|
|
| خط ۳۸: |
خط ۳۸: |
|
| |
|
| زمانی که [[انسان]] موظف به انجام [[تکالیف الهی]] می‌شود، تا آخرین لحظه‌های [[حیات]] رودرروی [[آزمایش‌های خداوند]] قرار دارد و از آنجا که شیوه‌های [[امتحان]] و [[آزمون]] در دست [[انسان]] نیست و [[آدمی]] نمی‌داند [[خداوند]] کجا و کی او را می‌آزماید، همیشه باید مراقب [[رفتار]] و کردار خود باشد تا بتواند از [[آزمایش‌های الهی]] سربلند بیرون آید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 50 -51.</ref>. | | زمانی که [[انسان]] موظف به انجام [[تکالیف الهی]] می‌شود، تا آخرین لحظه‌های [[حیات]] رودرروی [[آزمایش‌های خداوند]] قرار دارد و از آنجا که شیوه‌های [[امتحان]] و [[آزمون]] در دست [[انسان]] نیست و [[آدمی]] نمی‌داند [[خداوند]] کجا و کی او را می‌آزماید، همیشه باید مراقب [[رفتار]] و کردار خود باشد تا بتواند از [[آزمایش‌های الهی]] سربلند بیرون آید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 50 -51.</ref>. |
|
| |
| ==فلسفه آزمایش==
| |
| فلسفۀ [[آزمایش]] در متون [[اسلامی]] به عنوان یکی از [[علل غیبت]] ذکر شده و در رابطه با مسئلۀ [[رهبری]] در شرایط [[غیبت امام]]، می‌تواند [[مبین]] فلسفۀ [[ولایت فقیه]] باشد<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۴.</ref>.
| |
| به این معنا که در مرحلۀ نخست [[ولایت]] که [[انسان]] در برابر [[قدرت]] مطلق و [[حاکمیت]] بی‌چون و چرای خدای [[حاکم]] بر [[جهان]] قرار می‌گیرد، جای هیچگونه [[اختیار]] و اظهار وجود و [[اراده]] برای او نیست. حتی در [[آفرینش]] خویش نیز اراده و اختیاری از خود ندارد و نیز در [[اعمال]] [[ولایت تشریعی]] [[خداوند]] برای انسان نقشی وجود ندارد.
| |
| در مرحلۀ دوم و سوم ولایت، که اعمال [[ولایت الهی]] از راه [[وحی]] به وجود [[پیامبر]]{{صل}} و [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} انتقال می‌یابد و شخص پیامبر{{صل}} و امام{{ع}} به عنوان نمایندۀ این حاکمیت تعیین می‌شوند، گرچه در اصل [[انتخاب]] پیامبر{{صل}} و [[تعیین امام]] معصوم{{ع}} نقشی برای [[مردم]] نیست، ولی در این مرحله، مردم از [[حق]] انتخاب و [[آزادی]] (به معنای [[آزادی اراده]] در قبول [[امامت]] پیامبر و امام) برخوردار می‌شوند {{متن قرآن|إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا}}<ref>«ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.</ref>.
| |
|
| |
| نقش نداشتن مردم در اصل [[گزینش]] و تعیین پیامبر و امام بدان جهت است که [[اطاعت]] از آن دو همچون [[اطاعت خدا]]، مطلق است و اطاعت مطلق از کسی که در معرض [[خطا]] و [[لغزش]] و انجام خلاف عمده ([[عصیان]]) است، با فلسفۀ [[هدایت الهی]] سازگار نیست. از سوی دیگر مردم در تشخیص و انتخاب انسان [[معصوم از خطا]] و عصیان، [[علم]] و [[آگاهی]] کافی ندارند و ناگزیرند با [[راهنمایی]] وحی آن دو را بشناسند؛ و فلسفۀ [[آزاد]] بودن انسان در قبول امامت پیامبر و امام و [[طاعت]] از آن دو آن است که براساس دید [[توحیدی]] [[طبیعت انسان]] تنها از راه آزادی و اختیار است که می‌تواند به [[تکامل]] مطلوب خویش نائل شود و آزمایش انسان که جزیی از [[فلسفه خلقت]] و [[زندگی]] او است بدون اعطای [[آزادی]] و [[اراده]] و [[اختیار]] به وی امکان‌پذیر نیست.
| |
| اگر قلمروی این آزادی شامل [[انتخاب]] [[پیامبر]] و [[امام]] نمی‌شود بدان علت است که [[انسان]] برای بهره‌گیری از [[هدایت الهی]] نیازمند به [[اطاعت]] مطلق از انسان‌های [[معصوم از خطا]] و [[عصیان]] است که خود از تشخیص آنها [[ناتوان]] است.
| |
|
| |
| از این رو در این مرحله از [[ولایت]]، نوعی آزادی برای انسان هدایت‌شونده وجود دارد؛ اما این آزادی تنها مربوط به عمل و در دایرۀ اراده او است و با فرض [[ایمان به خدا]] در تعیین شخص پیامبر و امام، نمی‌تواند از خود اختیاری داشته باشد.
| |
| اما در مرحله [[ولایت فقیه]] که مرحله نزولی ولایت و [[امامت]] است، آزادی [[مردم]] وسعت بیشتری می‌یابد و انسان نه تنها در اصل قبول و اطاعت مختار و [[آزاد]] است، در [[انتخاب ولی]] [[فقیه]] نیز از آزادی برخوردار است؛ و می‌تواند از میان چند [[فقیه جامع‌الشرایط]] [[شایسته‌ترین]] آنها را انتخاب کند و به این ترتیب مردم از آزادی و [[حق]] انتخاب در هر دو مرحله [[گزینش]] و اطاعت برخوردار می‌شوند و [[اعمال]] حق [[حاکمیت الهی]] و [[حق حاکمیت مردم]] از یک راه و به صورت همگون و کامل امکان‌پذیر می‌شود.
| |
| این همان فلسفۀ آزمایشی است که به عنوان یکی از دلائل [[غیبت امام]] [[معصوم]]{{ع}} در متون [[اسلامی]] آمده است؛ زیرا مردم با اعطای آزادی بیشتر در چنین شرایطی [[آزمایش]] می‌شوند و با احراز نوعی خودکفایی (از نظر مجری) وظیفۀ [[عبودیت]] حق را که رمز [[تکامل انسان]] است انجام می‌دهند و [[شایستگی]] بیشتر را برای برخورداری از امامت منتخبان [[الهی]] احراز می‌کنند<ref>فقه سیاسی، ج۲، ص۳۳۴-۳۳۶.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۳۱۱.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
