آخرت در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

آخرت در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۲۱

۱۲٬۹۶۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۷ مارس ۲۰۲۲

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۸۵۷

ویرایش

@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 این سخن [[حضرت]] نشان می‌دهد که دنیا در این جا، به معنای [[جهان]] خاکی است که آخرت‌گرایان با [[بدن]]، همنشین آنند؛ ولی نگاهشان به آخرت است. [[اهل]] آخرت با چنین نگرشی، نوعی همنشینی با دنیا را پذیرفته‌اند و تعبیر امام، مصاحبت بدن، یعنی گذران زندگی و اداره [[معیشت]] و... است، نه معاندت و مفارقت که سر از [[ناسازگاری]] بین [[دنیا]] و [[آخرت]] در می‌آورد. بین [[مصاحبت]] [[جسمانی]] و تعلیق به [[ملأ]] اعلا و بین مفارقت جسمانی و به [[زندگی دنیا]] پشت کردن و ترک کار و کسب و [[معیشت]] و [[آخرت‌گرایی]] صرف، تفاوت است.<ref>[[عبدالامیر خادم علی‌زاده|خادم علی‌زاده، عبدالامیر]]، [[دنیا و آخرت (مقاله)| مقاله «دنیا و آخرت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۱۳۶.</ref>
+==وابستگی دنیا و آخرت==
+برای هر [[مسلمان]] آخرت‌باور، این [[پرسش]] مطرح است که آیا می‌توان ضمن بهره‌مند شدن از [[نعمت‌های الهی]]، در [[آخرت]] نیز [[سعادتمند]] شد. در [[گفتار امام علی]]{{ع}} پاسخ این پرسش، هم مثبت و هم منفی است. پاسخ مثبت وی را تحت عنوان جمع [[دنیا]] و آخرت ذکر می‌کنیم. [[حضرت]] در این باره می‌فرماید:
+{{متن حدیث|إِنَّ الْمَالَ وَ الْبَنِينَ حَرْثُ الدُّنْيَا وَ الْعَمَلَ الصَّالِحَ حَرْثُ الْآخِرَةِ وَ قَدْ يَجْمَعُهُمَا اللَّهُ لِأَقْوَامٍ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۳، ص۲۳.</ref>؛ «[[مال]] و [[فرزندان]]، نصیبه این [[جهان]] است و [[کردار نیک]]، کشته‌ای برای آن جهان که [[خدا]] [[نعمت]] دنیا و نَعیم آخرت را به مردمی بخشد».
+مال و فرزندان، کالا و محصول این جهان، و در صفت فنا و نیستی، با دنیا شریکند؛ ولی [[عمل صالح]]، متاعی است که به سبب ماندگاری، قابل عرضه در سرای دیگر است؛ آن‌گاه حضرت می‌فرماید: این امکان برای برخی وجود دارد که به هر دو محصول دست یابند و بین دنیای فانی و سرای باقی جمع کنند. دنیا در این جا به معنای جهان خاکی در مقابل [[جهان آخرت]] است:
+{{متن حدیث|خیارکم من لم یدع آخرته لدنیاه و لا دنیاه لأخرته}}<ref>کنزالعمال، ج۳، ص۷۳۲.</ref>؛ «برگزیده‌ترین شما کسی است که آخرتش را به سبب دنیایش رها نکند و دنیای خود را برای رسیدن به آخرت ترک نگوید».
+[[امام]] با تعبیر «خیارکم» [[الگوی مطلوب]] جمع یا جمع کننده مطلوب را معرفی می‌کند:
+{{متن حدیث|النَّاسُ فِي الدُّنْيَا عَامِلَانِ عَامِلٌ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا لِلدُّنْيَا قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْيَاهُ عَنْ آخِرَتِهِ يَخْشَى عَلَى مَنْ يَخْلُفُهُ الْفَقْرَ وَ يَأْمَنُهُ عَلَى نَفْسِهِ فَيُفْنِي عُمُرَهُ فِي مَنْفَعَةِ غَيْرِهِ وَ عَامِلٌ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا لِمَا بَعْدَهَا فَجَاءَهُ الَّذِي لَهُ مِنَ الدُّنْيَا بِغَيْرِ عَمَلٍ فَأَحْرَزَ الْحَظَّيْنِ مَعاً وَ مَلَكَ الدَّارَيْنِ جَمِيعاً فَأَصْبَحَ وَجِيهاً عِنْدَ اللَّهِ لَا يَسْأَلُ اللَّهَ حَاجَةً فَيَمْنَعُهُ}}<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۶۹، ص۴۱۰.</ref>؛ «[[مردم]] دنیا در کار دنیا دو گونه‌اند: آن‌که برای دنیا کار کرد و دنیا او را از آخرتش باز داشت، بر بازمانده‌اش از درویشی ترسان است و خود از [[دنیا]] بر خویشتن در [[امان]]؛ پس زندگانی خود را در [[سود]] دیگری در بازد و آ‌ن‌که در دنیا برای [[پس از دنیا]] کار کند، پس بی‌آن‌که کار کند، بهره وی از دنیا به سوی او تازد و هر دو نصیب را فراهم کرده و هر دو [[جهان]] را به دست آورده. چنین کس را نزد [[خدا]] [[آبرو]] است و هر چه از خدا خواهد از آن او است».
+این سخن گران‌بهای [[امام علی]]{{ع}} ارائه دهنده الگوی [[علوی]] جمع بین دنیا و [[آخرت]] است که به تعبیر [[امام]]، باعث احراز حظین معاً می‌شود. [[تأمل]] در این گفتار امام نکاتی چند را به دست می‌دهد:
+١. کار در دنیا به سبب دنیا و صرف نظر از آخرت و [[اوامر الهی]] که کار کردن را [[وظیفه]] ما دانسته است، باعث فنای [[عمر]] می‌شود. ظاهر سخن [[حضرت]] این است که چنین کسی الگوی ناصوابی را در [[زندگی دنیا]] [[برگزیده]] و بیش‌ترین نتیجه‌اش [[منفعت]] رساندن به دیگران (اعم از [[فرزندان]] و [[خویشان]]...) است؛ بدون این که بهره‌ای از آن در آخرت داشته باشد.
+٢. کسی که با جهت و قصد آخرت و این که در این دنیا به کار و [[عبادت]] موظف شده کار کند، به دنیا و [[منافع]] [[دنیایی]] نیز می‌رسد؛ بدون این که برای دنیا کار کرده باشد؛ پس {{متن حدیث|بِغَيْرِ عَمَلٍ}}، هرگز به معنای [[تنبلی]] و... نیست؛ بلکه می‌توان {{متن حدیث|بِغَيْرِ عَمَلٍ}} را {{متن حدیث|بِغَيْرِ عَمَلٍ للدنیا}} معنا کرد و به لحاظ ادبی، تنوین {{متن حدیث|عَمَلٍ}} را تنوین عوض دانست.
+٣. حضرت، کار در دنیا با جهت آخرت را موجب [[جلب منافع]] دنیا نیز می‌داند؛ یعنی کار در دنیا، با جهت {{متن حدیث|لِمَا بَعْدَهَا}}، باعث جمع بین دنیا و آخرت شده که این آثار را در پی دارد: ۱. چنین کسی نصیب دنیا و آخرت را احراز می‌کند؛ ۲. مالک و صاحب دنیا و آخرت می‌شود؛ ۳. نزد خدا، [[آبرومند]] می‌گردد.
+امام در عبارت دیگری، [[پیروی]] [[دنیا]] از [[دین]] را محور سازگاری و وجه جمع دنیا و [[آخرت]] معرفی می‌کند:
+{{متن حدیث|إِنْ جَعَلْتَ دُنْيَاكَ تَبَعاً لِدِينِكَ أَحْرَزْتَ دُنْيَاكَ وَ دِينَكَ وَ كُنْتَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْفَائِزِينَ}}<ref>غررالحکم، ح۳۷۵۱.</ref>؛ «اگر دنیایت را تابع دینت قرار دهی، دین و دنیا را احراز کرده، و در آخرت از [[رستگاران]] خواهی بود».
+پرداختن به دنیا در چارچوب [[ارزش‌های دینی]]، باعث احراز دین و دنیا می‌شود که تعبیر دیگری از جمع دنیا و آخرت است. از [[پیامبر]] نیز [[روایات]] صریحی داریم که برداشت ما را از [[کلام]] علی{{ع}} [[تأیید]] می‌کند:
+{{متن حدیث|لَيْسَ خَيْرُكُمْ مَنْ تَرَكَ الدُّنْيَا لِلْآخِرَةِ وَ لَا الْآخِرَةَ لِلدُّنْيَا، وَلكِنْ خَيْرُكُم مَنْ أخَذَ مِنْ هَذِهِ وَ هَذِهِ}}<ref>کنزالعمال، ج۳، ص۷۳۳. نظیر این بیان از حضرت محمد{{صل}} نیز در صفحه ۲۳۸ همین کتاب آمده است.</ref>؛ «بهترین شما آن کس نیست که دنیا را برای آخرت یا آخرت را برای دنیا ترک کند؛ بلکه بهترین شما کسی است که از هر دو بهره گیرد».
+[[امام علی]]{{ع}} به [[علاء بن زیاد حارثی]] که [[خانه]] بزرگی خریده بود، فرمود: «می توانی با این دنیا به آخرت هم برسی»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹، ص۲۴۱.</ref>. و در بیانی ملامت آمیز خطاب به کسی که دنیا را [[نکوهش]] می‌کرد، فرمود: «دنیا خانه [[راستی]] است برای کسی که آن را راست‌گو انگاشت.. و خانه [[بی‌نیازی]] است برای کسی که از آن توشه اندوخت و... [[مسجد]] [[محبان]] [[خدا]] است»<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.</ref>.
+چنین دیدگاهی با [[تدبر در آیات قرآن]] نیز به دست می‌آید. [[آیات]] بسیاری در [[قرآن]]، [[شاهد]] بر این مدعا است و بر این [[حقیقت]] دلالت می‌کند که بین وجود نعمت‌های [[دنیایی]] با نعمت‌های [[آخرتی]] و بین وجود یکی از این دو [[نعمت]] با عدم نعمت دیگر، هیچ ملازمه‌ای نیست. به عبارتی، میان این دو نعمت نه تلازم وجود دارد و نه تعاند؛ بلکه بهره‌مندی از نعمت‌های دنیا و آخرت و [[محروم]] شدن از هر دو یا بهره‌مندی از یکی و محروم شدن از دیگری، هر یک علل و عوامل ویژه و ملاک‌های خاص خود را دارند. [[قرآن]] از کسانی مثل [[حضرت سلیمان]]{{ع}} یاد می‌کند که هم [[دنیا]] و هم [[آخرت]] را دارند و درباره [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} می‌فرماید: «و به وی در دنیا [[سعادت]] را عطا کردیم و او در آخرت از [[صالحان]] است»<ref>{{متن قرآن|وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ}} «و به او در این جهان نیکی دادیم و او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره نحل، آیه ۱۲۲.</ref>. درباره بعضی از [[مؤمنان]] نیز می‌فرماید: «پس [[خداوند]]، [[پاداش دنیا]] و [[نیکی]] [[پاداش]] آخرت را به آنها عطا فرمود»<ref>{{متن قرآن|فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}} «پس خداوند به آنان پاداش این جهان و پاداش نیک جهان واپسین را بخشید و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۸.</ref>. در [[آیه]] دیگری باز هم درباره حضرت ابراهیم{{ع}} می‌فرماید: «او را در دنیا برگزیدیم و در آخرت از شایستگان است»<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ}} «در حالی که ما او را در این جهان برگزیده‌ایم و بی‌گمان او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره بقره، آیه ۱۳۰.</ref>.
+از [[آیات]] پیشین نتیجه می‌گیریم که [[انسان]] می‌تواند از نعمت‌های دنیا بهره‌مند شود و در آخرت نیز [[سعادتمند]] باشد؛ بنابراین، بررسی [[سخنان امام علی]]{{ع}} در زمینه رابطه دنیا و آخرت و نسبت بین این دو، [[گواه]] این است که [[حضرت]] از رابطه بین این دو خبر می‌دهد که ما آن را دیدگاه مقدمی نام می‌نهیم؛ دیدگاهی که رابطه دنیا را با آخرت، رابطه مقدمه با ذوالمقدمه می‌داند: «در دنیا [[زندگی]] و [[حیات]] یافتید؛ ولی برای آخرت [[خلق]] شده‌اید»<ref>دیلمی، ارشادالقلوب، ص۱۹؛ شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ج۱، ص۲۹۸؛ بحارالانوار، ج۷۳، ص۸۸. </ref>؛ یعنی زندگی شما در این عالَم است؛ ولی باید بدانید که [[هدف]] و جهت حرکت شما، عالَم بقا است. طبق اطلاق این سخن، باید از ابزارها و امکانات و شیوه‌های مناسب برای رسیدن به [[هدف غایی]] [[حیات]]، استفاده کرد؛ زیرا «[[دنیا]]، محل عبوری برای رسیدن به [[آخرت]] است»<ref>غررالحکم، ح۴۳۹.</ref> و دنیا، آخرت را به دست می‌دهد»<ref>کنز العمال، ج۱۶، ص۱۸۸.</ref>.<ref>[[عبدالامیر خادم علی‌زاده|خادم علی‌زاده، عبدالامیر]]، [[دنیا و آخرت (مقاله)| مقاله «دنیا و آخرت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۱۳۷.</ref>
 == جستارهای وابسته ==