بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = آیه ولایت | | موضوع مرتبط = آیه ولایت | ||
| عنوان مدخل = آیه ولایت | | عنوان مدخل = آیه ولایت | ||
| مداخل مرتبط = [[آیه ولایت در | | مداخل مرتبط = [[آیه ولایت در تفسیر و علوم قرآنی]] - [[آیه ولایت در حدیث]] - [[آیه ولایت در کلام اسلامی]] - [[آیه ولایت در معارف و سیره رضوی]] - [[آیه ولایت از دیدگاه اهل سنت]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
[[آیه ۵۵ سوره مائده]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} این آیه را [[آیه ولایت]] خوانده<ref>بحار الأنوار، ج۳، ص۱۹۶.</ref> و مصداق آن را [[امام علی]] {{ع}} دانسته است. | [[آیه ۵۵ سوره مائده]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} این آیه را [[آیه ولایت]] خوانده<ref>بحار الأنوار، ج۳، ص۱۹۶.</ref> و مصداق آن را [[امام علی]] {{ع}} دانسته است. | ||
«وَلْی»، در لغت به معنای [[قرب]]، [[باران]] پس از خشکسالی، [[مولی]] ([[بنده]] آزادشده)، [[یاور]]، [[دوست]]، [[سرپرست]] و اولی به تصرف و [[رهبری]] آمده است که ریشه در همان [[تقرب]] دارد<ref>المفردات، ص۸۸۵ أساس البلاغة، ص۶۸۹.</ref> و در اصطلاح [[فقها]] و [[مفسران]] بیشتر به معنای متولی و اولی به تصرف به [[کار]] رفته است. [[رکوع]] نیز به معنای [[خضوع]] و انحنا، [[خم]] شدن و به صورت فرو افتادن است و از این رو حالت خم شدن به زانو را در [[نماز]] رکوع گویند<ref>کتاب العین، ج۱، ص۲۰۰.</ref>. رکوع در اصطلاح [[شرعی]] به حالتی از نماز گفته می‌شود<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۲۹.</ref>. | «وَلْی»، در لغت به معنای [[قرب]]، [[باران]] پس از خشکسالی، [[مولی]] ([[بنده]] آزادشده)، [[یاور]]، [[دوست]]، [[سرپرست]] و اولی به تصرف و [[رهبری]] آمده است که ریشه در همان [[تقرب]] دارد<ref>المفردات، ص۸۸۵ أساس البلاغة، ص۶۸۹.</ref> و در اصطلاح [[فقها]] و [[مفسران]] بیشتر به معنای متولی و اولی به تصرف به [[کار]] رفته است. [[رکوع]] نیز به معنای [[خضوع]] و انحنا، [[خم]] شدن و به صورت فرو افتادن است و از این رو حالت خم شدن به زانو را در [[نماز]] رکوع گویند<ref>کتاب العین، ج۱، ص۲۰۰.</ref>. رکوع در اصطلاح [[شرعی]] به حالتی از نماز گفته می‌شود<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۲۹.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه ولایت - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]، ص ۲۶۵.</ref> | ||
== | == شأن نزول [[آیه]] == | ||
{{اصلی|شأن نزول آیه ولایت}} | {{اصلی|شأن نزول آیه ولایت}} | ||
برخی از مفسران گفته‌اند آیه درباره [[عامه]] [[مؤمنان]] نازل شده و برخی [[شأن نزول]] آن را [[عبادة بن صامت]]<ref>جامع البیان، ج۶، ص۱۸۶.</ref> [[ذکر]] کرده‌اند. عمده مفسران [[مذاهب اسلامی]] بر آن‌اند که آیه از [[آیات]] مدنی و در [[شأن]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} نازل شده است<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۶۴؛ الکشاف، ج۱، ص۶۴۸؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۳؛ تفسیر البیضاوی، ج۲، ص۱۳۲.</ref>. | برخی از مفسران گفته‌اند آیه درباره [[عامه]] [[مؤمنان]] نازل شده و برخی [[شأن نزول]] آن را [[عبادة بن صامت]]<ref>جامع البیان، ج۶، ص۱۸۶.</ref> [[ذکر]] کرده‌اند. عمده مفسران [[مذاهب اسلامی]] بر آن‌اند که آیه از [[آیات]] مدنی و در [[شأن]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} نازل شده است<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۶۴؛ الکشاف، ج۱، ص۶۴۸؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۳؛ تفسیر البیضاوی، ج۲، ص۱۳۲.</ref>. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
بر اساس این [[روایات]]، [[فقیری]] وارد [[مسجد پیامبر]] {{صل}} شد و از [[مردم]] [[تقاضای کمک]] کرد و کسی چیزی به وی نداد. [[فقیر]] دست خود را به [[آسمان]] بلند کرد و گفت: خدایا، [[شاهد]] باش من در [[مسجد رسول]] تو از مردم کمک خواستم، کسی به من چیزی نداد. [[علی]] {{ع}} در حال رکوع نماز بود. با انگشت کوچک دست راست اشاره کرد. [[سائل]] نزدیک آمد و انگشتر را از دست حضرت بیرون آورد. آیه ولایت در این باره نازل شد<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۴، ص۱۵۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۰.</ref>. | بر اساس این [[روایات]]، [[فقیری]] وارد [[مسجد پیامبر]] {{صل}} شد و از [[مردم]] [[تقاضای کمک]] کرد و کسی چیزی به وی نداد. [[فقیر]] دست خود را به [[آسمان]] بلند کرد و گفت: خدایا، [[شاهد]] باش من در [[مسجد رسول]] تو از مردم کمک خواستم، کسی به من چیزی نداد. [[علی]] {{ع}} در حال رکوع نماز بود. با انگشت کوچک دست راست اشاره کرد. [[سائل]] نزدیک آمد و انگشتر را از دست حضرت بیرون آورد. آیه ولایت در این باره نازل شد<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۴، ص۱۵۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۰.</ref>. | ||
[[ابوذر]] [[شأن نزول]] [[آیه]] را درباره [[علی]] {{ع}} آورده و افزوده [[پیامبر]] {{صل}} [[شاهد]] ماجرا بود. از [[نماز]] که فارغ شد دست به [[آسمان]] برداشت و گفت: خدایا، برادرم [[موسی]] {{ع}} از تو خواست [[روح]] وی را وسیع و کارها را بر وی آسان کنی. گره از زبانش بگشایی تا [[مردم]] گفتارش را [[درک]] کنند. نیز موسی {{ع}} از تو خواست برادرش [[هارون]] {{ع}} را [[وزیر]] و یاورش قرار دهی و به وسیله او بر توانش بیفزایی و او را در کارهایش [[شریک]] قرار دهی. خدایا، من، [[محمد]] پیامبر و برگزیده توام. سینه مرا گشاده گردان. کارها را بر من آسان ساز و از خاندانم علی {{ع}} را وزیرم گردان تا به وسیله وی پشتم [[قوی]] و [[استوار]] شود. هنوز دعای پیامبر {{صل}} پایان نیافته بود. [[جبرئیل]] [[آیه ولایت]] را نازل کرد<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۴-۳۲۵.</ref>. این شأن نزول با اختصار و تفصیل در منابع روایی و [[تفسیری]] و [[کلامی]] [[مذاهب اسلامی]] [[نقل]] شده است<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۶۴؛ سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، ص۱۳۷؛ الغدیر، ج۲، ص۹۱.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} و دیگر [[ائمه اهل بیت]] {{عم}}<ref>الکافی، ج۱، ص۲۸۹. </ref>، [[عبدالله بن عباس]]، [[عمار یاسر]]، [[ابورافع]]، [[ابوذر غفاری]]، [[مقداد]]، [[انس بن مالک]] و ده‌ها نفر از [[صحابه]] و [[تابعی]] آن را [[روایت]] کرده‌اند. به گفته [[سید بن طاووس]]، این گزارش از نود طریق به دست ما رسیده است<ref>بحار الأنوار، ج۳۵، ص۲۰۱.</ref>. [[آلوسی]] گفته است بیشتر [[اخباری‌ها]] بر آن‌اند که آیه در [[شأن]] علی {{ع}} نازل شده است<ref>روح المعانی، ج۳، ص۳۴۴.</ref>. | [[ابوذر]] [[شأن نزول]] [[آیه]] را درباره [[علی]] {{ع}} آورده و افزوده [[پیامبر]] {{صل}} [[شاهد]] ماجرا بود. از [[نماز]] که فارغ شد دست به [[آسمان]] برداشت و گفت: خدایا، برادرم [[موسی]] {{ع}} از تو خواست [[روح]] وی را وسیع و کارها را بر وی آسان کنی. گره از زبانش بگشایی تا [[مردم]] گفتارش را [[درک]] کنند. نیز موسی {{ع}} از تو خواست برادرش [[هارون]] {{ع}} را [[وزیر]] و یاورش قرار دهی و به وسیله او بر توانش بیفزایی و او را در کارهایش [[شریک]] قرار دهی. خدایا، من، [[محمد]] پیامبر و برگزیده توام. سینه مرا گشاده گردان. کارها را بر من آسان ساز و از خاندانم علی {{ع}} را وزیرم گردان تا به وسیله وی پشتم [[قوی]] و [[استوار]] شود. هنوز دعای پیامبر {{صل}} پایان نیافته بود. [[جبرئیل]] [[آیه ولایت]] را نازل کرد<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۴-۳۲۵.</ref>. این شأن نزول با اختصار و تفصیل در منابع روایی و [[تفسیری]] و [[کلامی]] [[مذاهب اسلامی]] [[نقل]] شده است<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۶۴؛ سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، ص۱۳۷؛ الغدیر، ج۲، ص۹۱.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} و دیگر [[ائمه اهل بیت]] {{عم}}<ref>الکافی، ج۱، ص۲۸۹. </ref>، [[عبدالله بن عباس]]، [[عمار یاسر]]، [[ابورافع]]، [[ابوذر غفاری]]، [[مقداد]]، [[انس بن مالک]] و ده‌ها نفر از [[صحابه]] و [[تابعی]] آن را [[روایت]] کرده‌اند. به گفته [[سید بن طاووس]]، این گزارش از نود طریق به دست ما رسیده است<ref>بحار الأنوار، ج۳۵، ص۲۰۱.</ref>. [[آلوسی]] گفته است بیشتر [[اخباری‌ها]] بر آن‌اند که آیه در [[شأن]] علی {{ع}} نازل شده است<ref>روح المعانی، ج۳، ص۳۴۴.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه ولایت - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]، ص ۲۶۵.</ref> | ||
== عام بودن [[شأن نزول]] == | == عام بودن [[شأن نزول]] == | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
=== نقد از این نظریه === | === نقد از این نظریه === | ||
[[پیروان اهل بیت]] {{عم}} به این آیه، بر [[ولایت]] و [[امامت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[استدلال]] کرده‌اند. {{متن قرآن|إِنَّمَا}} مفید [[حصر]] است. «[[رکوع]]» در لغت گرچه به معنای [[خضوع]] به [[کار]] رفته، در [[شرع]] به معنای انحنای خاص در [[نماز]] است و در وقت نبود قرینه در اصطلاح [[شرعی]] به کار می‌رود<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۲۸. </ref>. کاربرد غالب واژه «ولی» به معنای ولایت و [[سرپرست]] و اولی به [[تصرف]] است<ref>المصباح المنیر، ص۶۷۲-۶۷۳.</ref> و اطلاق «ولی» در محاورات [[عرب]]، انصراف به ولایت و [[حق تصرف]] دارد<ref>المصباح المنیر، ص۶۷۲-۶۷۳؛ تسنیم، ج۲۳، ص۱۱۵.</ref>. {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در [[ظاهر]] عام است و همه مؤمنان را در بر می‌گیرد، ولی به قرینه [[شأن نزول]] [[متواتر]] آیه و نیز عطف به [[خدا]] و [[پیامبر]] {{صل}}، ویژه [[علی]] {{ع}} است. نظایر دیگری برای آن در [[قرآن]] وجود دارد مانند [[آیه مباهله]] که خطاب عام، ولی مصداق آن خاص است. همچنین همه اطلاقات «ولی» درباره پیامبر {{صل}} در دیگر موارد قرآن به معنای ولایت در تصرف و [[رهبری]] است نه ولایت [[نصرت]] و [[یاری]]<ref>المیزان، ج۶، ص۸.</ref>. ولایت نصرت و [[محبت]] ویژه خدا نیست<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۱۵.</ref> و ولایت در تصرف است که ویژه خدا و پیامبر {{صل}} و دارنده ویژگی‌های گفته شده ([[اقامه نماز]] ـ پرداخت [[زکات]] در حال رکوع) است<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۷؛ تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۲۶؛ تفسیر کوثر، ج۳، ص۱۹۱.</ref>. دیگر معانی ولی و ولایت، از [[مودت]] و [[تقرب]] و نصرت، با ولایت در تصرف پیوند و ملازمه دارند. [[امام باقر]] {{ع}} در شرح [[آیه ولایت]] فرموده است: [[خداوند]] با [[نزول]] {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ}}، ولایت [[اولواالامر]] را [[واجب]] ساخت. [[مردم]] ندانستند ولایت کدام است. [[خداوند]] به [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: مانند [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]]، [[ولایت]] را برای [[مردم]] شرح دهد و [[آیه تبلیغ]] نیز در این باره نازل شد<ref>الکافی، ج۱، ص۲۸۹.</ref>. | [[پیروان اهل بیت]] {{عم}} به این آیه، بر [[ولایت]] و [[امامت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[استدلال]] کرده‌اند. {{متن قرآن|إِنَّمَا}} مفید [[حصر]] است. «[[رکوع]]» در لغت گرچه به معنای [[خضوع]] به [[کار]] رفته، در [[شرع]] به معنای انحنای خاص در [[نماز]] است و در وقت نبود قرینه در اصطلاح [[شرعی]] به کار می‌رود<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۲۸. </ref>. کاربرد غالب واژه «ولی» به معنای ولایت و [[سرپرست]] و اولی به [[تصرف]] است<ref>المصباح المنیر، ص۶۷۲-۶۷۳.</ref> و اطلاق «ولی» در محاورات [[عرب]]، انصراف به ولایت و [[حق تصرف]] دارد<ref>المصباح المنیر، ص۶۷۲-۶۷۳؛ تسنیم، ج۲۳، ص۱۱۵.</ref>. {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در [[ظاهر]] عام است و همه مؤمنان را در بر می‌گیرد، ولی به قرینه [[شأن نزول]] [[متواتر]] آیه و نیز عطف به [[خدا]] و [[پیامبر]] {{صل}}، ویژه [[علی]] {{ع}} است. نظایر دیگری برای آن در [[قرآن]] وجود دارد مانند [[آیه مباهله]] که خطاب عام، ولی مصداق آن خاص است. همچنین همه اطلاقات «ولی» درباره پیامبر {{صل}} در دیگر موارد قرآن به معنای ولایت در تصرف و [[رهبری]] است نه ولایت [[نصرت]] و [[یاری]]<ref>المیزان، ج۶، ص۸.</ref>. ولایت نصرت و [[محبت]] ویژه خدا نیست<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۱۵.</ref> و ولایت در تصرف است که ویژه خدا و پیامبر {{صل}} و دارنده ویژگی‌های گفته شده ([[اقامه نماز]] ـ پرداخت [[زکات]] در حال رکوع) است<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۷؛ تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۲۶؛ تفسیر کوثر، ج۳، ص۱۹۱.</ref>. دیگر معانی ولی و ولایت، از [[مودت]] و [[تقرب]] و نصرت، با ولایت در تصرف پیوند و ملازمه دارند. [[امام باقر]] {{ع}} در شرح [[آیه ولایت]] فرموده است: [[خداوند]] با [[نزول]] {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ}}، ولایت [[اولواالامر]] را [[واجب]] ساخت. [[مردم]] ندانستند ولایت کدام است. [[خداوند]] به [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: مانند [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]]، [[ولایت]] را برای [[مردم]] شرح دهد و [[آیه تبلیغ]] نیز در این باره نازل شد<ref>الکافی، ج۱، ص۲۸۹.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه ولایت - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]، ص ۲۶۵.</ref> | ||
== [[امام رضا]] {{ع}} و [[آیه ولایت]] == | == [[امام رضا]] {{ع}} و [[آیه ولایت]] == | ||