ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==)) |
جز (جایگزینی متن - 'سال' به 'سال') |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = ابوعقیل انصاری | |||
| عنوان مدخل = [[ابوعقیل انصاری]] | |||
| مداخل مرتبط = [[ابوعقیل انصاری در قرآن]] - [[ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
ابوعقیل [[عبدالرحمان بن عبدالله بن ثعلبه انصاری]]<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.</ref> از تیره بنی أنیف<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱؛ خلیفة بن خیاط، ص۷۴.</ref> و هم‌پیمان [[بنی عمرو بن عوف]] از اوس <ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۴.</ref> ملقب به عدو الاوثان<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱-۳۶۲.</ref> و [[صاحب الصاع]] است<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.</ref>. بنا به نوشته [[ | ابوعقیل [[عبدالرحمان بن عبدالله بن ثعلبه انصاری]]<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.</ref> از تیره بنی أنیف<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱؛ خلیفة بن خیاط، ص۷۴.</ref> و هم‌پیمان [[بنی عمرو بن عوف]] از اوس <ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۴.</ref> ملقب به عدو الاوثان<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱-۳۶۲.</ref> و [[صاحب الصاع]] است<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.</ref>. بنا به نوشته [[صحابه‌نگاران]]، نام وی ابتدا عبدالعزی بود و [[رسول خدا]] {{صل}} او را [[عبدالرحمان]] نام نهاد و به او [[لقب]] [[دشمن]] بتان داد<ref>ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.</ref>. برخی<ref>ابن حجر، ج۷، ص۲۳۳.</ref> نامش را [[حثحاث]] و [[حثجاث]]<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹.</ref> ثبت کرده‌اند. | ||
ابوعقیل در [[غزوه بدر]]<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱.</ref> و دیگر [[غزوات]] حضور داشت<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.</ref>، او از [[مسلمانان]] تهی‌دست بود. در [[جنگ تبوک]] یک صاع خرما آورد و گفت: ای رسول خدا! در نخلستان کار کردم و دو صاع خرما اجرت گرفتم، یکی را برای [[خانواده]] خود گذاشتم و یک صاع را هم برای هزینه [[جنگ]] آوردم<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۲۵۷.</ref>. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۵، ص۲۴۵.</ref> مقدار [[صدقه]] او را نصف صاع ذکر کرده است. از این رو، به عنوان صاحب الصاع مشهور شد؛ زیرا او نصف صاع صدقه داد و دیگران بیشتر از وی می‌آوردند. در این حال [[منافقان]] که مقدار صدقه ابوعقیل را ناچیز می‌دانستند، گفتند [[خدا]] بی‌نیاز از این صدقه است<ref>ابن هشام، ج۴، ص۵۵۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.</ref>. گویا [[آیه]] {{متن قرآن|الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.</ref> هم به این مطلب اشاره دارد و [[سیوطی]]<ref>سیوطی، ج۴، ص۲۴۹.</ref> هم [[نزول]] آن را در [[شأن]] ابوعقیل دانسته است. البته بنا بر قولی، صاحب صاع خرما، [[عقبة بن زید محارثی]] بوده است<ref>طبرسی، ج۵، ص۵۴.</ref>. | ابوعقیل در [[غزوه بدر]]<ref>واقدی، ج۱، ص۱۶۱.</ref> و دیگر [[غزوات]] حضور داشت<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.</ref>، او از [[مسلمانان]] تهی‌دست بود. در [[جنگ تبوک]] یک صاع خرما آورد و گفت: ای رسول خدا! در نخلستان کار کردم و دو صاع خرما اجرت گرفتم، یکی را برای [[خانواده]] خود گذاشتم و یک صاع را هم برای هزینه [[جنگ]] آوردم<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۲۵۷.</ref>. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۵، ص۲۴۵.</ref> مقدار [[صدقه]] او را نصف صاع ذکر کرده است. از این رو، به عنوان صاحب الصاع مشهور شد؛ زیرا او نصف صاع صدقه داد و دیگران بیشتر از وی می‌آوردند. در این حال [[منافقان]] که مقدار صدقه ابوعقیل را ناچیز می‌دانستند، گفتند [[خدا]] بی‌نیاز از این صدقه است<ref>ابن هشام، ج۴، ص۵۵۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.</ref>. گویا [[آیه]] {{متن قرآن|الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.</ref> هم به این مطلب اشاره دارد و [[سیوطی]]<ref>سیوطی، ج۴، ص۲۴۹.</ref> هم [[نزول]] آن را در [[شأن]] ابوعقیل دانسته است. البته بنا بر قولی، صاحب صاع خرما، [[عقبة بن زید محارثی]] بوده است<ref>طبرسی، ج۵، ص۵۴.</ref>. سال [[وفات]] ابوعقیل [[یوم]] الیمامه<ref>خلیفة بن خیاط، ص۷۴؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.</ref> به سال دوازده [[هجرت]] در [[روزگار]] ابوبکر دانسته شده است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۶۲-۳۶۱.</ref>. باید توجه داشت که از این ابوعقیل در منابع با چند عنوان ابوعقیل صاحب الصاع، ابوعقیل بلوی و ابوعقیل انصاری یاد شده<ref>ر. ک: ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹-۲۸۰.</ref> که در اصل آن عناوین متعلق به یک نفر است؛ زیرا در هر سه مورد تصریح شده که وی از حلفای [[بنی عمرو بن عوف]] از [[قبیله اوس]] است.<ref>[[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوعقیل احمری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۴۴۷-۴۴۸.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: | # [[پرونده:IM009657.jpg|22px]] [[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوعقیل احمری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ابوعقیل انصاری است. ابوعقیل انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعقیل انصاری در قرآن - ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوعقیل عبدالرحمان بن عبدالله بن ثعلبه انصاری[۱] از تیره بنی أنیف[۲] و هم‌پیمان بنی عمرو بن عوف از اوس [۳] ملقب به عدو الاوثان[۴] و صاحب الصاع است[۵]. بنا به نوشته صحابه‌نگاران، نام وی ابتدا عبدالعزی بود و رسول خدا (ص) او را عبدالرحمان نام نهاد و به او لقب دشمن بتان داد[۶]. برخی[۷] نامش را حثحاث و حثجاث[۸] ثبت کرده‌اند.
ابوعقیل در غزوه بدر[۹] و دیگر غزوات حضور داشت[۱۰]، او از مسلمانان تهی‌دست بود. در جنگ تبوک یک صاع خرما آورد و گفت: ای رسول خدا! در نخلستان کار کردم و دو صاع خرما اجرت گرفتم، یکی را برای خانواده خود گذاشتم و یک صاع را هم برای هزینه جنگ آوردم[۱۱]. بخاری[۱۲] مقدار صدقه او را نصف صاع ذکر کرده است. از این رو، به عنوان صاحب الصاع مشهور شد؛ زیرا او نصف صاع صدقه داد و دیگران بیشتر از وی می‌آوردند. در این حال منافقان که مقدار صدقه ابوعقیل را ناچیز می‌دانستند، گفتند خدا بی‌نیاز از این صدقه است[۱۳]. گویا آیه ﴿الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾[۱۴] هم به این مطلب اشاره دارد و سیوطی[۱۵] هم نزول آن را در شأن ابوعقیل دانسته است. البته بنا بر قولی، صاحب صاع خرما، عقبة بن زید محارثی بوده است[۱۶]. سال وفات ابوعقیل یوم الیمامه[۱۷] به سال دوازده هجرت در روزگار ابوبکر دانسته شده است[۱۸]. باید توجه داشت که از این ابوعقیل در منابع با چند عنوان ابوعقیل صاحب الصاع، ابوعقیل بلوی و ابوعقیل انصاری یاد شده[۱۹] که در اصل آن عناوین متعلق به یک نفر است؛ زیرا در هر سه مورد تصریح شده که وی از حلفای بنی عمرو بن عوف از قبیله اوس است.[۲۰]
منابع
پانویس
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱؛ خلیفة بن خیاط، ص۷۴.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۴.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱-۳۶۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۵۷.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۲۴۵.
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۵۵۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.
- ↑ «آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.
- ↑ سیوطی، ج۴، ص۲۴۹.
- ↑ طبرسی، ج۵، ص۵۴.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۷۴؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۲-۳۶۱.
- ↑ ر. ک: ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹-۲۸۰.
- ↑ سامانی، سید محمود، مقاله «ابوعقیل احمری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۴۷-۴۴۸.