[شیخ مفید]] در رسالۀ عددیه بر اینکه وی از بزرگان و رؤسایی است که [[حلال و حرام]] و [[فتوا]] و [[احکام]] از آنان گرفته می‌شود؛ کسانی که بر آنان [[طعن]] زده نمی‌شود و به نکوهش هیچ‌یک از آنان راهی وجود ندارد.
| |
| #گواهی [[علی بن ابراهیم]] به وثاقت هرکسی که در سندهای تفسیرش واقع شده است؛ زیرا در [[تفسیر قمی]]، [[سورۀ آل عمران]] در [[تفسیر]] {{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ...}}<ref>«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد » سوره آل عمران، آیه ۴۵.</ref> [[کثیر بن عیاش]] از او و او از [[ابو جعفر]] [[محمد بن علی]]{{عم}} [[روایت]] کرده است و آنچه را از [[ابن غضائری]] نقل شد که [[اصحاب]] به روایاتی که [[محمد بن بکر]] از وی روایت کرده، [[اعتماد]] می‌کنند نیز مؤید [[ثقه]] بودن وی قرار داده است<ref>ر.ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۳۲۴ و ۳۲۵. برای آگاهی از پژوهشی جدید درباره ابو الجارود و تفسیر وی ر.ک: جرار، ماهر، تفسیر ابو الجارود، زیاد بن منذر «مقدمه‌ای در شناخت عقاید زیدیه»، ترجمۀ محمد کاظم رحمتی، آینه پژوهش، ش۹۵، سال شانزدهم شماره پنجم، ص۱۵-۳۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۲۴-۲۲۵.</ref>
| |
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:IM009972.jpg|22px]] [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|'''تاریخ تفسیر قرآن''']] | | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۳۴: |
خط ۱۸: |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:زیاد بن منذر همدانی کوفی]] | | [[رده: زیاد بن منذر همدانی کوفی]] |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده: اعلام]] |
