نمایش مبدأ برای بحث:رجعت در کلام اسلامی

==مقدمه==
بنابر [[باورهای شیعه]]، پیش از آنکه [[عهد]] [[جهان]] به پایان رسد و [[قیامت]] به پا گردد، [[پیامبران]]، [[امامان]] و گروهی از [[مؤمنان راستین]] زنده می‌شوند و به [[دنیا]] بازمی‌گردند تا از برخی [[کافران]] معاند- که آنان نیز زنده می‌شوند- [[انتقام]] کشند. آغاز [[رجعت]] همزمان با [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}} است. [[اعتقاد به رجعت]] از ویژگی‌های [[تشیع]] است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۷/ ۳۲؛ بحارالانوار، ۵۳/ ۱۳۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 270.</ref>.

[[روایات]] بسیاری از [[امامان معصوم]] {{عم}} درباره [[رجعت]] [[نقل]] شده است و وقوع این رویداد از نظر [[دانشمندان شیعه]] قطعی است. [[علامه مجلسی]] از پنجاه عالم [[شیعی]] نام برده است که [[رجعت]] را پذیرفته‌اند و [[روایات]] آن را در کتب خویش بازگفته‌اند<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۶۰.</ref>. با این همه، [[اعتقاد به رجعت]] از ارکان [[اعتقادی]] [[تشیع]] نیست و از این روی، گروهی از [[شیعیان]] چون نتوانسته‌اند تفسیری درست از آن به دست دهند، بر آن رفته‌اند که [[رجعت]] عبارت از بازگشتن [[قدرت]] و [[حکومت]] به دست [[نیکان]] است<ref>مجمع البیان‌، ۵/ ۲۵۲؛ اضواء علی عقائد الشیعة الامامیة و تاریخهم‌، ۴۶۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 270.</ref>.

==امکان وقوع [[رجعت]]==
[[رجعت]] همانند زنده شدن [[انسان‌ها]] در [[قیامت]] است با این تفاوت که پیش از [[رستاخیز]] روی می‌دهد و تنها شماری محدود از [[آدمیان]] زنده می‌شوند<ref>رجعت از دیدگاه عقل و قرآن و حدیث‌، ۱۹.</ref>. از [[قرآن]] نیز برمی‌آید که در امت‌های پیشین گروهی [[رجعت]] کرده‌اند؛ مثلًا کسانی از [[بنی‌اسرائیل]] که تقاضا کردند [[خداوند]] را ببینند و دچار [[کیفر الهی]] شدند و مردند، باری دیگر به خواست [[خداوند]] به [[زندگی]] بازگشتند<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ثُمَّ بَعَثْنَاكُم مِّن بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ }}؛ سوره بقره، آیه ۵۵ و ۵۶.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} در روایتی می‌فرماید که [[رجعت]] در [[امت اسلام]] نیز روی می‌دهد؛ زیرا [[پیامبر]] {{صل}} فرموده است هر حادثه‌ای که در امت‌های پیشین روی داده است، در این [[امت]] نیز روی خواهد داد<ref>بحارالانوار، ۵۳/ ۵۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 270.</ref>.

==[[آیات]] [[رجعت در قرآن]]==
بنابر [[روایات]] [[پیشوایان معصوم]] {{ع}}، آیاتی پرشمار از [[قرآن کریم]] به [[رجعت]] اشارت دارند. یکی از روشن‌ترین [[آیات]] [[رجعت]] آنجا است که [[قرآن]] می‌فرماید: "روزی که از هر امتی گروهی را که [[آیات]] ما را [[تکذیب]] کردند، برمی‌انگیزیم. پس آنان بازداشته می‌شوند"<ref>{{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}؛ سوره نمل، آیه ۸۳.</ref>. در این [[آیه]] سخن از [[حشر]] "گروهی" از [[امت‌ها]] به میان آمده است و از اینجا می‌توان فهمید که مراد، [[حشر]] در [[قیامت]] نیست؛ زیرا [[حشر]] در [[قیامت]] همگانی است. وانگهی، این [[آیه]] پس از [[آیه]] "دابة الأرض" که از [[نشانه‌های قیامت]] است و پیش از اشاره به نفخ صور و دیگر [[آیات]] [[قیامت]] جای گرفته است و نمی‌توان پذیرفت که [[قرآن]] پیش از پرداختن به [[قیامت]] درباره حوادث آن سخن گوید<ref>المیزان‌، ۱۵/ ۳۹۷؛ بحارالانوار، ۵۳/ ۶۰.</ref>. این [[آیه]] به [[رجعت]] [[مؤمنان]] و [[نیکان]] اشاره‌ای نکرده و از این رو برای اثبات [[رجعت]] [[مؤمنان]] و [[نیکان]] تنها از [[روایات]] می‌توان بهره جست. در نظرگاه [[شیعه]]، تنها گروهی از [[مؤمنان راستین]] و [[کافران]] محض [[رجعت]] می‌کنند<ref> بحارالانوار، ۵۳/ ۱۳۸؛ مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۹۰؛ البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۲/ ۴۰۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 271.</ref>.

بنابر [[روایات]]، همه [[پیامبران]] و [[امامان معصوم]] {{عم}} [[رجعت]] خواهند کرد<ref>البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۱/ ۲۴۹؛ بحارالانوار، ۵۳/ ۴۱.</ref>. نخستین کسی که [[رجعت]] می‌کند و بر [[جهان]] [[فرمان]] می‌راند، [[امام حسین]] {{ع}} است<ref>بحارالانوار، ۵۳/ ۴۶.</ref>. آن‌گاه [[حضرت علی]] {{ع}} و دیگر [[امامان]] بازمی‌گردند<ref>البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۱/ ۲۹۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 271.</ref>.

جمعی از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} نیز که [[رجعت]] می‌کنند، عبارت‌اند از: [[سلمان]]، [[مقداد]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[ابودجانه انصاری]]، [[مالک اشتر]]، [[مفضل بن عمر]] و [[حمران]] اعین. از امت‌های پیشین نیز [[مؤمن آل فرعون]]، [[یوشع بن نون]] و [[اصحاب کهف]] [[رجعت]] می‌کنند<ref>رجعت‌، محمد خادمی/ ۲۰۰- ۱۹۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 271.</ref>.

==[[هدف]] از [[رجعت]]==
[[مشیت]] حکیمانه [[خداوند]] بر این تعلق گرفته است که [[صالحان]] بر [[زمین]] [[حکم]] برانند، [[تعالیم]] [[پیامبران]] تحقق یابند و [[نیکان]]، بخشی از [[پاداش]] خویش را در همین [[جهان]] بازستانند و از [[ستمگران]] [[انتقام]] کشند. از آن سو، [[ستمگران]] نیز بخشی از [[کیفر]] [[گناهان]] خود را بازیابند<ref>رجعت‌، محمد خادمی/ ۶۳؛ رجعت و معراج‌، رفیعی قزوینی/ ۳۱ و ۳۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 271.</ref>.

==رجعت در فرهنگ اصطلاحات علم کلام==
[[رجعت]] به معنای بازگشت دو گروه از مردگان است. درباره زمان بازگشت بنابر [[روایات]] سه زمان گفته شده که [[قبل از ظهور]]، [[پس از ظهور]] و هنگام [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} می‌‌باشد. این دو گروه، [[مؤمنان]] واقعی و [[کفار]] واقعی هستند.

[[رجعت]] از معتقدات اختصاصی [[شیعه]] است؛ در عین‌حال درباره شیوه تحقق آن اختلاف‌نظرهای زیادی به چشم می‌‌خورد. و چه‌بسا همین اختلاف‌نظرها سبب شده که مسئله [[رجعت]] از نظر مخالفین مورد ایراد قرار گیرد؛ هرچند در اصل وقوع [[رجعت]] تقریباً میان علمای [[امامیه]] اختلافی وجود ندارد<ref>جهت بررسی تفصیلی مسئله رجعت و شبهات مربوط به آن بنگرید به: سلیمیان، بازگشت در پایان تاریخ. ایشان در ده فصل این موضوع را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار داده است.</ref>.

چندین [[آیه]] و حدود دویست [[روایت]] درباره [[رجعت]] در [[منابع حدیثی]] آمده است که ناظر به بازگشت [[شهدا]]، [[انبیا]]، [[علما]] و صلحاست، که وجه جمع آنها را می‌توان [[مؤمن]] محض دانست؛ همان‌گونه که در مقابل آن [[کفار]] محض هستند.

درباره [[فلسفه رجعت]] می‌‌توان از تجلی [[صفات خدا]] در [[دنیا]]، تشفی صدور [[مؤمنین]]، [[انتقام]] گرفتن و مکافات یافتن عمل [[کفار]] در دار [[دنیا]] نام برد.
===دیدگاه‌ها===
درخصوص [[رجعت]] و چگونگی تحقق آن دیدگاه‌هایی وجود دارد:
#'''زنده شدن مردگان:''' بعضی به سبک [[محدثین]] معتقدند که عیناً مثل [[قیامت]] می‌‌شود؛ یعنی واقعاً همین مرده‌ها از همین [[خاک]] زنده شده و برمی‌گردند.
#'''[[روح]] شبحی:''' عده‌ای دیگر مانند مرحوم [[فیض کاشانی]] معتقدند [[رجعت]] نظیر چیزی است که امروز علمای [[ارواح]] می‌‌گویند؛ عده‌ای از [[ارواح]] در وضع خاصی در این [[دنیا]] ظاهر می‌‌شوند؛ نظیر اینکه یک نفر در حال [[بیداری]]، [[روح]] میتی را به صورت شبح و جسم خاص رقیقی که با جسم‌های [[دنیوی]] فرق دارد، مشاهده کند مانند آنکه اهل [[مکاشفه]] ادعا می‌کنند [[ارواح]] [[مؤمنین]] را مشاهده می‌کنند و با آنها حرف می‌زنند، نه اینکه مرده‌ها از [[قبر]] زنده شوند.
#'''بازگشت [[روح]] [[انسان]] از دنیای دیگر:''' افرادی مثل مرحوم شاه‌آبادی معتقدند در بسیاری از موارد که در [[قرآن کریم]] نام [[ملائکه]] آمده، منظور [[ارواح]] است، نه ملائکه‌ای که از سنخ [[انسان]] نیست. [[عقیده]] آنها این است که منظور [[قرآن کریم]] از ملائکه‌ای که در [[جنگ بدر]] [[مسلمانان]] را [[یاری]] کردند، انسان‌هایی است که آنها را [[رجعت]] داده بودند؛ به این معنا که آنان از [[دنیایی]] دیگر در این [[دنیا]] ظاهر شده بودند. 

[[استاد مطهری]] پس از اشاره به نظریات فوق، در پایان دیدگاه اخیر که مراد از [[رجعت]] را بازگشت [[ارواح]] از [[جهان]] دیگر می‌داند، سخن درست می‌شمارد<ref>مطهری، معاد، ص۵۷-۵۸.</ref>.

به نظر می‌رسد بیان مستفاد از [[آموزه‌های دینی]] همان است که در ابتدای آمد؛ یعنی [[رجعت]] به معنای بازگشت برخی از مردگان به معنای واقعی کلمه به این [[جهان]] است تا اندازه‌ای از جزا و سزای عمل خویش را پیش از [[قیامت]] مشاهده کنند<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۱۵-۱۱۶.</ref>.

==پانویس==
{{پانویس}}