سرداب سامرا: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

*در گذشته، بیشتر خانه‌‏ها در مناطق گرمسیر [[عراق]]، [[سرداب]] "زیرزمین" داشته است، تا ساکنان خانه، از شدت گرمای تابستان در [[امان]] باشند<ref> فخر الدین طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۴۶۷</ref>. خانه [[امام حسن عسکری|حضرت عسکری]]{{ع}} در [[سامرا]] نیز دارای [[سرداب]] بود. این [[سرداب]]، [[محل زندگی]] و [[عبادت]] [[امام هادی]]، [[امام حسن عسکری]] و [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{عم}} بود و بیشتر [[دیدارها]] با [[امام مهدی|حضرت ولی عصر]]{{ع}} در [[عهد]] پدر، در همین منزل و در همین [[سرداب]] انجام می‌‏گرفت؛ به همین سبب شیعیانی که پس از [[رحلت]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}}، برای [[زیارت]] [[قبر]] آن [[امام]] و پدر بزرگوارش وارد [[سامرا]] می‏‌شدند، پس از [[زیارت]] [[قبر]] آن بزرگوار، در محل [[عبادت]] سه [[امام]] بزرگوار [[نماز]] می‌‏خواندند و آن‏جا را [[زیارت]] می‏‌کردند.

*اشاره به این نکته نیز خالی از فایده نیست که این [[سرداب]] در جهت غربی صحن عسکریین {{ع}} به سمت شمال واقع شده و در طول [[تاریخ]] [[اصلاحات]] و تعمیرات زیادی در آن انجام گرفته است. همیشه در موقع تعمیر و ترمیم بارگاه عسکریین {{ع}} در ساختمان [[سرداب]] نیز تغییرات و اصلاحاتی به عمل آمده است؛ به‌عنوان مثال در زمان‌های گذشته، از داخل بارگاه عسکریین {{ع}} از کنار مرقد حضرت نرجس‌خاتون به [[سرداب]] می‌رفتند و این وضع به همین صورت تا سال ۱۲۰۲ ق. ادامه داشت و در این سال [[احمد]] خان دنبلی برای [[سرداب]]، راهی جداگانه از طرف شمال باز کرد و راه [[سرداب]] از طرف روضه عسکریین {{ع}} را مسدود نمود و صحن [[سرداب]] را جداگانه ساخت که تقریبا از یک فضای بزرگی به طول ۶۰ متر و عرض ۲۰ متر برخوردار است. بنابراین اگر در کتاب‌هایی چون مزار [[شهید]] اول، اعمال و دعاهای مربوط‍‌ به [[زیارت]] این سه [[امام]] در یک مکان ذکر شده است؛ علت آن است که در زمان سابق راه [[سرداب]] نیز از پشت [[حرم]] عسکریین {{ع}} در یک ساختمان بوده است، لذا پس از [[زیارت]] عسکریین {{ع}} بلافاصله [[زیارت]] [[امام زمان]] {{ع}} و سپس [[زیارت]] حضرت نرجس‌خاتون ذکر شده است. در هر حال این [[سرداب]] در طول [[تاریخ]] به اندازه‌ای مورد توجه [[مردم]] بوده است که در آن آثار ارزشمندی از منبت‌کاری و کاشی‌کاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته است. از جمله این اشیاء، در چوبی نفیسی است که از دوران [[خلافت]] عباسیان به جای مانده است و از ویژگی‌های هنری و تاریخی ارزشمندی برخوردار است<ref>نشریه موعود، شماره ۳۷، ص ۵۱.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶.</ref>.

==سرداب سامرا در فرهنگنامه آخرالزمان==

*[[سرداب مقدس]]، زیرزمینی است در [[سامرا]]، کنار [[مزار]] [[امام هادی]] و [[امام]] حسن‌ [[عسکری]]{{عم}}. آن [[سرداب]] [[محل زندگی]] و [[عبادت]] [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری]] و‌ [[حضرت مهدی]]{{ع}} بوده و تمام [[دیدارها]] با [[حضرت مهدی]]{{ع}} در زمان پدرش در همین‌ منزل و [[سرداب]] انجام می‌‌گرفته است.  

*خانه [[امام عسکری]]{{ع}} همانند دیگر خانه‌های [[عراق]]، شامل غرفه‌ای برای مردان،‌ غرفه‌ای برای [[زنان]] و [[سرداب]] بوده که [[سرداب]] نیز شامل غرفه‌هایی برای مردان و زنان‌ بوده است و در تابستان از شدت [[گرما]] به این [[سرداب]] [[پناه]] می‌‌برده‌اند. [[مقدس]] شمردن آن‌ [[سرداب]] از سوی [[شیعیان]] موجب شد که [[دشمنان اهل بیت]]، [[شیعیان]] را متهم کنند بر اینکه‌ آنها می‌‌گویند [[امام زمان]] در این [[سرداب]] مخفی شده است اما [[شیعیان]] از چنین اعتقادی‌ منزه هستند. [[شیعیان]] [[سرداب]] را به این [[دلیل]] [[مقدس]] می‌‌شمارند که [[محل زندگی]] و نیایش‌ سه [[امام]] [[معصوم]]، همچنین [[محل زندگی]] [[حضرت]] [[حکیمه خاتون]] و [[نرجس خاتون]] بوده‌ است.  

*امروزه هر کس از هر نقطه [[شهر]] [[سامرا]] به مرکز [[شهر]] نگاه کند، دو گنبد با شکوه‌ می‌‌بیند که یکی از آنها با کاشی‌های طلایی [[براق]] و دیگری با کاشی‌های رنگی زیبائی‌ پوشیده شده است. هر یک از این گنبدها به ساختمان مستقلی تعلق دارند. گنبد بزرگ‌ طلایی بر بالای ضریح [[مطهر]] که مرقدهای [[مقدس]] [[امام دهم]]{{ع}} و [[امام یازدهم]]{{ع}} در آن‌ جای دارد، قرار گرفته است. ولی گنبدهای کوچک بر بالای ساختمان [[مسجد]] جامع شهر‌ ساخته شده است. ساختمان [[حرم مطهر]] به شکل مستطیل و ساختمان [[مسجد]] جامع به‌ صورت مستقل از ساختمان [[حرم]]، ولی متصل به صحن [[حرم]] است و [[سرداب]] غیبت‌ درست در زیر ساختمان [[مسجد]] قرار گرفته و در طول [[تاریخ]] بارها در بنا و بخش‌های‌ مختلف آن تعمیرات و تغییراتی انجام شده است.  

*[[سرداب غیبت]] از جمله سرداب‌های عمیقی است که در زیر یک لایه سنگی حفر‌ شده و در کل دارای سه قسمت عمده است: یک غرفه شش ضلعی، یک غرفه مستطیل‌ کوچک و یک غرفه به شکل مستطیل بزرگ. توضیح بیشتر آنکه غرفه مستطیل بزرگ در‌ میان [[مردم]] به مصلای مردان و غرفه مستطیل شکل کوچک به مصلای بانوان، معروف‌ است. این بخش‌ها با دو راهرو بلند و طولانی به یکدیگر مربوط می‌‌شوند یعنی یک راهرو طولانی مصلای مردان و مصلای [[زنان]] را به هم وصل می‌‌کند و یک راهرو‌ طولانی دیگر بین مصلای مردان و غرفه شش ضلعی وجود دارد. همچنین این بخش‌های سهگانه هر یک از طریق روزنهای کوچک و طولانی که‌ از قسمت‌های فوقانی دیوار آغاز شده، تا پایین‌ترین حد دیوار بیرونی [[مسجد]] جامع‌ امتداد می‌‌یابد و [[نور]] و هوا دریافت می‌‌کند. پلکانی که راه ورود و [[خروج]] سرداب‌ است و به غرفه شش ضلعی منتهی می‌‌شود دارای بیست پله است. ورودی این پلکان‌ و [[سرداب]] در داخل ساختمان [[مسجد]] و بر دیواری قرار گرفته که ورودی [[نماز]] خانه نیز‌ در آن واقع است. در انتهای غرفه مستطیل شکل یعنی انتهای همان مصلای مردان، یک در چوبی که‌ معروف به [[باب غیبت]] است وجود دارد. در پشت این در اتاق کوچکی قرار دارد. این‌ اتاق به نام محل [[غیبت]] شهرت پیدا کرده است که در [[حقیقت]] بخش مکمل غرفه مستطیل‌ شکل بزرگ محسوب می‌‌شود و در جلوی آن حفاظ مشبکی است که آن را از بقیه غرفه‌ جدا می‌‌کند. [[چاه]] معروف به [[چاه]] [[غیبت]] هم در گوشهای از همین اتاق قرار دارد. در زمان سابق راه [[سرداب]] نیز از پشت [[حرم عسکریین]]{{ع}} در یک ساختمان بوده‌ است، لذا در کتب [[زیارات]] پس از [[زیارت]] [[عسکریین]]{{عم}} بلافاصله [[زیارت امام زمان]]{{ع}} و سپس [[زیارت]] [[حضرت نرجس خاتون]] ذکر شده است. در هر حال این [[سرداب]] در طول [[تاریخ]] به اندازه‌ای مورد توجه [[مردم]] بوده است که‌ در آن آثار ارزشمندی از منبتکاری و کاشی کاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته‌ است. از جمله این اشیاء درِ چوبی نفیسی است که از دوران [[خلافت]] [[عباسیان]] به جای‌ مانده است و از ویژگی‌های هنری و [[تاریخی]] ارزشمندی برخوردار است<ref>موعود نامه: ص ۳۹۷ به نقل از نشریه موعود: شماره ۳۷، ص ۵۱ با تلخیص.</ref><ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۳۵۱.</ref>.

* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]

* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]

* [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']].