امداد غیبی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امداد غیبی در قرآن | امداد غیبی در حدیث | امداد غیبی در کلام اسلامی | امداد غیبی در فلسفه اسلامی | امداد غیبی در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امداد غیبی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

• امداد غیبی به معنای خصوص کمک غیر عادی خداوند و یا عموم مددی است که از جهان غیب سرچشمه می‌گیرد. بنابر این، مراد از امداد غیبی می‌تواند ویژه دخالت‌های غیبی الهی در زندگی بشر باشد و همچنین در برخی کاربری‌ها، شامل: جهان و نظم، حیات و نشاط، اموال و فرزندان و همه نعمت‌های الهی‌ای که از عالم غیب و با تفضل الهی به انسان داده شده است باشد.
• کمک‏‌های غیر عادی خداوند، اثرگذار در پیروزی حضرت مهدی(ع) در قیام جهانی‏.

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امداد غیبی (پرسش) قابل دسترسی هستند.

واژه شناسی لغوی

• امداد غیبی تعبیری مرکب از دو واژه "امداد" و "غیب" است.
• ریشه "امداد" کلمه «م ـ د ـ د» است که معنای انبساط و امتداد دارد. «مدّت» نیز که برای زمان مستمر به‌کار می‌رود از همین باب است . این واژه بر زیاد شدن هم دلالت دارد، چنان‌که زمان مدّ آب رودخانه، بر آب آن افزوده می‌شود . «امداد» یاری کردن دیگری است، و بیشتر در موارد دوست‌داشتنی به‌کار می‌رود، بر خلاف «مدّ» که در موارد ناپسند استعمال می‌شود. امداد منحصر به چیزهای مادی نیست و در معنویات هم به‌کار می‌رود .
• "غیب" چیزی است که از انسان پوشیده و مخفی است، گرچه به معنای شک نیز به‌کار رفته است ، زیرا شک معمولا در امر مخفی حاصل می‌شود. برخی واژه‌پژوهان آن را به معنای پوشیده از چشم گرفته‌اند .
• "غیب" چیزی است که از انسان پوشیده و مخفی است؛ گرچه به معنای شک نیز به کار رفته است، زیرا شک، به طور معمول در امر مخفی پدید می‏‌آید. برخی واژه‏‌پژوهان، آن را به معنای پوشیده از چشم گرفته‌‏اند.
• با توجه به معنای امداد و غیب معلوم می‌شود که امدادهای غیبی به معنای مددهایی است که از غیب سرچشمه می‌گیرد، هر چند با عنایت به معنای لغوی واژه مزبور می‌توان جهان و نظم، حیات و نشاط و همه نعمتهای موجود در آن را مدد گرفته از عالم غیب و از مصادیق امدادهای غیبی دانست ، چنان‌که قرآن، اموال و فرزندان را از امدادهای الهی دانسته است ؛ ولی این ترکیب اصطلاحاً به معنای مددهای غیبی ویژه در زندگی بشر است.
• با توجه به اینکه کمکهای ویژه الهی به‌رغم غیر عادی بودن، به اسباب طبیعی مستند است و از سوی دیگر معجزات و کرامات نیز مستند به سببهای طبیعی غیر عادی است مناسب است تفاوت آنها روشن شود. به نظر می‌رسد مهم‌ترین ویژگیِ جداکننده معجزات پیغمبران و کرامات اولیا از امدادهای غیبی این است که گرچه هردو به اذن خدا و وساطت نیروهای غیبی و اسباب طبیعی غیر عادی انجام می‌گیرد؛ ولی در معجزه و کرامت خود شخص نقش اصلی دارد؛ اما در امداد غیبی شخص چنین نقشی ندارد و در حالی که امیدش از همه‌جا قطع شده مدد الهی از او دستگیری می‌کند.
• امدادهای غیبی، به معنای مددهایی است که از غیب سرچشمه می‏‌گیرد؛ هرچند با عنایت به معنای لغوی واژه مزبور می‏توان جهان و نظم، حیات و نشاط و همه نعمت‏‌های موجود در آن را مدد گرفته از عالم غیب و از مصادیق امدادهای غیبی دانست؛ چنان‏که قرآن، اموال و فرزندان را از امدادهای خداوند دانسته است؛ ولی این ترکیب در اصطلاح به معنای مددهای غیبی ویژه در زندگی بشر است.
• با توجه به این‏که کمک‏های ویژه پروردگار با وجود غیر عادی بودن، به اسباب طبیعی مستند است و از سوی دیگر معجزات و کرامات نیز مستند به سبب‏های طبیعی غیر عادی است، به نظر می‏رسد مهم‏ترین ویژگی جداکننده معجزات پیغمبران و کرامات اولیا، از امدادهای غیبی این است که با وجود آن‏که هردو به اذن خدا و وساطت نیروهای غیبی و اسباب طبیعی غیر عادی انجام می‌‏گیرد؛ ولی در معجزه و کرامت، خود شخص نقش اصلی دارد؛ اما در امداد غیبی شخص چنین نقشی ندارد و در حالی که امیدش از همه جا قطع شده است، مدد الهی از او دستگیری می‌‏کند.

امداد غیبی در نهضت مهدوی

• اگرچه اساس قیام حضرت مهدی(ع) بر امور طبیعی است، به اقتضای عظمت و گستردگی آن قیام جهانی، خداوند سبحانه و تعالی برخی از نیروهای پنهان و فوق طبیعی را در اختیار آن حضرت قرار خواهد داد، تا موجبات پیروزی ایشان، هرچه بهتر فراهم آید.
• نمونه‌‏هایی از امدادهای غیبی چنین است:

1. یاری الهی‏: یاری الهی، یکی از نمونه‏‌های بارز جانب‌داری خداوند سبحانه و تعالی از اهل ایمان و جریان حق است. قرآن در این ‏باره می‌‏فرماید:﴿﴿ وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴾﴾. این یاری، نه فقط پیامبران الهی را در بر می‌‏گیرد که در روایات فراوانی آن را یکی از عوامل پیروزی حضرت مهدی(ع) دانسته‏‌اند. پیامبر اکرم(ص) فرمود:"... قائم اهل بیت من، به یاری الهی تأیید می‌‏شود"..
2. فرشتگان‏: از دیگر نیروهای غیبی خداوند سبحانه و تعالی که به یاری مؤمنان آمده و می‌‏آید، فرشتگان الهی هستند. خداوند سبحانه و تعالی در قرآن مجید، در مواردی چند یاری فرشتگان را برشمرده است. فرشتگان یاری‏‌دهنده حضرت لوط(ع): ﴿﴿قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِينٍ مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ ﴾﴾. فرشتگان جنگ بدر:﴿﴿إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُرْدِفِينَ ﴾﴾. فرشتگان در جنگ احزاب‏: ﴿﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا ﴾﴾. پیامبر گرامی اسلام(ص) در روایتی، پس از آن‏که یاری خداوندی را از جمله امدادهای غیبی مربوط به قیام حضرت مهدی(ع) ذکر فرموده، چنین می‏گوید:" و به وسیله فرشتگان خداوند سبحانه و تعالی یاری می‌‏شود". از روایات استفاده می‌‏شود فرشتگانی که به یاری حضرت مهدی(ع) می‌‏شتابند، سه گروه هستند: فرشتگان مقرّب، فرشتگان حاضر در جنگ بدر، فرشتگان‏ حاضر در قیام امام حسین(ع)..
3. افکندن ترس در دل دشمنان:‏ خدای جهان‌‏آفرین، در قیام جهانی حضرت مهدی(ع)، ترس و دلهره را بر قلب کافران و مشرکان و ستمگران حق ستیز خواهد افکند و آنان قدرت تصمیم‌‏گیری و دشمنی را از دست خواهند داد. البته این القای ترس، پیش‏تر نیز در زمان پیامبران وجود داشته است. قرآن شریف در آیات فراوانی به آن اشاره کرده است؛ از جمله می‌‏فرماید:﴿﴿ سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُواْ الرُّعْبَ﴾﴾. امام باقر(ع) در این‏ باره فرمود:"قائم ما منصور به رعب؛ یاری شده با القای ترس در دل دشمنان او است"..
4. نیروهای طبیعت‏: بخشی از امدادهای غیبی الهی، تسخیر نیروها و امکانات طبیعی است که خداوند سبحانه و تعالی پیامبران خود را به آن‏ها مجهز کرده است؛ همانند: بادها، طوفان‌‏ها، ابرها و ... که در قرآن از آن‏ها یاد شده است. در روایات فراوانی، عوامل طبیعی از جمله امدادهای غیبی برای واپسین حجّت الهی ذکر شده است. رسول گرامی اسلام(ص) در حدیث معراج به نقل از خداوند سبحانه و تعالی چنین فرموده است: "... و باد را مسخّر او می‏کنم و گردنکشان سخت را رام او می‏سازم .... "..

• بنابراین، به روشنی می‌‏توان گفت حضرت مهدی(ع) افزون بر بهره‏‌مندی از یاران و اصحاب خود، به دلیل عظمت قیام جهانی خود به اذن و اراده الهی، از امدادهای غیبی نیز استفاده خواهد کرد.

امداد غیبی در قرآن

سنت بودن امداد غیبی

مصادیق امداد غیبی

فرستادن سپاه دیده نشدنی

یاری با فرشتگان

آرام کردن دلهای مؤمنان

خواب کوتاه و سبک

نزول باران

ایجاد هراس در دلهای دشمنان

فرستادن بادهای ویرانگر

کم جلوه دادن لشکر دشمن

فرستادن لشکر پرندگان

بازداشتن از گناه

تقویت دل

الهام

جاری ساختن حکمت بر دل لقمان

توفیق انجام دادن نیکی‌ها

فرود آمدن سفره آسمانی و غذا یا میوه بهشتی

روح القدس ایمان

تأیید به روح القدس

رهایی بخشیدن از گرفتاری و عذاب

خنثا کردن نقشه‌های دشمنان

فرزنددار شدن

شرایط برخورداری از امدادهای غیبی

ایمان

پارسایی

پایداری

جهاد

مخلَص بودن

هدف از امدادهای غیبی

منابع

• ناصحی، محمد حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴؛
• سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.

پانویس

امداد غیبی