فیض در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = فیض | |||
| عنوان مدخل = فیض | |||
| مداخل مرتبط = [[فیض در قرآن]] - [[فیض در فلسفه اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
«[[فیض]]» در [[کلام الهی]]، به معنای ریزش فراوان آب و یا امری دیگر است؛ خواه مادی باشد یا [[معنوی]] و [[دنیوی]] باشد یا [[اخروی]]. البته این کاربرد در [[آیات]] مختلف، همراه با ظرافت‌ها و تفاوت‌هایی است که ذیلاً به آن اشاره می‌شود<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو. ۱۳۷۲ ه.ش)، ج۳، ص۳۶۰.</ref>: | «[[فیض]]» در [[کلام الهی]]، به معنای ریزش فراوان آب و یا امری دیگر است؛ خواه مادی باشد یا [[معنوی]] و [[دنیوی]] باشد یا [[اخروی]]. البته این کاربرد در [[آیات]] مختلف، همراه با ظرافت‌ها و تفاوت‌هایی است که ذیلاً به آن اشاره می‌شود<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو. ۱۳۷۲ ه. ش)، ج۳، ص۳۶۰.</ref>: | ||
#سیلان امری مادی؛ مانند: {{متن قرآن|وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.</ref>. {{متن قرآن|تَفِيضُ}} در [[آیه]]، اشاره به شدت [[گریه]] آنها دارد که پس از شنیدن [[آیات الهی]]، نه تنها منقلب می‌شوند و چشمانشان اشک‌آلود می‌گردد، بلکه مملو از [[اشک]] شده و بر گونه‌هایشان جاری می‌شود. | # سیلان امری مادی؛ مانند: {{متن قرآن|وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.</ref>. {{متن قرآن|تَفِيضُ}} در [[آیه]]، اشاره به شدت [[گریه]] آنها دارد که پس از شنیدن [[آیات الهی]]، نه تنها منقلب می‌شوند و چشمانشان اشک‌آلود می‌گردد، بلکه مملو از [[اشک]] شده و بر گونه‌هایشان جاری می‌شود. | ||
#حرکت جمعی [[انسان‌ها]] به صورت سیل‌آسا و هماهنگ؛ مانند: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>. {{متن قرآن|أَفَضْتُمْ}} در این آیه، به حرکت جمعی و هماهنگ [[حجاج]] بعد از [[غروب]] [[آفتاب]] [[روز]] نهم ذی‌الحجة به سوی [[مشعرالحرام]] برای وقوف در آن اشاره دارد. | # حرکت جمعی [[انسان‌ها]] به صورت سیل‌آسا و هماهنگ؛ مانند: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>. {{متن قرآن|أَفَضْتُمْ}} در این آیه، به حرکت جمعی و هماهنگ [[حجاج]] بعد از [[غروب]] [[آفتاب]] [[روز]] نهم ذی‌الحجة به سوی [[مشعرالحرام]] برای وقوف در آن اشاره دارد. | ||
#سیلان نعمت‌های اخروی؛ چنان که [[جهنمیان]] در [[عذاب]] و حرارت [[آتش جهنم]] از [[بهشتیان]] درخواست آب می‌نمایند؛ مانند: {{متن قرآن|وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ}}<ref>«و دمسازان آتش بهشتیان را ندا می‌کنند که از آب یا از آنچه خداوند روزی شما کرده است بر ما (نیز) فرو ریزید! می‌گویند: خداوند هر دو را بر کافران حرام کرده است» سوره اعراف، آیه ۵۰.</ref>. استفاده از واژه {{متن قرآن|أَفِيضُوا}} در این [[آیه]]، اشاره به وفور و [[پری]] [[نعمت‌های بهشتی]] بر اهلش دارد؛ که [[جهنمیان]] از [[بهشتیان]] درخواست ریزش آن را می‌نمایند. | # سیلان نعمت‌های اخروی؛ چنان که [[جهنمیان]] در [[عذاب]] و حرارت [[آتش جهنم]] از [[بهشتیان]] درخواست آب می‌نمایند؛ مانند: {{متن قرآن|وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ}}<ref>«و دمسازان آتش بهشتیان را ندا می‌کنند که از آب یا از آنچه خداوند روزی شما کرده است بر ما (نیز) فرو ریزید! می‌گویند: خداوند هر دو را بر کافران حرام کرده است» سوره اعراف، آیه ۵۰.</ref>. استفاده از واژه {{متن قرآن|أَفِيضُوا}} در این [[آیه]]، اشاره به وفور و [[پری]] [[نعمت‌های بهشتی]] بر اهلش دارد؛ که [[جهنمیان]] از [[بهشتیان]] درخواست ریزش آن را می‌نمایند. | ||
#فرو رفتن کامل در امری؛ چنان که وقتی آب با [[شتاب]] از بالا بر چیزی فرود می‌آید و در آن [[نفوذ]] می‌کند، به آن «فیضان الماء» گفته می‌شود؛ مانند: {{متن قرآن|وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و اگر بخشش و بخشایش خداوند در این جهان و در جهان واپسین بر شما نمی‌بود برای آنچه که در آن به سخن در آمدید عذابی سترگ به شما می‌رسید» سوره نور، آیه ۱۴.</ref>. [[خداوند]] در این [[آیه شریفه]]، خطاب به سخن‌چینان درباره [[مؤمنین]] می‌فرماید: «اگر [[فضل]] و [[رحمت الهی]] بر شما نبود، قطعاً [[عذاب الهی]] به واسطه بهتان‌هایی که در آن فرو می‌روید و [[خوض]] می‌کنید، شما را در بر می‌گرفت».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳]] ص ۱۳۱.</ref> | # فرو رفتن کامل در امری؛ چنان که وقتی آب با [[شتاب]] از بالا بر چیزی فرود می‌آید و در آن [[نفوذ]] می‌کند، به آن «فیضان الماء» گفته می‌شود؛ مانند: {{متن قرآن|وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و اگر بخشش و بخشایش خداوند در این جهان و در جهان واپسین بر شما نمی‌بود برای آنچه که در آن به سخن در آمدید عذابی سترگ به شما می‌رسید» سوره نور، آیه ۱۴.</ref>. [[خداوند]] در این [[آیه شریفه]]، خطاب به سخن‌چینان درباره [[مؤمنین]] می‌فرماید: «اگر [[فضل]] و [[رحمت الهی]] بر شما نبود، قطعاً [[عذاب الهی]] به واسطه بهتان‌هایی که در آن فرو می‌روید و [[خوض]] می‌کنید، شما را در بر می‌گرفت».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳]] ص ۱۳۱.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۸: | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:فیض]] | [[رده:فیض]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فیض است. فیض از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فیض در قرآن - فیض در فلسفه اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«فیض» در کلام الهی، به معنای ریزش فراوان آب و یا امری دیگر است؛ خواه مادی باشد یا معنوی و دنیوی باشد یا اخروی. البته این کاربرد در آیات مختلف، همراه با ظرافت‌ها و تفاوت‌هایی است که ذیلاً به آن اشاره می‌شود[۱]:
- سیلان امری مادی؛ مانند:
وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ
[۲]. تَفِيضُ در آیه، اشاره به شدت گریه آنها دارد که پس از شنیدن آیات الهی، نه تنها منقلب می‌شوند و چشمانشان اشک‌آلود می‌گردد، بلکه مملو از اشک شده و بر گونه‌هایشان جاری می‌شود. - حرکت جمعی انسان‌ها به صورت سیل‌آسا و هماهنگ؛ مانند: لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ[۳]. أَفَضْتُمْ در این آیه، به حرکت جمعی و هماهنگ حجاج بعد از غروب آفتاب روز نهم ذی‌الحجة به سوی مشعرالحرام برای وقوف در آن اشاره دارد.
- سیلان نعمت‌های اخروی؛ چنان که جهنمیان در عذاب و حرارت آتش جهنم از بهشتیان درخواست آب می‌نمایند؛ مانند: وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ[۴]. استفاده از واژه أَفِيضُوا در این آیه، اشاره به وفور و پری نعمت‌های بهشتی بر اهلش دارد؛ که جهنمیان از بهشتیان درخواست ریزش آن را می‌نمایند.
- فرو رفتن کامل در امری؛ چنان که وقتی آب با شتاب از بالا بر چیزی فرود می‌آید و در آن نفوذ می‌کند، به آن «فیضان الماء» گفته می‌شود؛ مانند: وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ[۵]. خداوند در این آیه شریفه، خطاب به سخن‌چینان درباره مؤمنین می‌فرماید: «اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود، قطعاً عذاب الهی به واسطه بهتان‌هایی که در آن فرو می‌روید و خوض می‌کنید، شما را در بر می‌گرفت».[۶]
منابع
پانویس
- ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو. ۱۳۷۲ ه. ش)، ج۳، ص۳۶۰.
- ↑ «و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.
- ↑ «بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.
- ↑ «و دمسازان آتش بهشتیان را ندا می‌کنند که از آب یا از آنچه خداوند روزی شما کرده است بر ما (نیز) فرو ریزید! می‌گویند: خداوند هر دو را بر کافران حرام کرده است» سوره اعراف، آیه ۵۰.
- ↑ «و اگر بخشش و بخشایش خداوند در این جهان و در جهان واپسین بر شما نمی‌بود برای آنچه که در آن به سخن در آمدید عذابی سترگ به شما می‌رسید» سوره نور، آیه ۱۴.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ ص ۱۳۱.