جهان‌بینی مادی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۰

مقدمه

از میان جهان‌بینی ها، تنها جهان‌بینی مادی است که در تضاد با جهان‌بینی توحیدی و جهان‌بینی دینی است و همواره چالش‌آفرین بوده است.

مبنای تقسیم جهان‌بینی ها، ماوراءالطبیعیه است؛ بدان معنا که تمام آنها را می‌‌توان بر اساس اعتقاد و انکار ماوراءالطبیعیه به دو بخش "جهان‌بینی الهی" و "جهان‌بینی مادی" تقسیم کرد.

در گذشته، پیرو جهان‌بینی مادی، "طبیعی"، "دهری" و احیاناً "زندیق" و "ملحد" نامیده می‌‌شد و در زمان ما "مادی" یا "ماتریالیست" نامیده می‌‌شود^[۱].

ماتریالیسم به مکتب‌هایی اشاره دارد که پیروانشان به نوعی به تقدم عوامل مادی بر عوامل روحی قائل هستند. این باور در قلمروهای گوناگونی صورت پذیرفته است: در مابعد الطبیعه، فلسفه ارزش و معرفت‌شناسی. * همچنین از نظر ماتریالیست، چیزی واقعی است که زمانمند و مکانمند و دارای حرکت و به واسطه داشتن این ویژگی‌ها به وسیله حواس ظاهری قابل ادراک باشد. علاوه بر این بعد عقیدتی، معیار تصمیم‌گیری شخص مادی‌گرا یا ماتریالیست در مقام عملی و عرفی بی‌توجهی به امور معنویی و غیر مادی است^[۲].

در جهان‌بینی مادی، اختلاف بر سر وجود واقعیت است. مادی، واقعیت را در ماده، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول، یا طول و عرض، یا حلول و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره حسی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مکانی است، در آنچه متغیر است، در آنچه فانی‌شونده است و در آنچه محدود و نسبی است منحصر می‌‌داند و به واقعیتی ماورای این واقعیت‌ها قائل نیست.

از نظر اندیشمند مادی، نظامات و نیروهای حاکم بر واقعیت‌ها، در انحصار روابط و نیروهای مادی است. در واقع مکتب مادی، چه از نظر واقعیت‌ها و چه از نظر نظامات حاکم بر واقعیت‌ها، مکتب انحصار است ^[۳].

شاید بتوان گفت که مهم‌ترین رکن جهان‌بینی مادی در معنای وسیع آن "انسان محوری" است که امروزه با کم رنگ شدن فضای ماتریالیستی و مارکسیستی، بیشتر در مکاتب با بن‌مایه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی نمود پیدا کرده است.

از این‌رو، توجه به اهم مؤلفه‌های اومانیسم به عنوان یک نگرش پر نفوذ و مؤثر بر فضای مادی‌گرایی دارای اهمیت است. این مؤلفه‌ها عبارت‌اند از:

اعتقاد به عقل، شک‌گرایی و روش عملی به عنوان ابزار مناسب برای کشف حقیقت و ساختن جامعه انسانی؛
عقل و اختیار ابعاد بنیادی وجود انسان؛
بنیاد اخلاق و جامعه بر مبنای خودمختاری و برابری اخلاقی؛
اعتقاد به جامعه باز و تکثرگرا؛
دموکراسی، بهترین تضمین‌کننده حقوق انسانی؛
التزام به اصل جدایی نهادهای دینی از دولت؛
اومانیسم، جایگزینی واقع‌بینانه و معقول برای الهیات ناامیدکننده و ایدئولوژی‌های زیان‌آور.

در این میان، بی‌همتایی فرد انسانی، خرد و روش علمی هسته مرکزی و کانونی اومانیسم را تشکیل می‌دهد ^[۴].^[۵]

منابع

محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام

پانویس

↑ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.
↑ بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.
↑ مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.
↑ بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.
↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۱۰۲-۱۰۴.

[1] مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.

[2] بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.

[3] مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.

[4] بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.

[5] محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۱۰۲-۱۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{نبوت}}
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = جهان‌بینی | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[جهان‌بینی مادی در کلام اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}
-{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[جهان‌بینی مادی در قرآن]] - [[جهان‌بینی مادی در حدیث]] - [[جهان‌بینی مادی در نهج البلاغه]] - [[جهان‌بینی مادی در معارف دعا و زیارات]] - [[جهان‌بینی مادی در کلام اسلامی]] - [[جهان‌بینی مادی در اخلاق اسلامی]] - [[جهان‌بینی مادی در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = جهان‌بینی مادی (پرسش)}}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-*از میان [[جهان‌بینی]] ها، تنها [[جهان‌بینی]] مادی است که در تضاد با [[جهان‌بینی]] [[توحیدی]] و [[جهان‌بینی]] [[دینی]] است و همواره چالش‌آفرین بوده است.
+از میان [[جهان‌بینی]] ها، تنها [[جهان‌بینی]] مادی است که در تضاد با [[جهان‌بینی]] [[توحیدی]] و [[جهان‌بینی]] [[دینی]] است و همواره چالش‌آفرین بوده است.
-*8مبنای تقسیم [[جهان‌بینی]] ها، ماوراءالطبیعیه است؛ بدان معنا که تمام آنها را می‌‌توان بر اساس [[اعتقاد]] و [[انکار]] ماوراءالطبیعیه به دو بخش "[[جهان‌بینی الهی]]" و "[[جهان‌بینی]] مادی" تقسیم کرد.
-*در گذشته، پیرو [[جهان‌بینی]] مادی، "طبیعی"، "دهری" و احیاناً "[[زندیق]]" و "ملحد" نامیده می‌‌شد و در زمان ما "مادی" یا "ماتریالیست" نامیده می‌‌شود<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.</ref>.
+مبنای تقسیم [[جهان‌بینی]] ها، ماوراءالطبیعیه است؛ بدان معنا که تمام آنها را می‌‌توان بر اساس [[اعتقاد]] و [[انکار]] ماوراءالطبیعیه به دو بخش "[[جهان‌بینی الهی]]" و "[[جهان‌بینی]] مادی" تقسیم کرد.
-* [[ماتریالیسم]] به مکتب‌هایی اشاره دارد که پیروانشان به نوعی به تقدم عوامل مادی بر عوامل روحی قائل هستند. این [[باور]] در قلمروهای گوناگونی صورت پذیرفته است: در مابعد الطبیعه، [[فلسفه]] [[ارزش]] و [[معرفت‌شناسی]]. *همچنین از نظر ماتریالیست، چیزی واقعی است که زمانمند و مکانمند و دارای حرکت و به واسطه داشتن این ویژگی‌ها به وسیله حواس ظاهری قابل [[ادراک]] باشد. علاوه بر این بعد [[عقیدتی]]، معیار تصمیم‌گیری شخص مادی‌گرا یا ماتریالیست در [[مقام]] عملی و عرفی بی‌توجهی به امور معنویی و غیر مادی است<ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.</ref>.
-*در [[جهان‌بینی]] مادی، [[اختلاف]] بر سر وجود واقعیت است. مادی، واقعیت را در ماده، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول، یا طول و عرض، یا [[حلول]] و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره حسی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مکانی است، در آنچه متغیر است، در آنچه فانی‌شونده است و در آنچه محدود و نسبی است منحصر می‌‌داند و به واقعیتی ماورای این واقعیت‌ها قائل نیست.
+در گذشته، پیرو [[جهان‌بینی]] مادی، "طبیعی"، "دهری" و احیاناً "[[زندیق]]" و "ملحد" نامیده می‌‌شد و در زمان ما "مادی" یا "ماتریالیست" نامیده می‌‌شود<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.</ref>.
-*از نظر [[اندیشمند]] مادی، نظامات و نیروهای [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، در انحصار روابط و نیروهای مادی است. در واقع [[مکتب]] مادی، چه از نظر واقعیت‌ها و چه از نظر نظامات [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، [[مکتب]] انحصار است <ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.</ref>.
-*شاید بتوان گفت که مهم‌ترین رکن [[جهان‌بینی]] مادی در معنای وسیع آن "[[انسان]] محوری" است که امروزه با کم رنگ شدن فضای ماتریالیستی و مارکسیستی، بیشتر در مکاتب با بن‌مایه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی نمود پیدا کرده است.
+[[ماتریالیسم]] به مکتب‌هایی اشاره دارد که پیروانشان به نوعی به تقدم عوامل مادی بر عوامل روحی قائل هستند. این [[باور]] در قلمروهای گوناگونی صورت پذیرفته است: در مابعد الطبیعه، [[فلسفه]] [[ارزش]] و [[معرفت‌شناسی]]. * همچنین از نظر ماتریالیست، چیزی واقعی است که زمانمند و مکانمند و دارای حرکت و به واسطه داشتن این ویژگی‌ها به وسیله حواس ظاهری قابل [[ادراک]] باشد. علاوه بر این بعد [[عقیدتی]]، معیار تصمیم‌گیری شخص مادی‌گرا یا ماتریالیست در [[مقام]] عملی و عرفی بی‌توجهی به امور معنویی و غیر مادی است<ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.</ref>.
-*از این‌رو، توجه به اهم مؤلفه‌های [[اومانیسم]] به عنوان یک نگرش پر نفوذ و مؤثر بر فضای مادی‌گرایی دارای اهمیت است. این مؤلفه‌ها عبارتند از:
+در [[جهان‌بینی]] مادی، [[اختلاف]] بر سر وجود واقعیت است. مادی، واقعیت را در ماده، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول، یا طول و عرض، یا [[حلول]] و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره حسی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مکانی است، در آنچه متغیر است، در آنچه فانی‌شونده است و در آنچه محدود و نسبی است منحصر می‌‌داند و به واقعیتی ماورای این واقعیت‌ها قائل نیست.
+از نظر [[اندیشمند]] مادی، نظامات و نیروهای [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، در انحصار روابط و نیروهای مادی است. در واقع [[مکتب]] مادی، چه از نظر واقعیت‌ها و چه از نظر نظامات [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، [[مکتب]] انحصار است <ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.</ref>.
+شاید بتوان گفت که مهم‌ترین رکن [[جهان‌بینی]] مادی در معنای وسیع آن "[[انسان]] محوری" است که امروزه با کم رنگ شدن فضای ماتریالیستی و مارکسیستی، بیشتر در مکاتب با بن‌مایه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی نمود پیدا کرده است.
+از این‌رو، توجه به اهم مؤلفه‌های [[اومانیسم]] به عنوان یک نگرش پر نفوذ و مؤثر بر فضای مادی‌گرایی دارای اهمیت است. این مؤلفه‌ها عبارت‌اند از:
 # [[اعتقاد]] به [[عقل]]، شک‌گرایی و روش عملی به عنوان ابزار مناسب برای [[کشف]] [[حقیقت]] و ساختن [[جامعه انسانی]]؛
 # [[عقل]] و [[اختیار]] ابعاد بنیادی وجود [[انسان]]؛
-#بنیاد [[اخلاق]] و [[جامعه]] بر مبنای خودمختاری و [[برابری]] [[اخلاقی]]؛
+# بنیاد [[اخلاق]] و [[جامعه]] بر مبنای خودمختاری و [[برابری]] [[اخلاقی]]؛
 # [[اعتقاد]] به [[جامعه]] باز و تکثرگرا؛
 # [[دموکراسی]]، [[بهترین]] تضمین‌کننده [[حقوق]] انسانی؛
 # [[التزام]] به اصل جدایی نهادهای [[دینی]] از [[دولت]]؛
 # [[اومانیسم]]، جایگزینی واقع‌بینانه و معقول برای الهیات ناامیدکننده و ایدئولوژی‌های زیان‌آور.
-*در این میان، بی‌همتایی فرد انسانی، [[خرد]] و روش [[علمی]] هسته مرکزی و کانونی [[اومانیسم]] را تشکیل می‌دهد <ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۰۲-۱۰۴.</ref>.
+در این میان، بی‌همتایی فرد انسانی، [[خرد]] و روش [[علمی]] هسته مرکزی و کانونی [[اومانیسم]] را تشکیل می‌دهد <ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.</ref>.<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۱۰۲-۱۰۴.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
+# [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۸: / خط ۳۵: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:مدخل‌]]
+[[رده:مدخل]]
-[[رده:جهان‌بینی مادی]]
+[[رده:جهان‌شناسی]]