ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ابوعقیل انصاری است. ابوعقیل انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعقیل انصاری در قرآن - ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوعقیل عبدالرحمان بن عبدالله بن ثعلبه انصاری[۱] از تیره بنی أنیف[۲] و هم‌پیمان بنی عمرو بن عوف از اوس [۳] ملقب به عدو الاوثان[۴] و صاحب الصاع است[۵]. بنا به نوشته صحابه‌نگاران، نام وی ابتدا عبدالعزی بود و رسول خدا (ص) او را عبدالرحمان نام نهاد و به او لقب دشمن بتان داد[۶]. برخی[۷] نامش را حثحاث و حثجاث[۸] ثبت کرده‌اند.
ابوعقیل در غزوه بدر[۹] و دیگر غزوات حضور داشت[۱۰]، او از مسلمانان تهی‌دست بود. در جنگ تبوک یک صاع خرما آورد و گفت: ای رسول خدا! در نخلستان کار کردم و دو صاع خرما اجرت گرفتم، یکی را برای خانواده خود گذاشتم و یک صاع را هم برای هزینه جنگ آوردم[۱۱]. بخاری[۱۲] مقدار صدقه او را نصف صاع ذکر کرده است. از این رو، به عنوان صاحب الصاع مشهور شد؛ زیرا او نصف صاع صدقه داد و دیگران بیشتر از وی می‌آوردند. در این حال منافقان که مقدار صدقه ابوعقیل را ناچیز می‌دانستند، گفتند خدا بی‌نیاز از این صدقه است[۱۳]. گویا آیه 
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
[۱۴] هم به این مطلب اشاره دارد و سیوطی[۱۵] هم نزول آن را در شأن ابوعقیل دانسته است. البته بنا بر قولی، صاحب صاع خرما، عقبة بن زید محارثی بوده است[۱۶]. سال وفات ابوعقیل یوم الیمامه[۱۷] به سال دوازده هجرت در روزگار ابوبکر دانسته شده است[۱۸]. باید توجه داشت که از این ابوعقیل در منابع با چند عنوان ابوعقیل صاحب الصاع، ابوعقیل بلوی و ابوعقیل انصاری یاد شده[۱۹] که در اصل آن عناوین متعلق به یک نفر است؛ زیرا در هر سه مورد تصریح شده که وی از حلفای بنی عمرو بن عوف از قبیله اوس است.[۲۰]
منابع
پانویس
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱؛ خلیفة بن خیاط، ص۷۴.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۴.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۱-۳۶۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۶۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۵۷.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۲۴۵.
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۵۵۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۲-۲۳۴.
- ↑ «آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.
- ↑ سیوطی، ج۴، ص۲۴۹.
- ↑ طبرسی، ج۵، ص۵۴.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۷۴؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹-۸۳۸.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۲-۳۶۱.
- ↑ ر. ک: ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۷۹-۲۸۰.
- ↑ سامانی، سید محمود، مقاله «ابوعقیل احمری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۴۷-۴۴۸.