امت: تفاوت میان نسخه‌ها

امّت: گروهی همسان در دین، آیین، زمان، مکان و ...

امّت بر وزن فُعْلَه، از ریشه (أ ـ م ـ م) که به معنای قصد مخصوص است اشتقاق یافته و به گروهی گفته می‌شود که مورد قصد و توجّه مخصوص دیگران واقع شده[۱] و در یک ویژگی چون دین، زمان، مکان، نوع یا صنف مشترک و همسان باشند. این ویژگی می‌تواند اختیاری یا غیر اختیاری باشد، بر این اساس به پیروان یک دین و آیین بر اثر همسانی در دین امّت می‌گویند و به مردمی که همزمان با یکدیگر در یک قرن یا در منطقه‌ای از  زمین زندگی می‌کنند یا گروهی از مردم که دارای عملکرد یکسان‌اند، امّت اطلاق می‌شود.[۲] برخی امت را به معنای قرن و نسل انسانی دانسته‌اند.[۳] این واژه ۶۵ بار در قرآن آمده است که ۵۲ مورد آن به صورت مفرد (امّت) و ۱۳ مورد به صورت جمع  (اُمَم) است. واژه امّت در قرآن بیشتر به معنای همسانی در دین و آیین و همسانی زمانی و مکانی آمده است: «رَبَّنا واجعَلنا مُسلِمَینِ لَک ومِن ذُرِّیتِنا اُمَّةً مُسلِمَةً لَک» (بقره/۲، ۱۲۸)، «ولَو شاءَ اللّهُ لَجَعَلَکم اُمَّةً واحِدَةً» (مائده/۵ ، ۴۸۸)،«تِلک اُمَّةٌ قَد خَلَت‌لَها ما کسَبَت ولَکم ما کسَبتُم» (بقره/۲، ۱۳۴)، «لِکلِّ اُمَّة اَجَلٌ فَاِذا جاءَ اَجَلُهُم لا یستَأخِرونَ سَاعَةً و لا یستَقدِمون» (اعراف/۷،۳۴)، «ولَقَد بَعَثنا فی کلِّ اُمَّة رَسولاً اَنِ اعبُدُوا اللّهَ» (نحل/۱۶، ۳۶) امّت به این معنا  را می‌توان بر آنچه در اصطلاح به آن «جامعه» گفته می‌شود حمل کرد. جامعه* در اصطلاح جامعه‌شناسی جماعتی سازمان یافته از اشخاص است که با هم در سرزمین مشترک  سکونت دارند و با همکاری در گروهها نیازهای اجتماعی ابتدایی و اصلی خود را تأمین می‌کنند و با مشارکت در فرهنگی مشترک به عنوان یک واحد اجتماعی متمایز شناخته می‌شوند.[۴] قرآن همچنین به گروهی خاص از پیروان یک دین یا یک عصر به سبب همسانی در نوع خاصی از عملکرد یا رویکرد فکری، امّت اطلاق کرده است، چنان که از گروهی میانه رو در امر دین و تسلیم دستورات الهی به امّت مقتصده تعبیر کرده است[۵]:«مِنهُم اُمَّةٌ مُقتَصِدَةٌ و کثیرٌ مِنهُم ساءَ ما یعمَلون» (مائده/۵ ، ۶۶) ( =>  امّت مقتصده) و نیز درباره گروهی از مسلمانان که می‌بایست به امر به معروف و نهی از منکر اهتمام ویژه‌ای ورزند امّت آمِر به معروف و ناهی از منکر به‌کار برده است: «و لتَکن مِنکم اُمَّةٌ یدعونَ اِلَی‌الخَیرِ و یأمُرونَ بِالمَعروفِ و ینهَونَ عَنِ‌المُنکرِ» (آل‌عمران/۳، ۱۰۴) از سوی دیگر در آیه «و ما مِن دابَّة فِی‌الاَرضِ ولا طـئر یطیرُ بِجَناحَیهِ اِلاّ اُمَمٌ اَمثالُکم» (انعام/۶ ، ۳۸) مقصود از امّت، همسانی قهری پرندگان است.[۶]