نمایش مبدأ برای برهان فطرت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)

{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| تصویر = 7626626268.jpg
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] /   [[آشنایی با امام مهدی]] / [[وجود امام مهدی]] /  [[ضرورت عقلی وجود امام مهدی]] 
| مدخل اصلی = [[برهان فطرت]]
| مدخل وابسته = 
| تعداد پاسخ = ۲
}}
'''[[برهان فطرت]] چگونه بر [[وجود امام مهدی]] دلالت دارد؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.

== پاسخ جامع اجمالی ==
=== علل [[فطری]] بودن [[وجود امام مهدی]] {{ع}} ===
با [[تأمل]] در حالات [[انسان]] به دست می‌آید [[منجی‌گرایی]] امری [[فطری]] است و ریشه در ذات [[انسان]] دارد<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref> و به چند [[دلیل]] می‌توان [[فطری]] بودن آن را اثبات کرد، از جمله:

==== [[نیاز]] به [[سرپرست]] و [[زمامدار]]، [[نیاز]] [[فطری]] [[بشر]] ====
[[انسان]] با نهاد [[خدادادی]] خود بدون هیچگونه تردید، [[درک]] می‌کند هرگز جامعۀ متشکلی مانند یک [[کشور]] یا یک [[شهر]] یا حتی یک [[خانه]] که از [[انسان‌ها]] تشکیل می‌‌یابد، بدون [[سرپرست]] و [[زمامداری]] که چرخ [[جامعه]] را به کار اندازد و ارادۀ او بر اراده‌های جزء [[حکومت]] کند و هر یک از اجزای [[جامعه]] را به [[وظیفه]] [[اجتماعی]] خود وادارد، نمی‌تواند به بقای خود ادامه دهد و در کمترین وقتی اجزای آن [[جامعه]] متلاشی خواهد شد. [[رئیس]] مؤسسه یا مدیر مدرسه یا [[صاحب]] دکانی که کارمندان یا [[شاگردان]] چندی زیر دست دارد، حتی برای چند [[ساعت]] [[غیبت]]، یکی از آنان را به جای خود نشانیده دیگران را به وی ارجاع می‌دهد<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[شیعه در اسلام (کتاب)|شیعه در اسلام]]، ص ۱۷۶.</ref>.

در یک تقسیم‌بندی می‌‌توان ابعاد گوناگون [[فطری]] بودن [[منجی‌گرایی]] را تبیین کرد:

# [[فطرت نجات‌خواهی]]: همۀ افراد طبق میل [[فطری]] و ذاتی‌شان مایل‌اند روزی فرا رسد که [[بشر]] در پرتو [[ظهور منجی]] از نابسامانی‌ها [[نجات]] یابد و [[عدالت]] و [[صلح]] سراسر [[دنیا]] را فرا گیرد. بر این اساس می‌توان ادعا کرد هر فردِ علاقه‌مند به [[سرنوشت بشر]] و طالب [[تکامل معنوی]] و [[رشد]] و [[بالندگی]]، خواهان [[قیام منجی جهانی]] است و در [[انتظار ظهور]] چنین شخصی لحظه‌شماری می‌کند<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.
# [[فطرت عدالت‌خواهی]]: [[بشر]] طبق براساس عدالت‌خواهی به دنبال [[گسترش عدالت]] در [[جامعه]] است. بی‌شک تا به امروز به این خواست جامۀ عمل پوشانده نشده است؛ بنابراین [[انسان‌ها]] [[منتظر]] روزی هستند تا با آمدن [[منجی]] این خواست فطری‌شان را بر آورده سازند<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.
# [[فطرت ظلم‌ستیزی]]: [[بشر]] بر پایۀ ظلم‌ستیزی در [[انتظار ظهور منجی]] به سر می‌برد؛ زیرا با آمدن [[منجی موعود]]، [[ظلم و ستم]] از ریشه کنده می‌شود و [[جامعۀ انسانی]] طعم شیرین [[عدالت]] را خواهد چشید. [[ادیان الهی]] نیز طبق این [[خواست فطری]] یکی از آثار [[ظهور منجی]] را [[فراگیری عدالت]] معرفی کرده‌اند. در این زمینه گفته شده است: "در فلسفۀ [[مهدویت]]، [[حکومت‌ها]] و رژیم‌ها که یا [[ظلم]] مطلق‌اند و یا [[ظلم]] و [[عدل]] نسبی، همه طرد می‌شوند و به آنها به عنوان مانعی برای [[عدل جهانی]] که باید از میان برداشته شود نظر می‌شود"<ref>مطهری، مرتضی، یادداشت‌ها، ج۹، ص۳۸۱.</ref><ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>
# [[فطرت کمال‌خواهی]]: هر فردی با مراجعه به [[وجدان]] و درون خود درمی‌یابد که به [[فضیلت]] و کمال [[گرایش]] دارد و طالب آن است و هر کسی که کمال و فضیلتی دارد، [[محبوب]] اوست<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.
# [[فطرت]] حق‌خواهی و [[حق‌پویی]]: یکی دیگر از [[خواست‌های فطری]]، [[گرایش]] [[انسان]] به [[حق]] و حق‌خواهی و [[حق‌شناسی]] و حرکت در مسیر [[حق]] است. [[شاهد]] بر این مطلب، [[حق‌دوستی]] همه [[بشر]] است؛ زیرا همه [[انسان‌ها]]، در همه مکان‌ها با هر [[دین]] و آیینی به سمت [[حق]] [[گرایش]] دارند و حق‌طلب‌اند<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.
# [[فطرت امیدواری]]: [[امید]] و [[آرزو]] یکی از [[ویژگی‌های فطری]] انسان‌هاست که بر پایه [[آینده‌نگری]] [[استوار]] است؛ زیرا [[اعتقاد به منجی]] [[موعود]] موجب می‌شود [[انسان]] به [[آینده]] [[امیدوار]] شود<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.
# [[فطرت آزادی‌خواهی]]: [[آزادی‌خواهی]] یکی دیگر از [[خواست‌های فطری]] [[بشر]] است؛ از طرفی تا به امروز [[انسان‌ها]] نتوانسته‌اند به [[آزادی]] [[فطری]] کامل دست یابند؛ از طرفی هر [[خواست فطری]] که [[خداوند]] از سر [[حکمت]] خویش در [[انسان]] قرار داده [[عبث]] و بیهوده نیست و به [[یقین]] روزی خواهد رسید تا [[بشر]] به این [[خواسته فطری]] خود دست یابد. با توجه به اینکه [[دین اسلام]] [[خاتم ادیان]] است، [[کامل‌ترین]] و [[جامع‌ترین]] برنامه را در این زمینه، در قالب [[اندیشه مهدویت]] به [[جامعه بشری]] عرضه کرده است؛ بنابراین یکی از فلسفه‌های بسیار مهم [[اعتقاد به مهدی]] [[موعود]] {{ع}} پاسخ به چنین [[خواسته فطری]] [[بشر]] است<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸.</ref>.

==== [[ولایت]]، اصل ثابت [[فطری]] ====
مسئلۀ [[ولایت]] (که در معنای عام خود یعنی [[سرپرستی]] [[زمامداری]] که چرخ [[جامعه]] را به کار اندازد و ارادۀ او بر اراده‌های جزء [[حکومت]] کند) مسئله‌ای است که هیچ [[اجتماعی]] در هیچ شرایطی نمی‌تواند از آن بی‌نیاز باشد و هر [[انسانی]] با [[ذهن]] عادی خود [[نیازمندی]] [[جامعه]] را ـ هرچه کوچک هم بوده باشد ـ به وجود [[ولایت]] [[درک]] می‌نماید و از این روی [[حکم]] [[ولایت]] یک [[حکم]] ثابت و غیرقابل تغییر و [[فطری]] است<ref>ر.ک. [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۳۱- ۴۷.</ref>. در یک جمله مسئلۀ [[ولایت]] و اینکه جهات [[اجتماعی]] [[زندگی]] [[انسانی]] اداره کننده و [[سرپرستی]] می‌خواهد از بدیهیات [[فطرت]] است<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، بررسی‌های اسلامی، ج ۱، ص ۱۷۲.</ref><ref>ر.ک. [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۳۱- ۴۷.</ref> از این رو، هرگز متصور نیست [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} [[رحلت]] فرماید و کسی را [[جانشین]] خود قرار ندهد و [[سرپرستی]] برای [[ادارۀ امور]] [[مسلمین]] و گردانیدن چرخ [[جامعه اسلامی]] نشان ندهد و یا حداقل راه دیگری را برای [[تعیین جانشین]] برای خود مطرح نکند. اینکه پیدایش جامعه‌ای بستگی دارد به یک سلسله مقررات و [[رسوم]] مشترکی که [[اکثریت]] اجزای [[جامعه]] آنها را عملاً بپذیرند و بقا و [[پایداری]] آن بستگی کامل دارد به یک [[حکومت]] عادله‌ای که اجرای کامل آنها را به عهده بگیرد، مسئله‌ای نیست که [[فطرت انسانی]] در [[ارزش]] و اهمیت آن [[شک]] داشته باشد در حالی که نه در وسعت و دقت [[شریعت اسلامی]] می‌توان [[شک]] نمود و نه در اهمیت و ارزشی که [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} برای آن قائل بود<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[شیعه در اسلام (کتاب)|شیعه در اسلام]]، ص ۱۸۰.</ref>.

==== [[اسلام]]، [[دینی]] [[فطری]] ====
مسئله [[ولایت]] و [[حکومت]] امری [[فطری]]، [[ثابت]] و غیر متغیر است. از طرفی [[اسلام]] نیز که پایه و اساس خود را برروی [[فطرت]] گذاشته و نهاد [[خدادادی]] [[اسلام]] را [[مرجع]] کلیات [[احکام]] خود قرار داده است، اولیات [[احکام فطرت]] را هرگز و بی‌تردید الغا نکرده است<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[شیعه در اسلام (کتاب)|شیعه در اسلام]]، ص ۱۷۷؛ طباطبایی، سید محمد حسین، بررسی‌های اسلامی، ج ۱، ص ۱۷۲.</ref><ref>ر.ک. [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۳۱- ۴۷.</ref> چنانچه روشن است بر اساس این [[برهان]]، هیچ‌گاه هیچ [[جامعۀ انسانی]] و از جمله جامعۀ [[اسلام]] از [[امام]] و [[سرپرست]] بی‌نیاز نیست. در [[حقیقت]] [[رسالت]] [[برهان]] در اینجا تمام می‌شود و نمی‌توان مصداق [[سرپرست]] در [[جامعه]] را که امری جزئی است، از طریق این [[برهان]] به دست آورد؛ ولی با مراجعه به متون [[روایی]] و [[تاریخی]] روشن می‌شود [[پیامبر]] {{صل}} نیز بر اساس همین [[حکم]] [[فطری]] و [[بدیهی]] برای خود [[جانشینی]] به عنوان [[امام]] برای [[مردم]] معین نمود و این شیوه در [[جانشینان]] ایشان نیز وجود داشته و هر امامی و از جمله [[امام حسن عسکری]] {{ع}} برای خود [[جانشینی]] مشخص کرده‌اند. به مقتضای [[نصوص]]، [[ائمه]] [[اسلام]] [[دوازده تن]] هستند که آخرین آنها [[مهدی]] {{ع}} است<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[شیعه در اسلام (کتاب)|شیعه در اسلام]]، ص ۱۹۸.</ref><ref>ر.ک. [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۳۱- ۴۷.</ref>

== پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه ==
{{پاسخ پرسش 
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین امامی میبدی؛
| تصویر = 13681144.jpg
| پاسخ‌دهنده = علی رضا امامی میبدی
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی رضا امامی میبدی]]'''، در کتاب ''«[[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]»'' در این‌باره گفته است:

«'''[[برهان فطرت]]''': یکی از امور ویژه و خاص که [[مرحوم علامه]] به آن توجه کرده و در بعضی از آثار خود به آن پرداخته‌اند، بدیهی و فطری بودن [[نیازمندی]] به [[سرپرست]] و [[امام]] در هر اجتماعی می‌باشد. امر مهمی که به علت [[درک]] شدن با [[قوه]] درونی و خدادادی [[فطرت]]، با کمترین توجه‌ای قطعاً [[تصدیق]] خواهد شد و نیازمند مقدمات علمی طولانی و پیچیده نیز نمی‌باشد. این مسأله را در قالب «[[برهان فطرت]]» مورد بررسی قرار می‌دهیم.

'''فطری بودن [[نیاز به امام]]''': [[انسان]] با نهاد خدادادی خود بدون هیچگونه [[تردید]]، [[درک]] می‌کند که هرگز [[جامعه]] متشکلی مانند یک کشور یا یک شهر یا ده یا قبیله و حتی یک خانه که از چند تن [[انسان]] تشکیل یابد، بدون [[سرپرست]] و [[زمامداری]] که چرخ [[جامعه]] را به کار اندازد و [[اراده]] او بر اراده‌های جزء [[حکومت]] کند و هر یک از اجزای [[جامعه]] را به [[وظیفه]] اجتماعی خود وادارد، نمی‌تواند به بقای خود ادامه دهد و در کمترین وقتی اجزای آن [[جامعه]] متلاشی شده وضع عمومیش به [[هرج و مرج]] گرفتار خواهد شد.

به همین [[دلیل]] کسی که [[زمامدار]] و فرمانروای جامعه‌ای است - اعم از [[جامعه]] بزرگ یا کوچک - و به سِمَت خود و بقای [[جامعه]] عنایت دارد، اگر بخواهد به طور موقت یا غیر موقت از سر کار خود [[غیبت]] کند البته [[جانشینی]] به جای خود می‌گذارد و هرگز حاضر نمی‌شود که قلمرو [[فرمانروایی]] و [[زمامداری]] خود را سر خود رها کرده از بقا و زوال آن چشم پوشد. رئیس خانواده‌ای که برای سفر چند [[روزه]] یا چند ماهه می‌خواهد خانه و اهل خانه را وداع کند، یکی از آنان را (یا کسی دیگر را) برای خود [[جانشین]] معرفی کرده امورات منزل را به وی می‌سپارد. رئیس مؤسسه یا مدیر مدرسه یا [[صاحب]] دکانی که کارمندان یا شاگردان چندی زیر دست دارد، حتی برای چند ساعت [[غیبت]]، یکی از آنان را به جای خود نشانیده دیگران را به وی ارجاع می‌دهد<ref>شیعه در اسلام، ص ۱۷۶.</ref>.

لذا مسئله [[ولایت]] مسئله‌ای است که هیچ اجتماعی در هیچ شرایطی نمی‌تواند از آن بی‌نیاز باشد و هر انسانی با ذهن عادی خود [[نیازمندی]] [[جامعه]] را -هرچه کوچک هم بوده باشد- به وجود [[ولایت]] [[درک]] می‌نماید و از این روی [[حکم]] [[ولایت]] یک [[حکم]] ثابت و غیرقابل تغییر و فطری است و موضوعی است که هر روش اجتماعی [[استبدادی]] و قانونی وحشی و مترقّی بزرگ و کوچک و حتی [[جامعه]] خانوادگی در سرپا بودن خود به وی تکیه دارد، و در یک جمله مسئله [[ولایت]] و اینکه جهات اجتماعی زندگی انسانی اداره‌کننده و سرپرستی می‌خواهد از بدیهیات [[فطرت]] است<ref>بررسی‌های اسلامی، ج ۱، ص ۱۷۲.</ref>.

'''[[اسلام]]، دینی فطری''': گفته شد مسئله [[ولایت]] و [[حکومت]] امری فطری، ثابت و غیر متغیر است. از طرفی [[اسلام]] نیز که پایه و اساس خود را روی [[فطرت]] گذاشته و نهاد خدادادی [[اسلام]] را [[مرجع]] کلیات [[احکام]] خود قرار داده است، اولیات [[احکام]] [[فطرت]] را هرگز و بی‌تردید الغا نکرده، در اعتبار مسئله [[ولایت]] که مورد نیاز بودن آن را هر کودک خردسالی نیز می‌فهمد مسامحه روا نخواهد داشت<ref>شیعه در اسلام، ص ۱۷۷؛ بررسی‌های اسلامی، ج ۱، ص ۱۷۲.</ref>.

'''[[ولایت]] اصل ثابت فطری''': با توجه به مطالب گفته شده، هرگز متصور نیست [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} [[رحلت]] فرماید و کسی را [[جانشین]] خود قرار ندهد و سرپرستی برای [[اداره امور مسلمین]] و گردانیدن چرخ [[جامعه اسلامی]]، نشان ندهد و یا حداقل راه دیگری را برای تعیین [[جانشین]] برای خود مطرح نکند.

اینکه پیدایش جامعه‌ای بستگی دارد به یک سلسله مقررات و [[رسوم]] مشترکی که [[اکثریت]] اجزای [[جامعه]] آنها را عملاً بپذیرند، و بقا و [[پایداری]] آن بستگی کامل دارد به یک [[حکومت]] عادله‌ای که اجرای کامل آنها را به عهده بگیرد، مسئله‌ای نیست که [[فطرت انسانی]] در ارزش و اهمیت آن [[شک]] داشته باشد یا برای عاقلی پوشیده بماند یا فراموشش کند در حالی که نه در وسعت و دقت [[شریعت اسلامی]] می‌توان [[شک]] نمود و نه در اهمیت و ارزشی که [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} برای آن قائل بود و در راه آن [[فداکاری]] و [[از خودگذشتگی]] می‌نمود می‌توان [[تردید]] نمود، و نه در [[نبوغ فکر]] و [[کمال عقل]] و اصابت نظر و [[قدرت]] [[تدبیر پیغمبر اکرم]] {{صل}} -گذشته از تأیید [[وحی]] و نبوت- می‌توان مناقشه کرد<ref>شیعه در اسلام، ص۱۷۸.</ref>. [[شیعه]] از راه بحث و کنجکاوی در [[درک]] فطری [[بشر]] و [[سیره]] مستمره عقلای [[انسان]] و تعمق در نظر اساسی [[آیین اسلام]] که احیای [[فطرت]] می‌باشد و...، به این نتیجه می‌رسد که [[اسلام]] نیز مانند هر اجتماع دیگری نیازمند [[سرپرست]] و [[زمامدار]] در هر عصری می‌باشد<ref>شیعه در اسلام، ص ۱۸۰.</ref>.

چنانچه روشن است بر اساس این [[برهان]]، هیچ‌گاه هیچ [[جامعه انسانی]] و از جمله [[جامعه اسلام]] از [[امام]] و [[سرپرست]] بی‌نیاز نیست. در [[حقیقت]] [[رسالت]] [[برهان]] در اینجا تمام می‌شود و نمی‌توان مصداق [[سرپرست]] در [[جامعه]] را که امری جزئی است، از طریق این [[برهان]] به دست آورد؛ ولی با مراجعه به متون روایی و تاریخی روشن می‌شود که [[پیامبر]] {{صل}} نیز بر اساس همین [[حکم]] فطری و بدیهی برای خود [[جانشینی]] به عنوان [[امام]] برای [[مردم]] معین نمود و این شیوه در [[جانشینان]] ایشان نیز وجود داشته و هر امامی و از جمله [[امام حسن عسکری]] {{ع}} برای خود [[جانشینی]] مشخص کرده‌اند. به مقتضای این [[نصوص]]، [[ائمه]] [[اسلام]] [[دوازده تن]] می‌باشند که آخرین آنها [[مهدی]] {{ع}} می‌باشد<ref>شیعه در اسلام، ص ۱۹۸.</ref>»<ref>[[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۳۱- ۴۷.</ref>.
}}
{{پاسخ پرسش 
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین ملکی راد؛
| تصویر = 152277.jpg
| پاسخ‌دهنده = محمود ملکی راد
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[محمود ملکی راد]]'''، در کتاب ''«[[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:

«با تأمل در حالات [[انسان]] به دست می‌آید که منجی‌گرایی امری [[فطری]] است و ریشه در ذات [[انسان]] دارد. به چند [[دلیل]] می‌توان [[فطری]] بودن آن را اثبات کرد، از جمله:

'''[[فطرت]] نجات‌خواهی''': انتظارِ آمدن [[منجی]] پاسخ به ندای [[فطرت]] و [[طبیعت]] و ذات [[بشر]] است و ریشه در ذات [[بشریت]] دارد؛ زیرا انتظارِ [[منجی]] و [[چشم‌داشت]] آمدن [[مصلح]] و [[امید به آینده‌ای روشن]]، امری [[فطری]] و طبیعی است که با ذات و وجود [[آدمی]] سرشته و عجین شده است و با [[آفرینش]] هر انسانی همراه است و زمان و مکان و [[دین]] و [[فرهنگ]] خاصی نمی‌شناسد و به هیچ [[قوم]] و ملتی اختصاص ندارد و زوال‌پذیر نیز نیست. همه افراد طبق میل [[فطری]] و ذاتی‌شان مایل‌اند روزی فرا رسد که [[بشر]] در پرتو [[ظهور منجی]] از نابسامانی‌ها [[نجات]] یابد و [[عدالت]] و [[صلح]] سراسر [[دنیا]] را فرا گیرد. بر این اساس می‌توان ادعا کرد هر فردِ علاقه‌مند به [[سرنوشت]] [[بشر]] و طالب [[تکامل]] [[معنوی]] و رشد و بالندگی، خواهان [[قیام]] [[منجی]] جهانی است و در [[انتظار ظهور]] چنین شخصی، لحظه‌شماری می‌کند.

'''[[فطرت]] عدالت‌خواهی''': عدالت‌خواهی یکی دیگر از خواست‌های [[فطری]] و طبیعی [[بشر]] است. [[بشر]] طبق این خواست به دنبال [[گسترش عدالت]] در [[جامعه]] است. بی‌شک تابه امروز به این خواست جامه عمل پوشانده نشده است؛ بنابراین [[انسان‌ها]] [[منتظر]] روزی‌اند تا با آمدن [[منجی]] این خواست فطری‌شان را بر آورده سازند.

'''[[فطرت]] [[ظلم‌ستیزی]]''': در راستای عدالت‌خواهی، یکی دیگر از خواست‌های عمومی و [[فطری]] [[ظلم‌ستیزی]] و [[حمایت]] از ستمدیدگان و [[مظلومان]] است که از عمق ذات [[آدمی]] برمی‌خیزد. این امر باعث شده همواره [[نزاع]] شدیدی بین [[جبهه حق]] و [[باطل]] در گیرد. [[پیامبران الهی]] نیز که [[رهبری]] [[صالحان]]، [[مستضعفان]] و ستمدیدگان را عهده‌دار بوده‌اند، همواره با اشراف، [[فرعونیان]] و [[ستمکاران]] (گروه [[باطل]]) [[نزاع]] و درگیری داشته‌اند. [[بشر]] بر پایه این خواست در [[انتظار ظهور]] [[منجی]] به سر می‌برد؛ زیرا با آمدن [[منجی موعود]]، [[ظلم و ستم]] از ریشه کنده می‌شود و [[جامعه انسانی]] طعم شیرین [[عدالت]] را خواهد چشید. [[ادیان الهی]] نیز طبق این خواست [[فطری]] یکی از آثار [[ظهور منجی]] را [[فراگیری عدالت]] معرفی کرده‌اند. [[شهید مطهری]] می‌نویسد: "در [[فلسفه]] [[مهدویت]]، [[حکومت‌ها]] و رژیم‌ها که با [[ظلم]] مطلق‌اند و یا [[ظلم]] و [[عدل]] نسبی، همه طرد می‌شوند و به آنها به عنوان مانعی برای [[عدل جهانی]] که باید از میان برداشته شود نظر می‌شود"<ref>مطهری، مرتضی، یادداشت‌ها، ج۹، ص۳۸۱.</ref>.

'''[[فطرت]] کمال‌خواهی''': یکی دیگر از خواست‌های [[فطری]]، [[گرایش]] به کمال و حرکت در راه [[تکامل]] [[فکری]] و [[اخلاقی]] و [[معنوی]] در [[انسان]] است. هر فردی با مراجعه به [[وجدان]] و درون خود درمی‌یابد که به [[فضیلت]] و کمال [[گرایش]] دارد و طالب آن است و هر کسی که کمال و فضیلتی دارد، [[محبوب]] اوست. [[علامه طباطبایی]] در این زمینه می‌نویسد: "هر نوعی از انواع مختلف [[آفرینش]] از نخستین روز پیدایش متوجه آخرین مقصد کمالی و [[هدف]] نوعی خود است و با نیروی مناسبی که بدان مجهز است، برای رسیدن به این [[هدف]] بی‌اینکه کمترین [[سستی]] و خستگی از خود بروز دهد، تلاش و تکاپو می‌کند... [[انسان]] نیز از این [[حکم]] عمومی و [[نظم]] همگانی مستثنا نیست. روشن است که [[جامعه بشری]] تاکنون نتوانسته به این آرزوی خود جامه عمل بپوشاند و از طرف دیگر نیز دستگاه [[آفرینش]] از رویه خود دست‌بردار نیست؛ یعنی بالأخره روزی فرا می‌رسد تا [[جامعه بشری]] به آرزوی خود برسد؛ یعنی در سیر همین [[زندگی اجتماعی]] انسانی خودمان، روزی فرا خواهد رسید که سعادتِ کامل اجتماعیِ [[انسان]] را صددرصد تضمین کند و در آن روز، عموم افراد در سایه واقع‌بینی و حق‌پرستی، [[خوشبختی]] واقعی خود را به دست آورده و در مهد امن و [[امان]] مطلق و بی‌مزاحمت هر گونه ناملایمات [[فکری]]، به سر خواهند برد..."<ref>طباطبایی، محمدحسین، ظهور شیعه، ص۷۲-۷۳، با حذف و اضافات.</ref>(...)

'''[[فطرت]] حق‌خواهی و حق‌پویی''': یکی دیگر از خواست‌های [[فطری]]، [[گرایش]] [[انسان]] به [[حق]] و حق‌خواهی و [[حق‌شناسی]] و حرکت در مسیر [[حق]] است. [[شاهد]] بر این مطلب، [[حق‌دوستی]] همه [[بشر]] است؛ زیرا همه [[انسان‌ها]] و در همه مکان‌ها با هر [[دین]] و آیینی به سمت [[حق]] [[گرایش]] دارند و حق‌طلب‌اند. [[شهید مطهری]] می‌نویسد: "[[قرآن]] همان‌طور که برای [[وجدان]] [[عقلی]] [[انسان]] اصالت قائل است، برای او یک اصالت وجدانی و [[فطری]] نیز قائل است و بر اساس همان [[فطرت]] حق‌جویی و عدالت‌طلبی است که [[انسان‌ها]] را به سیر و حرکت وا می‌دارد و ازاین‌رو پیامش منحصر به طبقه کارگر یا کشاورز یا [[محروم]] و [[مستضعف]] نمی‌شود. [[قرآن]] به [[ظالم]] و [[مظلوم]]، هر دو خطاب می‌کند که به راه [[حق]] بیایند"<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۹، ص۵۴۰.</ref>.

'''[[فطرت]] [[امیدواری]]''': [[امید]] و [[آرزو]] یکی از ویژگی‌های [[فطری]] انسان‌هاست که بر پایه [[آینده‌نگری]] [[استوار]] است؛ زیرا [[اعتقاد به منجی]] [[موعود]] و [[یقین]] به [[ظهور]] او موجب می‌شود [[انسان]] به [[آینده]] [[امیدوار]] شود و از طریق آن به آرزوهای خویش دست یابد. شکل کامل و مصداق اتم [[منجی]]، در [[دین اسلام]] در [[اندیشه مهدویت]] متجلی شده است؛ بنابراین [[اعتقاد به مهدویت]] پاسخی درخور به [[روح]] [[امید]] و آرزومندی [[انسان]] برای [[زندگی]] [[آینده]] و در [[مسیر کمال]] اوست.

'''[[فطرت]] آزادی‌خواهی''': آزادی‌خواهی یکی دیگر از خواست‌های [[فطری]] [[بشر]] است؛ البته آن دسته از آزادی‌هایی که با سایر [[امور فطری]] و ارزشی [[انسان]] منافات نداشته باشد. از طرفی تا به امروز [[انسان‌ها]] نتوانسته‌اند به [[آزادی]] [[فطری]] کامل دست یابند؛ چراکه خواسته و ناخواسته موانع بسیاری بر سر راه آن ایجاد کرده‌اند. از طرفی هر خواست [[فطری]] که [[خداوند]] از سر [[حکمت]] خویش در [[انسان]] قرار داده عبث و بیهوده نیست و به [[یقین]] روزی خواهد رسید تا [[بشر]] به این خواسته [[فطری]] خود دست یابد و زمینه‌های اجرایی آن به طور کامل در [[زندگی]] [[انسان]] فراهم آید. برای پاسخ به این خواست [[فطری]]، ایده [[ظهور]] [[منجی موعود در ادیان]] مطرح شده است. با توجه به اینکه [[دین اسلام]] خاتم [[ادیان]] است، [[کامل‌ترین]] و [[جامع‌ترین]] برنامه را در این زمینه، در قالب [[اندیشه مهدویت]] به [[جامعه بشری]] عرضه کرده است؛ بنابراین یکی از فلسفه‌های بسیار مهم [[اعتقاد به مهدی]] [[موعود]] {{ع}} پاسخ به چنین خواسته [[فطری]] [[بشر]] است»<ref>[[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۷۴-۱۷۸</ref>.
}}
{{پاسخ پرسش 
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. آقای رضوانی؛
| تصویر = 15207.jpg
| پاسخ‌دهنده = علی اصغر رضوانی
| پاسخ = آقای '''[[علی اصغر رضوانی]]'''، در کتاب ''«[[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]»'' در این‌باره گفته است:

«این [[برهان]] را با ذکر مقدماتی تقریر خواهیم نمود:

# روان شناسان تمایلات غریزی و فطری [[انسان]] را به سه نوع تقسیم کرده‌اند:
## تمایلات شخصی از قبیل [[دوستی]] و... .
## تمایلات [[اجتماعی]] از قبیل همنوع [[دوستی]].
## تمایلات عالی از قبیل [[حقیقت]] جویی و حسّ [[دینی]] و [[پرستش]] و رسیدن به کمال مطلق و... .
# برای رسیدن به کمال مطلق و معبود حقیقی، احتیاج به واسطه‌ای دارد که خود سفر کرده، تا بتواند [[انسان]] را دستگیری کند. تمایل به این واسطه نیز در وجود [[انسان]] احساس می‌شود.
# اگر تمایل و کشش به چیزی در [[انسان]] وجود دارد، باید آن چیز در خارج وجود داشته باشد، وگرنه وجودش در [[انسان]] لغو است. و به عبارت دیگر، کشش و [[عشق]] [[انسان]] به کامل مطلق و [[انسان کامل]] [[معصوم]] که واسطه او در عالم [[خلقت]] است، از امور ذات الاضافه است، و تحقّق این امور بدون تحقّق مضاف الیه امکان‌پذیر نیست. نتیجه اینکه [[وجود امام]] به عنوان واسطه وصول به کمال مطلق ضروری است. حال اگر کسی سؤال کند که این کشش چگونه در [[انسان]] به وجود می‌آید؟ در جواب می‌گوییم هرگاه با [[عقل]] و [[فکر]] به این نتیجه رسیدیم که در عالم وجود، باید [[واسطه فیض]] موجود باشد که وجودش دارای آثار و [[برکات]] چندی است [[انسان]] فطرتاً به او گرایش پیدا می‌کند و به همین جهت است که باید همیشه این [[انسان کامل]]، وجود خارجی داشته باشد»<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۲۷۰.</ref>.
}}
{{پرسمان ضرورت عقلی وجود امام مهدی}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]
[[رده:(اب): پرسش‌هایی با ۲ پاسخ]]
[[رده:(اب): پرسش‌های مهدویت با ۲ پاسخ]]
[[رده:پرسش‌های مربوط به دلایل عقلی وجود امام مهدی]]