در زمان امام مهدی مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (حذف پیوند از عنوان منبع‌شناسی جامع مهدویت توسط ربات) |
جز (جایگزینی متن - '{{عربی|اندازه=120%' به '{{عربی') |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
:::::#هنگامی که [[معاذ بن جبل]] از طرف [[پیامبر خاتم|رسول گرامی]]{{صل}} به یمن می‌رفت، آن حضرت به او فرمودند: "در مواردی که می‌خواهی داوری کنی، از چه مدارکی استفاده می‌کنی؟ گفت: از آیات. [[پیامبر]] فرمود: اگر درباره موردی که می‌خواهی قضاوت کنی، آیه‌ای که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد، نیافتی، چه می‌کنی؟ گفت: از احادیثی که از شما شنیده باشم. [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: اگر حدیثی که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد نیافتی چه می‌کنی؟ گفت: [[اجتهاد]] می‌کنم. <ref>یعنی از کلیات و قواعدی که از آیات [[قرآن]] و روایات شما در دست دارم، حکم آن مورد مخصوص را استنباط می‌کنم</ref> [[رسول خدا]]{{صل}} خوشحال شدند و فرمودند: سپاس خدا را که فرستاده [[پیامبر]] خود را به راهی موفق داشت که آن‌راه، مورد رضایت پیامبر است"<ref>محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۲۱، قسم دوم.</ref>. | :::::#هنگامی که [[معاذ بن جبل]] از طرف [[پیامبر خاتم|رسول گرامی]]{{صل}} به یمن می‌رفت، آن حضرت به او فرمودند: "در مواردی که می‌خواهی داوری کنی، از چه مدارکی استفاده می‌کنی؟ گفت: از آیات. [[پیامبر]] فرمود: اگر درباره موردی که می‌خواهی قضاوت کنی، آیه‌ای که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد، نیافتی، چه می‌کنی؟ گفت: از احادیثی که از شما شنیده باشم. [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: اگر حدیثی که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد نیافتی چه می‌کنی؟ گفت: [[اجتهاد]] می‌کنم. <ref>یعنی از کلیات و قواعدی که از آیات [[قرآن]] و روایات شما در دست دارم، حکم آن مورد مخصوص را استنباط می‌کنم</ref> [[رسول خدا]]{{صل}} خوشحال شدند و فرمودند: سپاس خدا را که فرستاده [[پیامبر]] خود را به راهی موفق داشت که آن‌راه، مورد رضایت پیامبر است"<ref>محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۲۱، قسم دوم.</ref>. | ||
:::::#[[امام باقر]]{{ع}} به [[ابان بن تغلب]]<ref>که یکی از یاران فقیه و دانشمند آن حضرت بوده</ref> فرمود: ابان! در مسجد [[مدینه]] بنشین و فتوا بده. من دوست دارم که افرادی مثل تو، در بین دوستان و شیعیانم باشند <ref>الأصول الأصلیه، ص ۵۴.</ref>. | :::::#[[امام باقر]]{{ع}} به [[ابان بن تغلب]]<ref>که یکی از یاران فقیه و دانشمند آن حضرت بوده</ref> فرمود: ابان! در مسجد [[مدینه]] بنشین و فتوا بده. من دوست دارم که افرادی مثل تو، در بین دوستان و شیعیانم باشند <ref>الأصول الأصلیه، ص ۵۴.</ref>. | ||
::::::واضح است که منظور از فتوا، این نیست که فقط به نقل روایت اکتفا شود، بلکه مقصود این است که در هر مورد که آیه یا روایت در خصوص آن مورد وارد شده است، طبق آن آیه یا روایت، فتوا داده شود و در مواردی که آیه یا روایت در خصوص آنها وارد نشده است، از آیات و روایات کلی و قواعد عامه‌ای که از [[امام]]{{ع}} صادر شده است، حکم آن مورد، استنباط و استفاده شود. [[ائمه]]{{عم}} فرموده‌اند: {{عربی | ::::::واضح است که منظور از فتوا، این نیست که فقط به نقل روایت اکتفا شود، بلکه مقصود این است که در هر مورد که آیه یا روایت در خصوص آن مورد وارد شده است، طبق آن آیه یا روایت، فتوا داده شود و در مواردی که آیه یا روایت در خصوص آنها وارد نشده است، از آیات و روایات کلی و قواعد عامه‌ای که از [[امام]]{{ع}} صادر شده است، حکم آن مورد، استنباط و استفاده شود. [[ائمه]]{{عم}} فرموده‌اند: {{عربی|" عَلَيْنَا إِلْقَاءُ الْأُصُولِ وَ عَلَيْكُمُ التَّفْرِيعُ "}}<ref>شیخ صدوق، سرائر، ص ۴۶۹.</ref>. | ||
::::::کوتاه سخن این‌که با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، چنین استنباط می‌شود که [[اجتهاد]]، نه تنها در زمان [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} تعطیل نمی‌شود، بلکه به واسطه رشد علوم و تعالی مردم و ابداع و اختراعات جدید، نیاز به تطبیق فروع بر اصول، بیشتر می‌شود و جایگاه [[اجتهاد]]، نمود خاصی به خود می‌گیرد و طبیعی است که [[اجتهاد]] در آن زمان با [[اجتهاد]] مصطلح امروزی تفاوتهایی خواهد داشت»<ref>[[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[امام مهدی (کتاب)|امام مهدی]]، ص ۱۷۶-۱۸۰.</ref>. | ::::::کوتاه سخن این‌که با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، چنین استنباط می‌شود که [[اجتهاد]]، نه تنها در زمان [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} تعطیل نمی‌شود، بلکه به واسطه رشد علوم و تعالی مردم و ابداع و اختراعات جدید، نیاز به تطبیق فروع بر اصول، بیشتر می‌شود و جایگاه [[اجتهاد]]، نمود خاصی به خود می‌گیرد و طبیعی است که [[اجتهاد]] در آن زمان با [[اجتهاد]] مصطلح امروزی تفاوتهایی خواهد داشت»<ref>[[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[امام مهدی (کتاب)|امام مهدی]]، ص ۱۷۶-۱۸۰.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۱۶
| در زمان امام مهدی مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل اصلی | مهدویت |
در زمان امام مهدی(ع) مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است:
- «ابتدا لازم است مقداری درباره اجتهاد، توضیح داده شود. اجتهاد، یعنی کوشش عالمانه با روش صحیح، برای درک مقررات اسلام با استفاده از قرآن، روایات، اجماع، عقل اجتهاد و تفقه - به عنوان نیروی محرکه اسلام - که یکی از دلائل جاوید ماندن اسلام است؛ زیرا از همین راه می‌توان حکم هر موضوعی را از قرآن و روایات استخراج کرد و از قوانین دیگران بی‌نیاز بود[۱].
- دلائل عقلی و نقلی برای اثبات اجتهاد در زمان ظهور:
- دلائل عقلی؛ نیازهای بشر، دوگونه است: ثابت و متغیر. در سیستم قانون‌گذاری اسلام، برای نیازهای ثابت، قانون ثابت وضع شده و برای نیازهای متغیر، قانون متغیر[۲]. آن قسمت از مسائل اخلاقی و شئون اجتماعی و قوانین مدنی و جزایی که از اصول فطری و غرائز ثابت انسانی مایه می‌گیرد و طبعا در همه جوامع و اجتماعات یکسان است، قوانین مربوط به آن، در اسلام، ثابت می‌باشد، اما آن سلسله از مقرراتی که مربوط به شرایط خاص زمانی و مکانی و ... است و جوامع نسبت به آن باهم تفاوت دارند، برای آنها، در قوانین اسلام، یک سلسله اصول کلی تعیین شده که با توجه به آنها، باید جزئیات آنرا طبق نیازمندی‌های اعصار و قرون و جوامع مختلف، به دست فقهای اسلامی تعیین کرد[۳]. در مسیر طبیعی بشر، با توجه به اعصار و جوامع مختلف، نیازمندی‌های انسان به موارد جدید و تازه، بیشتر می‌شود و این تغییر و تحول، اختصاص به زمان خاصی ندارد، بلکه به خاطر رشد علم و آگاهی مردم در زمان ظهور امام زمان(ع) این نیازمندی‌ها، بیشتر می‌شود و نیاز به اجتهاد را شدت می‌بخشد؛ هرچند کیفیت و نحوه اجتهاد نیز به دلیل تغییر شرایط عوض خواهد شد و با اجتهاد مصطلح فرق خواهد داشت. شاید در این‌جا گفته شود: "امام زمان(ع) تمام مسائل را خودشان پاسخ می‌دهند و نیاز به اجتهاد مجتهدان نیست.". در پاسخ باید گفت، این چنین نیست که تمام مسائل را خود امام زمان(ع) پاسخ دهند و نیاز به اجتهاد مجتهدان نباشد. زیرا، با گسترش جمعیت و مسائل جدید، به واسطه پیشرفت علم و صنعت و خواست‌های متفاوت بشری لازم نیست. امام زمان(ع) در همه منازعات و مرافعات شرکت کند، بلکه مثل سیره رسول اکرم(ص) برای هر کشور و شهر و قومی، نماینده خواهد فرستاد تا با علم و استنباط از قرآن و سنت، راهگشای مشکلات دینی و دنیایی مردم باشند.
- دلیل نقلی؛ کسانی که با تاریخ فقه اسلامی آشنایی دارند، می‌دانند که اجتهاد، حتی در زمان خود پیامبر گرامی و سایر پیشوایان دینی نیز بوده است، چه رسد به زمان‌های بعد. البته باید توجه داشت که اجتهاد در آن زمان با زمان ما فرق بسیار دارد. اجتهاد در آن زمان، بسیار ساده و کم زحمت بوده است؛ زیرا، در آن عصر، قرائنی که می‌توانست فهم احادیث را آسان کند، فراوان بود، اما هرچه از آن زمان فاصله می‌گیریم، بر اثر اختلاف نظر و نیز مشکوک بودن حال برخی از راویان، اجتهاد، جنبه خفی به خود گرفته و نیاز امت اسلامی به اجتهاد، زیادتر و دایره آن وسیع‌تر می‌گردد[۴].
- برای این‌که بدانیم اجتهاد در میان یاران پیامبر اکرم(ص) وجود داشته، کافی است از میان روایات، به مفاد دو روایت توجه کنیم:
- هنگامی که معاذ بن جبل از طرف رسول گرامی(ص) به یمن می‌رفت، آن حضرت به او فرمودند: "در مواردی که می‌خواهی داوری کنی، از چه مدارکی استفاده می‌کنی؟ گفت: از آیات. پیامبر فرمود: اگر درباره موردی که می‌خواهی قضاوت کنی، آیه‌ای که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد، نیافتی، چه می‌کنی؟ گفت: از احادیثی که از شما شنیده باشم. پیامبر(ص) فرمود: اگر حدیثی که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد نیافتی چه می‌کنی؟ گفت: اجتهاد می‌کنم. [۵] رسول خدا(ص) خوشحال شدند و فرمودند: سپاس خدا را که فرستاده پیامبر خود را به راهی موفق داشت که آن‌راه، مورد رضایت پیامبر است"[۶].
- امام باقر(ع) به ابان بن تغلب[۷] فرمود: ابان! در مسجد مدینه بنشین و فتوا بده. من دوست دارم که افرادی مثل تو، در بین دوستان و شیعیانم باشند [۸].
- واضح است که منظور از فتوا، این نیست که فقط به نقل روایت اکتفا شود، بلکه مقصود این است که در هر مورد که آیه یا روایت در خصوص آن مورد وارد شده است، طبق آن آیه یا روایت، فتوا داده شود و در مواردی که آیه یا روایت در خصوص آنها وارد نشده است، از آیات و روایات کلی و قواعد عامه‌ای که از امام(ع) صادر شده است، حکم آن مورد، استنباط و استفاده شود. ائمه(ع) فرموده‌اند: " عَلَيْنَا إِلْقَاءُ الْأُصُولِ وَ عَلَيْكُمُ التَّفْرِيعُ "[۹].
- کوتاه سخن این‌که با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، چنین استنباط می‌شود که اجتهاد، نه تنها در زمان ظهور امام مهدی(ع) تعطیل نمی‌شود، بلکه به واسطه رشد علوم و تعالی مردم و ابداع و اختراعات جدید، نیاز به تطبیق فروع بر اصول، بیشتر می‌شود و جایگاه اجتهاد، نمود خاصی به خود می‌گیرد و طبیعی است که اجتهاد در آن زمان با اجتهاد مصطلح امروزی تفاوتهایی خواهد داشت»[۱۰].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ جعفر سبحانی، قائمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل، ترجمه رضا استادی، ص ۱۶۳.
- ↑ مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، ج ۲، ص ۷۲.
- ↑ قائمیت از نظر قرآن و حدیث عقل، ص ۱۶۲.
- ↑ قائمیت از نظر قرآن و حدیث عقل، ص ۱۶۲.
- ↑ یعنی از کلیات و قواعدی که از آیات قرآن و روایات شما در دست دارم، حکم آن مورد مخصوص را استنباط می‌کنم
- ↑ محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۲۱، قسم دوم.
- ↑ که یکی از یاران فقیه و دانشمند آن حضرت بوده
- ↑ الأصول الأصلیه، ص ۵۴.
- ↑ شیخ صدوق، سرائر، ص ۴۶۹.
- ↑ رضوی، رسول، امام مهدی، ص ۱۷۶-۱۸۰.