سیر اعلام النبلاء (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'سیره نویسان' به 'سیره‌نویسان') |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| موضوع = [[تاریخ اسلام]]، [[منابع اهل‌سنت]]، [[پیامبر خاتم]]، [[طبقات راویان احادیث نبوی]]، [[رجال]]، [[تاریخ صدر اسلام]] | | موضوع = [[تاریخ اسلام]]، [[منابع اهل‌سنت]]، [[پیامبر خاتم]]، [[طبقات راویان احادیث نبوی]]، [[رجال]]، [[تاریخ صدر اسلام]] | ||
| مذهب = اهل سنت | | مذهب = اهل سنت | ||
| ناشر = | | ناشر = م‍وس‍س‍ه ال‍رس‍ال‍ه | ||
| به همت = | | به همت = | ||
| وابسته به = | | وابسته به = | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== دربارهٔ کتاب == | == دربارهٔ کتاب == | ||
در معرفی این کتاب آمده است: «این کتاب توسط [[شمس‌الدین ذهبی|شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (۶۷۳-۷۴۸ق) نگاشته شده است و از منابع مهم [[اهل سنت]] در زمینه صحابه‌شناسی، [[سیره‌شناسی]] و [[شناخت]] [[رجال]] و طبقات [[راویان احادیث]] [[نبوی]] به شمار می‌‌رود و مورد توجه بسیاری از [[سیره‌نویسان]] و مورخان پس از وی واقع شده است. این کتاب با نام‌های مختلفی در میان [[علما]] شناخته شده است. از جمله آن را "[[تاریخ]] النبلاء"، "[[تاریخ]] العلماء النبلاء"، "کتاب النبلاء"، "اعیان النبلاء" و "[[سیر]] النبلاء" نامیده‌اند. اما عنوان اصلی کتاب که در نسخه‌های عصر مؤلف موجود است همان "[[سیر]] أعلام النبلاء" می‌‌باشد. نویسنده در این کتاب، طبقات [[راویان]] را در [[چهل]] طبقه مورد بررسی و گزارش قرار داده است. او این کتاب را پس از تألیف [[کتاب]] [[ارزشمند]] [[تاریخ الإسلام (کتاب)|تاریخ الإسلام]] نگاشته است و تفاوت‌هایی میان آن دو وجود دارد. جلد نخست [[کتاب]] "سیر النبلاء" به [[سیره نبوی]] و ابعاد [[شخصیت]] [[نبی اکرم]] {{صل}} اختصاص دارد و در جلد دوم به [[سیره]] خلفای چهارگانه پرداخته شده است. مفهوم طبقه در کتاب‌های مختلف [[ذهبی]] مثل [[تذکرة الحفاظ (کتاب)|تذکرة الحفاظ]]، [[تاریخ الإسلام (کتاب)|تاریخ الإسلام]] و [[سیر]] اعلام النبلاء به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتوای متفاوتی برخوردار است. با این که او در همه این کتاب‌ها شرح حال [[راویان احادیث]] [[نبوی]] را از زمان [[پیامبر اسلام]] {{صل}} تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابی یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز [[چهل]] طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقه‌بندی کتاب‌های [[ذهبی]]، دوره‌های زمانی مشخصی نیز وجود ندارد. مثلاً در یک کتاب از سال ۱۳ تا ۹۳ قمری را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابی دیگر مثلا از سال ۱۳ تا ۶۰ قمری را یک طبقه لحاظ کرده است.» | |||
در ادامه معرفی آمده است: «[[ذهبی]] در تدوین کتاب [[سیر]] اعلام النبلاء به ترجمه رجالی پرداخته است که غالباً در کتاب‌های دیگر در این زمینه مثل [[المنتظم (کتاب)|المنتظم]] [[ابن الجوزی]] و الکامل فی التاریخ (کتاب)|الکامل فی التاریخ]] [[ابن اثیر]] یافت نمی‌شود، از این رو حائز اهمیت است. یکی از منابع مهم او در تدوین مطالب این [[کتاب]] [[تاریخ بغداد (کتاب)|تاریخ بغداد]] است. اما بسیاری از مطالب او را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتی [[احادیث]] ساختگی فراوانی را متذکر شده است که [[بغدادی]] و [[ابونعیم اصفهانی]] بدون توجه به ساختگی بودن آنها، به [[نقل]] آنها پرداخته‌اند. او با [[یادآوری]] این مسئله مهم، نکات [[ارزشمندی]] را در [[حدیث‌شناسی]] و [[رجال]] [[حدیث]] بیان کرده است. از ویژگی‌های مهم کتاب سیر النبلاء می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
'''الف'''. شرح حال‌هایی که [[ذهبی]] برای [[راویان]] ذکر کرده است در بسیاری از موارد، منحصر به [[فرد]] بوده و در هیچ کتابی یافت نمی‌شود. از این رو ابهامات فراوانی را از [[رجال]] [[حدیث]] می‌‌زداید. | |||
'''ب'''. [[ذهبی]] در شرح حال [[راویان احادیث]] [[نبوی]]، به یک [[فرقه]]، [[مذهب]]، [[قبیله]] و مکان و زمان ویژه‌ای اکتفا نکرده و همه [[فرقه‌ها]] و مکان‌های [[اسلامی]] را در این مجموعه گردآوری کرده است. این ویژگی نیز از خصوصیت‌های مهم آثار [[ذهبی]] به ویژه کتاب حاضر است. | |||
'''ج'''. [[ذهبی]] از جمله معدود دانشمندانی است که از آثار [[علمی]] [[دانشمندان شیعه]] به ویژه در زمینه [[تاریخ]] و تراجم استفاده کرده و بخش‌های عمده‌ای از آثار، آنان را [[نقل]] کرده است. و با توجه به مفقود بودن این آثار می‌‌توان لااقل بخشی از محتوای آنها را از کتاب‌های [[ذهبی]] استخراج و استفاده کرد. مثلاً کتاب‌های [[تاریخی]] و رجالی شیخ [[منتجب‌الدین رازی]] صاحب "[[الفهرست (کتاب)|الفهرست]]" و [[ابن ابی طی]] از مهم‌ترین منابع او به شمار می‌‌رود. | |||
'''د'''. [[ذهبی]] از نزدیک‌ترین [[دوستان]] و مریدان [[ابن تیمیه]] بوده و بر همین اساس کینه‌توزی‌ها و دشمنی‌های خاص با [[شیعیان]] و [[عقاید شیعه]] داشت و این عداوت‌ها را در کتاب‌های خود و در ذیل شرح حال عده‌ای از [[راویان]] [[شیعه]] اظهار کرده است. او اصطلاحاتی را در رد و [[تضعیف]] [[راویان]] [[شیعه]] ذکر کرده که مورد توجه علمای [[اهل سنت]] واقع شده است. برخی از این تعابیر عبارتند از: متهمٌ فی دینه، قلیل الدین، متروکٌ، دجّالٌ، کذّابٌ و مجهولٌ. البته او علی رغم چنین [[رفتاری]] که با شخصیت‌ها و [[علمای شیعه]] داشته، آثار [[علمای شیعه]] را در ردیف منابع دست اول خود برای تدوین کتاب‌هایش قرار داد و حتی از علمای برجسته [[شیعه]] [[تجلیل]] و [[تمجید]] فراوانی به عمل آورده است. کتاب‌های [[ذهبی]] برای محققان و [[علمای شیعه]] از چند نظر دارای اهمیت است که وجود مطالب و [[احادیث شیعه]] در آثار وی از این قبیل است. | |||
'''هـ'''. نقد و [[جرح]] [[سند]] و [[متن احادیث]] از ویژگی‌های مهم کتاب‌های [[ذهبی]] به ویژه [[سیر]] اعلام النبلاء است که در کمتر کتابی یافت می‌‌شود. این نقد و جرح‌ها در بسیاری از موارد بر ضد [[عقاید اهل سنت]] و به ویژه [[سلفیه]] "[[وهابیون]]" می‌‌باشد که برخی از [[علمای شیعه]] از آنها بهره برده‌اند. این کتاب بارها در لبنان، [[مصر]] و [[هند]] در بیش از بیست مجلد به چاپ رسیده است»<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248648&catid=24055 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی]</ref>. | |||
== مباحث جلدهای کتاب == | == مباحث جلدهای کتاب == | ||
نسخهٔ ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۴۵
| سیر اعلام النبلاء | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | شمس‌الدین ذهبی |
| تحقیق یا تدوین | حسین اسد |
| زیر نظر | شعیب ارناؤوط |
| موضوع | تاریخ اسلام، منابع اهل‌سنت، پیامبر خاتم، طبقات راویان احادیث نبوی، رجال، تاریخ صدر اسلام |
| مذهب | اهل سنت |
| ناشر | انتشارات م‍وس‍س‍ه ال‍رس‍ال‍ه |
| تعداد جلد | ۲۵ |
| فهرست جلدها | جلد اول، جلد دوم، جلد سوم، جلد چهارم، جلد پنجم، جلد ششم، جلد هفتم، جلد هشتم، جلد نهم، جلد دهم، جلد یازدهم، جلد دوازدهم، جلد سیزدهم، جلد چهاردهم، جلد پانزدهم، جلد شانزدهم، جلد هفدهم، جلد هجدهم، جلد نوزدهم، جلد بیستم، جلد بیست و یکم، جلد بیست و دوم، جلد بیست و سوم، جلد بیست و چهارم، جلد بیست و پنجم |
| شماره ملی | ۵۵۹۱۷۸ |
سیر اعلام النبلاء، کتابی است بیست و پنج جلدی که به زندگی‌نامه صحابه پیامبر خاتم (ص) و شناخت طبقات راویان احادیث نبوی می‌پردازد. پدیدآورنده این اثر شمس‌الدین ذهبی است و انتشارات مؤسسة الرسالة و برخی دیگر از ناشران انتشار آن را به عهده داشته‌اند. این کتاب توسط ناشران مختلف در تعداد جلدهای مختلف به چاپ رسیده است.
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «این کتاب توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی (۶۷۳-۷۴۸ق) نگاشته شده است و از منابع مهم اهل سنت در زمینه صحابه‌شناسی، سیره‌شناسی و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوی به شمار می‌‌رود و مورد توجه بسیاری از سیره‌نویسان و مورخان پس از وی واقع شده است. این کتاب با نام‌های مختلفی در میان علما شناخته شده است. از جمله آن را "تاریخ النبلاء"، "تاریخ العلماء النبلاء"، "کتاب النبلاء"، "اعیان النبلاء" و "سیر النبلاء" نامیده‌اند. اما عنوان اصلی کتاب که در نسخه‌های عصر مؤلف موجود است همان "سیر أعلام النبلاء" می‌‌باشد. نویسنده در این کتاب، طبقات راویان را در چهل طبقه مورد بررسی و گزارش قرار داده است. او این کتاب را پس از تألیف کتاب ارزشمند تاریخ الإسلام نگاشته است و تفاوت‌هایی میان آن دو وجود دارد. جلد نخست کتاب "سیر النبلاء" به سیره نبوی و ابعاد شخصیت نبی اکرم (ص) اختصاص دارد و در جلد دوم به سیره خلفای چهارگانه پرداخته شده است. مفهوم طبقه در کتاب‌های مختلف ذهبی مثل تذکرة الحفاظ، تاریخ الإسلام و سیر اعلام النبلاء به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتوای متفاوتی برخوردار است. با این که او در همه این کتاب‌ها شرح حال راویان احادیث نبوی را از زمان پیامبر اسلام (ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابی یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقه‌بندی کتاب‌های ذهبی، دوره‌های زمانی مشخصی نیز وجود ندارد. مثلاً در یک کتاب از سال ۱۳ تا ۹۳ قمری را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابی دیگر مثلا از سال ۱۳ تا ۶۰ قمری را یک طبقه لحاظ کرده است.»
در ادامه معرفی آمده است: «ذهبی در تدوین کتاب سیر اعلام النبلاء به ترجمه رجالی پرداخته است که غالباً در کتاب‌های دیگر در این زمینه مثل المنتظم ابن الجوزی و الکامل فی التاریخ (کتاب)|الکامل فی التاریخ]] ابن اثیر یافت نمی‌شود، از این رو حائز اهمیت است. یکی از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب تاریخ بغداد است. اما بسیاری از مطالب او را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتی احادیث ساختگی فراوانی را متذکر شده است که بغدادی و ابونعیم اصفهانی بدون توجه به ساختگی بودن آنها، به نقل آنها پرداخته‌اند. او با یادآوری این مسئله مهم، نکات ارزشمندی را در حدیث‌شناسی و رجال حدیث بیان کرده است. از ویژگی‌های مهم کتاب سیر النبلاء می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف. شرح حال‌هایی که ذهبی برای راویان ذکر کرده است در بسیاری از موارد، منحصر به فرد بوده و در هیچ کتابی یافت نمی‌شود. از این رو ابهامات فراوانی را از رجال حدیث می‌‌زداید.
ب. ذهبی در شرح حال راویان احادیث نبوی، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژه‌ای اکتفا نکرده و همه فرقه‌ها و مکان‌های اسلامی را در این مجموعه گردآوری کرده است. این ویژگی نیز از خصوصیت‌های مهم آثار ذهبی به ویژه کتاب حاضر است.
ج. ذهبی از جمله معدود دانشمندانی است که از آثار علمی دانشمندان شیعه به ویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخش‌های عمده‌ای از آثار، آنان را نقل کرده است. و با توجه به مفقود بودن این آثار می‌‌توان لااقل بخشی از محتوای آنها را از کتاب‌های ذهبی استخراج و استفاده کرد. مثلاً کتاب‌های تاریخی و رجالی شیخ منتجب‌الدین رازی صاحب "الفهرست" و ابن ابی طی از مهم‌ترین منابع او به شمار می‌‌رود.
د. ذهبی از نزدیک‌ترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینه‌توزی‌ها و دشمنی‌های خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوت‌ها را در کتاب‌های خود و در ذیل شرح حال عده‌ای از راویان شیعه اظهار کرده است. او اصطلاحاتی را در رد و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علمای اهل سنت واقع شده است. برخی از این تعابیر عبارتند از: متهمٌ فی دینه، قلیل الدین، متروکٌ، دجّالٌ، کذّابٌ و مجهولٌ. البته او علی رغم چنین رفتاری که با شخصیت‌ها و علمای شیعه داشته، آثار علمای شیعه را در ردیف منابع دست اول خود برای تدوین کتاب‌هایش قرار داد و حتی از علمای برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانی به عمل آورده است. کتاب‌های ذهبی برای محققان و علمای شیعه از چند نظر دارای اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وی از این قبیل است.
هـ. نقد و جرح سند و متن احادیث از ویژگی‌های مهم کتاب‌های ذهبی به ویژه سیر اعلام النبلاء است که در کمتر کتابی یافت می‌‌شود. این نقد و جرح‌ها در بسیاری از موارد بر ضد عقاید اهل سنت و به ویژه سلفیه "وهابیون" می‌‌باشد که برخی از علمای شیعه از آنها بهره برده‌اند. این کتاب بارها در لبنان، مصر و هند در بیش از بیست مجلد به چاپ رسیده است»[۱].
مباحث جلدهای کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.