بحث:عصمت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

بحث:عصمت در حدیث (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۱

۲۹٬۹۰۴ بایت حذف‌شده ، ۱۱ نوامبر

۱۱۳٬۰۷۵

ویرایش

@@ خط ۲۳۷: / خط ۲۳۷: @@
 {{متن حدیث|‌أَنْتَ الْوَصِيُّ عَلَى الْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْخَلِيفَةُ عَلَى الْأَحْيَاءِ مِنْ أُمَّتِي حَرْبُكَ حَرْبِي وَ سِلْمُكَ سِلْمِي أَنْتَ الْإِمَامُ أَبُو الْأَئِمَّةِ الْإِحْدَى عَشْرَةَ مِنْ صُلْبِكَ أَئِمَّةٌ مُطَهَّرُونَ مَعْصُومُونَ وَ مِنْهُمُ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَمْلَأُ الدُّنْيَا قِسْطاً وَ عَدْلًا فَالْوَيْلُ لِمُبْغِضِكُمْ يَا عَلِيُّ... وَ أَنْتَ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ}}<ref>خزاز رازی، کفایة الاثر، ص۱۵۱.</ref>.
 تو [[وصی]] بر [[مردگان]] از [[اهل بیت]] [[منی]] و [[جانشین]] بر زندگان از [[امت]] من هستی؛ [[جنگ]] با تو، جنگ با من و [[تسلیم]] بودن برای تو، [[تسلیم شدن]] برای من است؛ تو [[امام]] و پدر [[امامان]] هستی که یازده تن از صلب تو پیشوایانی هستند [[پاکیزه]] و [[معصوم]] و از ایشان است [[مهدی]]؛ آن کس که [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] کند. پس وای به حال کسی که شما را [[دشمن]] دارد... و تو [[تقسیم کننده بهشت و جهنم]] هستی.<ref>[[عصمت ائمه و استغفار از گناه (مقاله)|مقاله «عصمت ائمه و استغفار از گناه»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]] ص ۱۳۰.</ref>
-==[[عصمت]] در [[روایات]]==
-دلائل [[روائی]] بر [[عصمت ائمه]]{{عم}} فراوان است، اما در این بخش به ذکر برخی از آنها بسنده می‌کنیم و به قدری که به بحث ما ارتباط دارد توضیح خواهیم داد و بررسی ابعاد دیگر هر یک از آنها را به جایگاه خود موکول می‌کنیم.
-===[[حدیث]] یکم: «[[حدیث ثقلین]]»===
-{{متن حدیث|يا أيها الناس إني تركت فيكم ما إن أخذتم به لن تضلوا، كتاب الله و عترتي أهل بيتي}}<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۸، ش۳۸۷۴؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۶۶، ش۲۶۸۰؛ المعجم الأوسط، ج۵، ص۸۹؛ نظم درر السمطین، ص۲۳۲؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۷۲، ش۸۷۰ و ۸۷۱.</ref>!
-ای [[مردم]]، همانا دو گوهر گرانقدر در میان شما می‌‌گذارم که اگر آن دو را بگیرید، هرگز [[گمراه]] نمی‌شوید، [[کتاب خدا]] و [[عترت]] و [[اهل]] بیتم.
-حدیث ثقلین حدیث بسیار مهمی است. در اهمیت آن همین بس که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این حدیث را مکرراً فرموده‌اند. با توجه به تحقیقات انجام شده، این [[کلام]] پنج مرتبه از [[پیامبر]]{{صل}} صادر شده است و آخرین بار در ساعت‌های پایانی [[عمر شریف]] ایشان بوده است<ref>گفتنی است مجموعه تحقیقات مؤلف در بررسی حدیث ثقلین عبارت است از: «نفحات الأزهار» جلد ۱، ۲ و ۳، «محاضرات فی الإعتقادات» و «حدیث الثقلین».</ref>.
-صدور این حدیث از [[پیامبر اسلام]] [[قطعی]] و [[یقینی]] و دلالتش بر [[امامت اهل بیت]]{{عم}} روشن و آشکار است، از همین رو هرگونه تلاشی برای تخریب این دو جهت محکوم به [[سقوط]] و بطلان می‌باشد.
-ما در [[مقام]] بحث با [[اهل سنت]] ناچاریم به روایات و اقوال [[اندیشمندان]] ایشان [[استدلال]] کنیم تا [[حقانیت]] این حدیث و دلالتش بر عصمت برای آنها نیز به [[اثبات]] برسد.
-'''[[راویان حدیث]] از طبقه [[صحابه]]''': در کتاب نفحات الأزهار، نام سی‌وچهار [[صحابی]] که از [[راویان]] این حدیث هستند آورده شده است و ما در اینجا به نام برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
-# [[امیر المؤمنین]]{{ع}}؛
-# [[امام حسن مجتبی]]{{ع}}؛
-# [[ابوذر غفاری]]؛
-# [[سلمان]]؛
-# [[ابوسعید خدری]]؛
-# [[خزیمة بن ثابت]]؛
-# [[زید بن ثابت]]؛
-# [[عبدالرحمان بن عوف]]؛
-# [[طلحة بن عبید الله]]؛
-# [[ابو هریره]]؛
-# [[سعد بن ابی‌وقاص]]؛
-#[[ابوایوب انصاری]]؛
-# [[عمرو بن عاص]].
-در میان [[صحابه]] نیز [[راویان]] زنی وجود دارند که این [[روایت]] نیز از آنان نقل شده است. این [[زنان]] عبارتند از:
-# [[صدیقه طاهره فاطمه زهرا]]{{س}}؛
-# [[أم سلمه]]؛
-# [[أم هانی]] ([[خواهر امیرالمؤمنین]]{{ع}}).
-'''راویانی از مؤلفین [[صحاح ستّه]]''':
-# [[مسلم بن حجاج]]؛
-# [[ابن ماجه]]؛
-# [[ابوداوود سجستانی]]؛
-# [[ترمذی]]؛
-# [[نسائی]].
-'''اسامی برخی از راویان بزرگ در قرن‌های مختلف''':
-# [[محمد بن سعد]] (صاحب کتاب الطبقات الکبری)؛
-# [[ابن أبی شیبه]] (استاد [[بخاری]])؛
-# [[ابن راهویه]]؛
-# [[احمد بن حنبل]]؛
-# [[ابن ابی عاصم]]؛
-# [[ابوبکر بزار]]؛
-# [[ابویعلی موصلی]]؛
-# [[محمد بن جریر طبری]]؛
-# [[ابو القاسم طبرانی]]؛
-# [[حاکم نیشابوری]]؛
-# [[ابوبکر بیهقی]]؛
-# [[خطیب بغدادی]]؛
-# [[قاضی عیاض]]؛
-# [[ابن عساکر دمشقی]]؛
-# [[ابن اثیر]]؛
-# [[فخر رازی]]؛
-# [[شمس الدین ذهبی]]؛
-# [[ابن کثیر دمشقی]]؛
-# [[ابن حجر عسقلانی]]؛
-# [[جلال الدین سیوطی]]<ref>در کتاب نفحات الأزهار جلد، ۲ از صفحه ۲۲۷ - ۲۳۶ به نام پنجاه نفر از بزرگان اشاره شده است که این حدیث را نقل کرده‌اند، اما در واقع تعداد آنان به صدها نفر می‌رسد که هر کدام از آنها بزرگان علمی عصر خود هستند.</ref>.
-'''متن چند [[حدیث]]''': ترمذی [[حدیث ثقلین]] را از [[زید بن ارقم]] این‌گونه روایت می‌کند:
-{{متن حدیث|قال رسول الله{{صل}}: إنّي تارك فيكم ما إن تمسكتم به لن تضلوا بعدي، أحدهما أعظم من [[الآخر]]، كتاب [[الله]]، حبل ممدود من السماء إلى الأرض و عترتي [[أهل]] بيتي و لن يفترقا حتى يردا علي الحوض، فانظروا كيف تخلفوني فيهما}}<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۹، ش۳۸۷۶.</ref>.
-ترمذی همین حدیث را از [[جابر بن عبدالله انصاری]] چنین روایت می‌کند:
-{{متن حدیث|يا أيها الناس، إني تركت فيكم من ما إن أخذتم به لن تضلوا: كتاب الله و عترتي أهل بيتي}}<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۸، ش۳۸۷۴.</ref>.
-در حدیث یکم «إن تمسکتم به»، و در دومی «إن اخذتم به» آمده است.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام]]، ج۲، ص ۱۲۲.</ref>.
-====برداشت [[عصمت]] از فرازهای حدیث====
-این [[حدیث شریف]] از دو جهت بر [[عصمت اهل بیت]] دلالت دارد: نخست امر [[رسول الله]] به [[تبعیت]] و [[اطاعت]] مطلق از [[قرآن]] و [[اهل بیت]]؛ و دوم إخبار [[رسول خدا]] به عدم جدائی [[اهل بیت]] از [[قرآن مجید]].
-۱. '''[[امر رسول خدا]] به [[متابعت]] از اهل بیت''': از تعابیر مختلفی که در [[حدیث ثقلین]] به کار رفته است استفاده می‌شود که إتّباع و [[پیروی از قرآن]] و [[عترت]]، سبب [[رهایی]] از [[ضلالت]] و [[گمراهی]] است. این عبارات مختلف که در [[روایات]] گوناگون آمده عبارتند از: {{متن حدیث|إن اتبعتموها}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج٣، ص١١٠؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۸۷، ش۹۵۰؛ الإکمال فی أسماء الرجال، ص۱۱۹.</ref>؛ آن‌گاه که از آن دو [[پیروی]] کنید، {{متن حدیث|إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا}}<ref>مناقب علی بن أبی طالب{{ع}} و ما نزل من القرآن فی علی{{ع}}، ص۲۲۸.</ref>؛ اگر به آن دو [[تمسک]] جویید، {{متن حدیث|إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا}}<ref>تفسیر الثعلبی، ج۳، ص۱۶۳؛ السنن الکبری (بیهقی)، ج۱۰، ص۱۱۴؛ کنز العمال، ج١، ص١٨٧، ح۹۴۸ با اندکی اختلاف در عبارات.</ref>؛ اگر آن دو را بگیرید و {{متن حدیث|إِنِ اعْتَصَمْتُمْ‌}}<ref>کنز العمال، ج۱، ص۱۸۷، ش۹۵۱.</ref>؛ اگر به آن دو تمسّک جستید.
-این چهار واژه مختلف که از ریشه‌های «تبع»، «مسک»، «أخذ» و «عصم» گرفته شده‌اند به خوبی بازگو کننده [[حقیقت]] عصمتند.
-'''معنای «إتبعتم»''': [[حاکم نیشابوری]] از [[زید بن أرقم]] این‌گونه نقل می‌کند:
-{{متن حدیث|إني تارك فيكم أمرين لن تضلوا إن اتبعتموهما}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج٣، ص١١٠.</ref>.
-همان‌طور که اشاره شد، [[وجوب]] [[تبعیت]] و پیروی به صورت مطلق، بدون هیچ [[شک]] و شبهه‌ای با [[عصمت]] ملازم است. از این رو واژه «اتبعتم» به دلالت التزامی نشانگر [[معصوم]] بودن مُتّبَع خواهد بود.
-'''معنای «تمسّکتم»''': اما واژه «تمسکتم» در معنای دریافت و اخذ استعمال شده است.
-[[تفتازانی]] در معنای تمسّک می‌گوید:
-{{عربی|لا معنى للتمسك بالكتاب إلا الأخذ بما فيه من العلم والهداية، فكذا في العترة}}<ref>شرح المقاصد فی علم الکلام، ج٢، ص٣٠٣.</ref>؛
-تمسک جستن به کتاب معنایی جز دریافت [[علم]] و [[هدایتی]] که در آن است ندارد و درباره عترت نیز همین معنا وجود دارد.
-طیبی که از شارحین بزرگ [[حدیث]] [[اهل]] [[سنّت]] است در کاشف چنین می‌نویسد:
-{{عربی|و معنى التمسك بالقرآن العمل بما فيه، وهو الإئتمار بأوامره والإنتهاء عن نواهيه. والتمسك بالعترة محبتهم والإهتداء بهدايتهم و سيرتهم}}<ref>شرح الطیبی علی مشکاة المصابیح، ج۱۱، ص۳۰۴، ذیل شماره ۶۱۵۳.</ref>؛
-معنای [[تمسک]] کردن، [[پناه بردن]] به [[قرآن]] و عمل به محتوای آن است و عمل به آن، یعنی [[پیروی]] [[اوامر]] و ترک [[نواهی]]، و [[گرایش]] به [[عترت]] نیز، یعنی [[محبت]] به آنها و [[اطاعت]] از آنها در [[هدایت]] و راه و روش آنان.
-[[ابن حجر]] مکی نیز در کتاب صواعق محرقه در این باره می‌نویسد:
-حثّ{{صل}} علی الإقتداء والتمسک بهم والتعلم منهم}}<ref>شرح الطیبی علی مشکاة المصابیح، ج۲، ص۴۴۲.</ref>؛
-[[پیامبر]]{{صل}} [[مردم]] را به پیروی، تمسک کردن و [[یادگیری]] از [[اهل بیت]] برانگیخته و وادار کرده.
-'''معنای «أخذتم»''': یکی از واژه‌های به کار برده شده در [[حدیث ثقلین]]، واژه «أخذتم» است. این واژه نیز به همان معنای تمسک استعمال شده است.
-[[ملا علی قاری]] در کتاب المرقاة فی شرح المشکاة، در بیان معنای «أخذتم» می‌نویسد:
-{{عربی|أي تمسكتم به علماً و عملاً}}<ref>مرقاة المفاتیح، ج۵، ص۶۰۰؛ همچنین ر.ک: تحفة الأحوذی، ج۱۰، ص۱۹۶.</ref>؛
-شما از جهت [[علم]] و عمل به آن تمسک جویید.
-[[متابعت]] [[علمی]] و عملی معنای «أخذ» است.
-وی در جایی دیگر می‌نویسد:
-{{عربی|أي و تمسكوا به اعتقاداً و عملاً}}<ref>مرقاة المفاتیح، ج۵، ص۵۹۳.</ref>.
-مطابقت عمل با کتاب و عترت به معنای این است که تمامی بایدها و نبایدها، حرکات و سکنات لزوماً باید مطابق با [[فرامین]] و دستورهای کتاب و اهل بیت باشد و چون بر اساس این [[حدیث]] [[پیروی از اهل بیت]]{{عم}} به صورت مطلق و بدون قید و شرط [[واجب]] است، از این رو آنان به طور قطع معصومند،؛ چراکه اگر [[عصمت]] نباشد، امر به [[تبعیت]] از آنها به طور مطلق [[اغراء به جهل]] و [[گمراه]] ساختن [[بندگان]] است و به [[گمراهی]] انداختن مردم توسط پیامبر، محال و [[خرد]] [[ستیز]] است؛ در نتیجه عصمت [[ثقلین]] ثابت می‌شود.
-'''معنای «[[اعتصام]]»''': «اعتصام» تعبیر دیگری از تمسک، پیروی و [[اتباع]] است که در بعضی از نقل‌ها وارد شده است.
-[[راغب]] در [[مفردات]] پیرامون معنای «اعتصام» می‌نویسد:
-{{عربی|والإعتصام الإستمساك... والإعتصام التمسك بالشيء قال: {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا}}<ref>«و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپراکنید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.</ref><ref>المفردات فی غریب القرآن، ص۳۲۶ - ۳۲۷.</ref>.
-برای [[فهم]] دقیق معنای این لفظ می‌توان به ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و هر کس به خداوند پناه آورد به راهی راست راهنمایی شده است» سوره آل عمران، آیه ۱۰۱.</ref> و آیه {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا}}<ref>«و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپراکنید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.</ref> در کتاب‌های لغت، [[تفسیر]] و [[حدیث]] مراجعه نمود<ref>در معنای اعتصام آمده است: {{عربی|عصم العين والصاد والميم أصل واحد صحيح يدل على إمساك ومنع وملازمة، والمعنى في ذلك كله معنى واحد... واستعصم التجأء}}؛ معجم مقاییس اللغة، ج۱۴، ص۳۳۱. نووی در شرح صحیح مسلم می‌نویسد: {{عربی|وأما الإعتصام بحبل الله فهو التمسك}}؛ شرح صحیح مسلم، ج۱۲، ص۱۱. ابن حجر نیز در فتح الباری می‌نویسد: {{عربی|الإعتصام افتعال من العصمة والمراد امتثال قوله تعالى {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا...}} لأن المراد بالحبل الكتاب والسنة على سبيل الاستعارة والجامع كونهما سببا للمقصود وهو الثواب والنجاة من العذاب كما أن الحبل سبب لحصول المقصود... والمراد بالكتاب... وبالسنة ما جاء عن النبي{{صل}} من أقواله وأفعاله و تقريره}}؛ فتح الباری، ج۱۳، ص۲۰۷. شوکانی نیز در فتح القدیر این‌گونه اعتصام را معنا می‌کند: {{عربی|و معنى الإعتصام بالله التمسك بدينه و طاعته...، يقال اعتصم به واستعصم وتمسك واستمسك: إذا امتنع به من غيره}}؛ فتح القدیر، ج۱، ص۳۶۷. برای اطلاع بیشتر ر.ک: تفسیر الآلوسی، ج۴، ص۱۷؛ تفسیر أبی السعود، ج۲، ص۶۶ و منابع دیگر.</ref>.
-'''معنای «لن تضلوا»''': لن تضلوا [[نفی]] گمراهیِ [[ابدی]] است، یعنی با [[پیروی]]، [[تمسک]] کردن و [[پناهنده]] شدن به [[ثقلین]] و [[عمل به دستورات]] آن دو، هیچ‌گاه [[گمراهی]] پدید نمی‌آید و این بدان معناست که [[رفتار]] و گفتار [[اهل بیت]]{{عم}} همواره در راستای [[هدایت]] و مخالف [[ضلالت]] است و کسی که همواره در خلاف مسیر گمراهی گام بردارد، به [[یقین معصوم]] است،؛ چراکه اگر [[اهل بیت]] [[معصوم]] نباشند ممکن است خود دچار [[گمراهی]] شوند و [[پیروان]] خویش را نیز به ورطه گمراهی بکشانند. بدین روی [[رسول خدا]]{{صل}} با [[نفی]] این احتمال، [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} را بیان و ثابت کرده است.
-'''معنای «[[ثقلین]]»''': کلمه «ثقلین» تثنیه است و مفرد آن یا «ثَقَل» است، چنان‌که در [[قاموس]] آمده است: {{عربی|الثقل، محركة: متاع المسافر وحشمه، و كل شيء نفيس مصون، و منه الحديث إني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي}}<ref>القاموس المحیط، ج۳، ص۳۴۲.</ref>.
-و یا مفرد آن «ثِقل» است، چنان‌که [[ابن اثیر]] می‌گوید:
-{{عربی|اني تارك فيكم الثقلين، كتاب الله و عترتي، سماهما ثِقلَين، لأن الأخذ بهما والعمل بهما ثقيل... فسماها ثقلين إعظاماً لقدرهما و تفخيماً لشأنهما}}<ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۱، ص۲۱۶؛ همچنین ر.ک: تاج العروس، ج۱۴، ص۸۵.</ref>؛
-ثقلین نامیده شدند؛ چراکه [[گرایش]] و [[پیروی]] از آن دو سنگین است... پس ثقلین نامیده شدند تا جایگاه آنها بزرگ شمرده شود و به [[مقام]] والایشان [[ارج]] نهاده شود.
-همین معنا را [[نووی]] در [[شرح صحیح مسلم]] آورده است<ref>شرح صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۸۰. همچنین ر.ک: الدیباج علی مسلم، ج۵، ص۳۹۰؛ نظم درر السمطین، ص۲۳۱؛ فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج۲، ص۲۲۰؛ ج۳، ص۱۹؛ تفسیر الثعلبی، ج۹، ص۱۸۶؛ تفسیر البغوی، ج۴، ص۲۷۱.</ref>.
-به نظر ما قرائت نخست اُولی است. اما صرف نظر از معنای «ثقلین»، آن‌چه اهمیت دارد آن است که صیغه تثنیه بیانگر [[تساوی]] [[عترت]] و [[قرآن]] در رتبه و [[منزلت]] است<ref>گفتنی است در بعضی از الفاظ حدیث {{متن حدیث|أَحَدُهُمَا أَعْظَمُ مِنَ الْآخَرِ}}؛ یکی از آنها بزرگ‌تر از دیگری است آورده شده است، لیکن در بیشتر احادیث لفظ ثقلین آمده و جمله مذکور وجود ندارد.</ref>. پس چنان‌که قرآن از سوی [[خداوند حکیم]] نازل شده و هیچ باطلی در آن راه ندارد:
-{{متن قرآن|لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ}}<ref>«در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است» سوره فصلت، آیه ۴۲.</ref>.
-[[کلام]] اهل بیت{{عم}} نیز مستند به [[وحی الهی]] و عاری از هر باطلی است و همان سان که تردیدی در [[قرآن]] نیست:
-{{متن قرآن|ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ}}<ref>«این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست» سوره بقره، آیه ۲.</ref>.
-در [[کلام]] [[اهل بیت]]{{عم}} نیز تردید راه ندارد. در نتیجه سخن و گفتار اهل بیت{{عم}} به سان قرآن از هر [[باطل]] و خطایی [[معصوم]] است.
-'''تأکید بر [[تبعیت از اهل بیت]]''': [[مسلم بن حجاج]] می‌گوید: [[پیامبر]] پس از فرمودن {{متن حدیث|إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ‌}}، سه مرتبه فرمود:
-{{متن حدیث|أُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي أُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي‌}}.
-تکرار، [[تذکر]] و توجه دادن به اهل بیت جز [[لزوم]] [[پیروی]] از ایشان معنای دیگری ندارد. [[مناوی]] درباره این تأکید و تکرار، به نقل از [[حکیم]] [[ترمذی]] می‌نویسد:
-{{عربی|حض على التمسك بهم، لأن الأمر لهم معاينة فهم أبعد عن المحنة}}<ref>فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج۲، ص۲۲۰. همچنین ر.ک: نوادر الأصول، ج۱، ص۲۵۹.</ref>؛
-[[أمر]] مؤکد [[رسول الله]] به [[تمسک]] کردن و [[پناهنده]] شدن به اهل بیت به خاطر این است که ایشان از [[گمراهی]]، [[اشتباه]] و [[خطا]] به دورند.
-۲. '''إخبار [[رسول خدا]] از عدم جدائی [[قرآن و عترت]]''': رسول خدا در [[حدیث ثقلین]] اِخبار نموده که هرگز میان قرآن و عترت جدائی نخواهد بود و این دو تا [[روز قیامت]] با یکدیگرند:
-{{متن حدیث|لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ‌}}<ref>مسند أحمد، ج۳، ص۱۷، ح۱۱۱۴۷؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۶۵، ح۲۶۷۸؛ مسند أبی یعلی، ج۲، ص۲۹۷، ح۱۰۲۱.</ref>.
-{{متن حدیث|لَنْ يَفْتَرِقَا}} یعنی قرآن و اهل بیت هرگز از هم جدا نمی‌شوند و تا قرآن هست، اهل بیت نیز در کنار آن است.
-جمله {{متن حدیث|حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ}}؛ یعنی هم‌چنان عدم جدائی قرآن و اهل بیت ادامه دارد تا اینکه در [[قیامت]] در کنار [[حوض کوثر]] بر من وارد شوند<ref>شاید در بعضی روایات به جای {{متن حدیث|عَلَيَّ}}، {{متن حدیث|عَلَى}} آمده باشد و این عبارت نیز صحیح است.</ref>.
-بر اساس [[روایات معتبر]] [[فریقین]]، [[اصحاب پیامبر]] نیز در قیامت بر [[پیامبر]] وارد می‌شوند و چون [[رسول خدا]]{{صل}} از احوال ایشان می‌پرسد، [[خداوند]] عملکرد آنان پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} را یادآور می‌شود. در برخی از نقل‌های [[حدیث]] آمده است:
-{{متن حدیث|إِنَّكُمْ سَتَرِدُونَ عَلَي الْحَوْضَ وَ يَخْتَلِجُونَ دُونِي فَأَقُولُ يَا رَبِّ أَصْحَابِي أَصْحَابِي إِنَّكَ لَا تَدْرِي مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ‌}}<ref>مسند البزار، ج۱، ص۴۷۶، ش۳۱۶۸. در منابع زیر به این صورت آمده است که:
-{{متن حدیث|ليرد علي الحوض رجال ممن صاحبني حتى إذا رأيتهم و رفعوا إلى اختلجوا دوني فلأقولن: أي رب أصحابي أصحابي. فليقالن لي: إنك لا تدري ما أحدثوا بعدك}}؛ [[صحیح مسلم]]، ج۷، ص۶۹ - ۷۰؛ [[المصنف]] ([[ابن ابی شیبه]])، ج۷، ص۴۱۵، ش۳۵؛ [[مسند الشامیین]]، ج۴، ص۳۴، ش۲۶۶۰؛ [[التمهید]] ([[ابن عبد البر]])، ج۲، ص۲۹۳؛ جامع الأصول، ج۲، ص۴۳۵، ش۸۸۷.</ref>؛
-به زودی در کنار [[حوض]] بر من وارد خواهید شد و نزد من جدا می‌شوید، پس من می‌گویم: ای [[خدا]]، اینان [[اصحاب]] من، اصحاب من هستند؟! ندا می‌رسد: تو نمی‌دانی که بعد از تو این اصحاب چه کردند.
-به نظر می‌رسد که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در این قسمت از حدیث، به [[فرجام بد]] بیشتر [[صحابه]] خود اشاره دارد، چنان‌که در [[صحیح بخاری]] نیز به [[روسیاهی]] اکثر اصحاب در [[روز قیامت]] تصریح شده است. [[بخاری]] نقل می‌کند:
-{{متن حدیث|فَلَا أَرَاهُ يَخْلُصُ مِنْهُمْ إِلَّا مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ‌}}<ref>صحیح البخاری، ج۷، ص۲۰۸. همچنین ر.ک: کنز العمال، ج۱۱، ص۱۳۲ – ۱۳۳، ش۳۰۹۱۸. با توجه به عظمتی که اهل سنت برای صحابه معتقدند صحابه‌ای که با یک لحظه دیدن پیامبر این عنوان را پیدا کرده‌اند، و تک تک آنها را سزاوار پیروی می‌دانند و بر اساس {{عربی|أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ‌}} دینی تأسیس کرده‌اند، با همه این توصیفات، بسی جای تعجب است که در احادیث صحیح بخاری، مسلم و دیگران آمده است که: «تعداد زیادی از آنها، از کنار حوض رانده می‌شوند و هلاکت ابدی نصیب آنها می‌گردد».</ref>؛
-از صحابه در آن [[روز]] خلاصی پیدا نمی‌کند مگر عده اندکی.
-'''آخرین سفارش و [[وصیت]] پیامبر اکرم''': پیامبر اکرم{{صل}} در آخرین روزهای [[عمر شریف]] خویش، [[مسلمانان]] را به [[تمسک به قرآن]] و [[عترت]] [[وصیت]] می‌کند.
-[[مناوی]] در [[فیض]] [[القدیر]] می‌نویسد:
-{{عربی|و وصّى أمته بحسن معاملتهما و إيثار حقهما على أنفسهما و الإستمساك بهما في الدين}}<ref>فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج٣، ص٢٠.</ref>؛
-[[پیامبر اسلام]] [[قرآن و عترت]] را در [[امت]] باقی گذاشت و به [[خوش‌رفتاری]]، مقدم نمودن [[حق]] آن دو بر خود و گرفتن [[دین]] از آنان سفارش نمود.
-دین که مجموعه‌ای از اصول، [[احکام]] و [[اخلاق]] است، باید از [[قرآن]] و [[اهل بیت]] گرفته شود.
-در برخی نقل‌های [[حدیث ثقلین]] این عبارت نیز آمده است:
-{{متن حدیث|فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونِّي فِيهِمَا}}<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۹، ش۳۸۷۶؛ المستدرک علی الصحیحین، ج٣، ص۱۰٩؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۶۶ - ۶۷ و ۱۸۰؛ فضائل الصحابة (نسائی)، ص۱۵؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۶۴ - ۱۶۵؛ السنن الکبری (نسائی)، ج۵، ص۴۵، ش۸۱۸۴؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۷۳، ش۸۷۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۱۲۳؛ الدر المنثور، ج۶، ص۷؛ تفسیر الآلوسی، ج۶، ص۱۹۴؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۹۴؛ تاریخ بغداد، ج۸، ص۴۴۳، ش۴۵۵۱؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۲۲۰؛ أسد الغابة، ج۲، ص۱۲ و منابع دیگر.</ref>؛
-ببینید چگونه پس از من با کتاب و عترت [[رفتار]] خواهید کرد.
-شهاب الدین [[خفاجی]] در شرح این عبارت می‌نویسد:
-{{عربی|أي بعد وفاتي. انظروا في عملكم بكتاب الله واتباعكم لأهل بيتي و رعايتهم و برّهم بعدي، فإن ما يسرهم يسرني و ما يسؤهم يسؤني}}<ref>نسیم الریاض، ج۳، ص۴۱۰ – ۴۱۱.</ref>؛
-یعنی بعد از مردن من در [[اعمال]] خود [[اندیشه]] کنید که چه مقدار از آن در مسیر [[پیروی]] و [[پذیرش رهبری]] و [[نیکی]] به [[کتاب خدا]] و اهل بیت من بوده است. هر آینه آن‌چه برای آنها آسان باشد، برای من نیز آسان و هر چه ایشان را به [[سختی]] اندازد، مرا به سختی انداخته است.
-[[حال]] اگر به دیده [[انصاف]] بنگرید معلوم می‌شود که کدام [[فرقه]] از مسلمانان تابع قرآن و اهل بیت هستند و اعمال خود را بر کتاب و عترت عرضه می‌دارند. از همین جاست که محقق و دانشمند منصف چاره‌ای جز [[ایمان]] و زانو زدن و [[کسب علم]] از [[مکتب اهل بیت]] را ندارد.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام]]، ج۲، ص ۱۲۶-۱۳۳.</ref>.
-== منابع ==
-{{منابع}}
-# [[پرونده:Jawahir-kalam-2.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|'''جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲''']]
-{{پایان منابع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}