عبدالملک بن قریب اصمعی بصری: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - ' هـ ' به 'ه ') |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[عبدالملک بن قریب اصمعی بصری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[ابوسعید عبدالملک بن قریب بن عبدالملک بن علی اصمعی باهلی بصری]]، معروف به | [[ابوسعید عبدالملک بن قریب بن عبدالملک بن علی اصمعی باهلی بصری]]، معروف به «ابن هشام» در سال ۱۲۲ یا ۱۲۳ه در [[بصره]] زاده شد.<ref>وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.</ref> گفته‌اند که جد وی [[علی بن اصمع]] به جهت سرقتی که در سَفَوان، محلی نزدیک بصره مرتکب شد، به دستور علی {{ع}} [[مجازات]] و انگشتانش [[بریده]] شد.<ref>وفیات الاعیان ۱۷۴ و ۱۷۵.</ref> این جریان در [[ناصبی]] شدن ([[افراط]] در [[دشمنی]] علی {{ع}}) وی<ref>قاموس الرجال ۷/۹.</ref> تأثیر گذاشت. ابوسعید ادیب، لغت دان، نحوی، [[آگاه]] به [[تاریخ]] و غرایب، بذله گو و [[اهل]] بحث و [[مناظره]] بود.<ref>تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.</ref> از [[خلیل بن احمد]]، [[ابوعمرو بن علاء]]، [[عمر بن ابی زائده]] و برخی دیگر [[روایت]] کرده و افرادی چون [[محمد بن ادریس شافعی]]، [[ابوحاتم رازی]]، [[ابوحاتم سجستانی]]، [[یحیی بن مَعِین]]، [[عمر بن شبّه]] و گروهی دیگر از او روایت کرده‌اند. | ||
[[دانشمندان اهل سنت]] وی را از جهت [[تسلط]] بر [[علوم]] ادبی و بحث و مناظره و داشتن [[حافظه]] [[قوی]] بسیار ستوده‌اند. گفته شده: وی مدعی بود که شانزده هزار قصیده را از [[حفظ]] دارد. [[اخفش]] می‌‌گوید: اصمعی و [[خلف]] [[داناترین]] افراد به [[شعر]] می‌‌باشند و اصمعی از خلف داناتر است، چون به [[علم]] نحو نیز آشنایی دارد. یحیی بن معین بر این [[باور]] است که ابوسعید در فن خویش داناترین افراد است. مبرّد او را در کثرت روایت و لغت، دریایی که مانندش شناخته نشده، می‌‌داند.<ref>تهذیب الکمال ۱۸/۳۸۳، ۳۸۴ و ۳۸۷ ـ ۳۹۰.</ref> | [[دانشمندان اهل سنت]] وی را از جهت [[تسلط]] بر [[علوم]] ادبی و بحث و مناظره و داشتن [[حافظه]] [[قوی]] بسیار ستوده‌اند. گفته شده: وی مدعی بود که شانزده هزار قصیده را از [[حفظ]] دارد. [[اخفش]] می‌‌گوید: اصمعی و [[خلف]] [[داناترین]] افراد به [[شعر]] می‌‌باشند و اصمعی از خلف داناتر است، چون به [[علم]] نحو نیز آشنایی دارد. یحیی بن معین بر این [[باور]] است که ابوسعید در فن خویش داناترین افراد است. مبرّد او را در کثرت روایت و لغت، دریایی که مانندش شناخته نشده، می‌‌داند.<ref>تهذیب الکمال ۱۸/۳۸۳، ۳۸۴ و ۳۸۷ ـ ۳۹۰.</ref> | ||
| خط ۱۰: | خط ۸: | ||
اصمعی در دوران [[هارون الرشید]] وارد [[بغداد]] شد و همراه سایر [[علما]] در مباحثه‌ها و جلسات [[علمی]] که در دربار [[عباسیان]] تشکیل می‌‌شد، شرکت فعال داشت. وی در بحث‌های علمی بر دیگران [[برتری]] داشت و در داستان سرایی و گفتن مطالب [[خنده]] آور و ملیح نیز ماهر بود. در همین رابطه در یک جلسه یکصد هزار درهم از هارون الرشید جایزه دریافت کرد.<ref>تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.</ref> | اصمعی در دوران [[هارون الرشید]] وارد [[بغداد]] شد و همراه سایر [[علما]] در مباحثه‌ها و جلسات [[علمی]] که در دربار [[عباسیان]] تشکیل می‌‌شد، شرکت فعال داشت. وی در بحث‌های علمی بر دیگران [[برتری]] داشت و در داستان سرایی و گفتن مطالب [[خنده]] آور و ملیح نیز ماهر بود. در همین رابطه در یک جلسه یکصد هزار درهم از هارون الرشید جایزه دریافت کرد.<ref>تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.</ref> | ||
او آثار و کتاب‌های فراوانی دارد که چنین است: الاجناس اصول الکلام خلق الانسان الابل الاخبیة و البیوت الاشتقاق فعل و افعل الامثال الاوقات الخراج الدلو السرج و اللجام و البری و العقال الشاة غریب الحدیث القلب و الابدال اسماء الخمر الاضداد خلق الفرس الاثواب الاراجیز الاصوات الالفاظ الانواء جزیرة العرب النوادر الخیل الرحل السلاح الصفات غریب الحدیث و الکلام الوحشی الفرق المذکر و | او آثار و کتاب‌های فراوانی دارد که چنین است: الاجناس اصول الکلام خلق الانسان الابل الاخبیة و البیوت الاشتقاق فعل و افعل الامثال الاوقات الخراج الدلو السرج و اللجام و البری و العقال الشاة غریب الحدیث القلب و الابدال اسماء الخمر الاضداد خلق الفرس الاثواب الاراجیز الاصوات الالفاظ الانواء جزیرة العرب النوادر الخیل الرحل السلاح الصفات غریب الحدیث و الکلام الوحشی الفرق المذکر و المؤنث المصادر ما اتفق لفظه و اختلف معناه ما تکلم به العرب فکثر فی افواه الناس اللغات ما اختلف لفظه و اتفق معناه القصائد الست معانی الشعر المقصور و الممدود میاه العرب النخله نوادر الاعراب الهمزه المیسر و القداح الوحوش النبات و الشجر<ref>الفهرست (الندیم) ۶۱.</ref> الماء مناة العرب ما اختلف مبناه و اتفق معناه نوادر الاعراض الاضداد العرف<ref>اسماء الکتب ۲۰۹.</ref> النحل و العسل الفتوح الابواب النسب<ref>هدیة العارفین ۱/۶۲۴.</ref> الدارات<ref>معجم مصنفی الکتب العربیه ۳۱۵.</ref> الاصمعیات شرح دیوان ذی الرمه الملوک تاریخ العرب قبل الاسلام<ref>المستدرک علی معجم المؤلفین ۸۷۵.</ref> و الشاء.<ref>ایضاح المکنون ۲/۳۰۴.</ref> | ||
اصمعی بنابر مشهور در حدود نود سالگی در سال ۲۱۵ یا | اصمعی بنابر مشهور در حدود نود سالگی در سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ه در [[بصره]] یا [[مرو]] درگذشت <ref>وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.</ref> و [[فضل بن ابی اسحاق]] بر وی [[نماز]] گزارد.<ref>الفهرست (الندیم) ۶۱.</ref> بعد از درگذشت اصمعی، ابوقلابه شاعر [[شیعی]] [[مذهب]] در [[نکوهش]] وی اشعاری سرود<ref> معجم الادباء ۷/۱۱۶ و ۱۱۷.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۴۹۵.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۶
عبدالملک بن قریب اصمعی بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالملک بن قریب اصمعی بصری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوسعید عبدالملک بن قریب بن عبدالملک بن علی اصمعی باهلی بصری، معروف به «ابن هشام» در سال ۱۲۲ یا ۱۲۳ه در بصره زاده شد.[۱] گفته‌اند که جد وی علی بن اصمع به جهت سرقتی که در سَفَوان، محلی نزدیک بصره مرتکب شد، به دستور علی (ع) مجازات و انگشتانش بریده شد.[۲] این جریان در ناصبی شدن (افراط در دشمنی علی (ع)) وی[۳] تأثیر گذاشت. ابوسعید ادیب، لغت دان، نحوی، آگاه به تاریخ و غرایب، بذله گو و اهل بحث و مناظره بود.[۴] از خلیل بن احمد، ابوعمرو بن علاء، عمر بن ابی زائده و برخی دیگر روایت کرده و افرادی چون محمد بن ادریس شافعی، ابوحاتم رازی، ابوحاتم سجستانی، یحیی بن مَعِین، عمر بن شبّه و گروهی دیگر از او روایت کرده‌اند.
دانشمندان اهل سنت وی را از جهت تسلط بر علوم ادبی و بحث و مناظره و داشتن حافظه قوی بسیار ستوده‌اند. گفته شده: وی مدعی بود که شانزده هزار قصیده را از حفظ دارد. اخفش می‌‌گوید: اصمعی و خلف داناترین افراد به شعر می‌‌باشند و اصمعی از خلف داناتر است، چون به علم نحو نیز آشنایی دارد. یحیی بن معین بر این باور است که ابوسعید در فن خویش داناترین افراد است. مبرّد او را در کثرت روایت و لغت، دریایی که مانندش شناخته نشده، می‌‌داند.[۵]
اصمعی در دوران هارون الرشید وارد بغداد شد و همراه سایر علما در مباحثه‌ها و جلسات علمی که در دربار عباسیان تشکیل می‌‌شد، شرکت فعال داشت. وی در بحث‌های علمی بر دیگران برتری داشت و در داستان سرایی و گفتن مطالب خنده آور و ملیح نیز ماهر بود. در همین رابطه در یک جلسه یکصد هزار درهم از هارون الرشید جایزه دریافت کرد.[۶]
او آثار و کتاب‌های فراوانی دارد که چنین است: الاجناس اصول الکلام خلق الانسان الابل الاخبیة و البیوت الاشتقاق فعل و افعل الامثال الاوقات الخراج الدلو السرج و اللجام و البری و العقال الشاة غریب الحدیث القلب و الابدال اسماء الخمر الاضداد خلق الفرس الاثواب الاراجیز الاصوات الالفاظ الانواء جزیرة العرب النوادر الخیل الرحل السلاح الصفات غریب الحدیث و الکلام الوحشی الفرق المذکر و المؤنث المصادر ما اتفق لفظه و اختلف معناه ما تکلم به العرب فکثر فی افواه الناس اللغات ما اختلف لفظه و اتفق معناه القصائد الست معانی الشعر المقصور و الممدود میاه العرب النخله نوادر الاعراب الهمزه المیسر و القداح الوحوش النبات و الشجر[۷] الماء مناة العرب ما اختلف مبناه و اتفق معناه نوادر الاعراض الاضداد العرف[۸] النحل و العسل الفتوح الابواب النسب[۹] الدارات[۱۰] الاصمعیات شرح دیوان ذی الرمه الملوک تاریخ العرب قبل الاسلام[۱۱] و الشاء.[۱۲]
اصمعی بنابر مشهور در حدود نود سالگی در سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ه در بصره یا مرو درگذشت [۱۳] و فضل بن ابی اسحاق بر وی نماز گزارد.[۱۴] بعد از درگذشت اصمعی، ابوقلابه شاعر شیعی مذهب در نکوهش وی اشعاری سرود[۱۵].[۱۶]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.
- ↑ وفیات الاعیان ۱۷۴ و ۱۷۵.
- ↑ قاموس الرجال ۷/۹.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.
- ↑ تهذیب الکمال ۱۸/۳۸۳، ۳۸۴ و ۳۸۷ ـ ۳۹۰.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۶۱.
- ↑ اسماء الکتب ۲۰۹.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۶۲۴.
- ↑ معجم مصنفی الکتب العربیه ۳۱۵.
- ↑ المستدرک علی معجم المؤلفین ۸۷۵.
- ↑ ایضاح المکنون ۲/۳۰۴.
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۶۱.
- ↑ معجم الادباء ۷/۱۱۶ و ۱۱۷.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۴۹۵.