در زمان امام مهدی مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ (پرسش)

در زمان امام مهدی (ع) مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

در زمان امام مهدی مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر پس از ظهور / حکومت جهانی امام مهدی / حکومت جهانی امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

پاسخ نخست

رسول رضوی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است:

«ابتدا لازم است مقداری درباره اجتهاد، توضیح داده شود. اجتهاد، یعنی کوشش عالمانه با روش صحیح، برای درک مقررات اسلام با استفاده از قرآن، روایات، اجماع، عقل اجتهاد و تفقه - به عنوان نیروی محرکه اسلام - که یکی از دلائل جاوید ماندن اسلام است؛ زیرا از همین راه می‌توان حکم هر موضوعی را از قرآن و روایات استخراج کرد و از قوانین دیگران بی‌نیاز بود.

دلائل عقلی و نقلی برای اثبات اجتهاد در زمان ظهور:

1. دلائل عقلی؛ نیازهای بشر، دوگونه است: ثابت و متغیر. در سیستم قانون‌گذاری اسلام، برای نیازهای ثابت، قانون ثابت وضع شده و برای‌ نیازهای متغیر، قانون متغیر. آن قسمت از مسائل اخلاقی و شئون اجتماعی و قوانین مدنی و جزایی که از اصول فطری و غرائز ثابت انسانی مایه می‌گیرد و طبعا در همه جوامع و اجتماعات یکسان است، قوانین مربوط به آن، در اسلام، ثابت می‌باشد، اما آن سلسله از مقرراتی که مربوط به شرایط خاص زمانی و مکانی و ... است و جوامع نسبت به آن باهم تفاوت دارند، برای آنها، در قوانین اسلام، یک سلسله اصول کلی تعیین شده که با توجه به آنها، باید جزئیات آن را طبق نیازمندی‌های اعصار و قرون و جوامع مختلف، به دست فقهای اسلامی تعیین کرد. در مسیر طبیعی بشر، با توجه به اعصار و جوامع مختلف، نیازمندی‌های انسان به موارد جدید و تازه، بیش‌تر می‌شود و این تغییر و تحول، اختصاص به زمان خاصی ندارد، بلکه به خاطر رشد علم و آگاهی مردم در زمان ظهور امام زمان (ع) این نیازمندی‌ها، بیش‌تر می‌شود و نیاز به اجتهاد را شدت می‌بخشد؛ هرچند کیفیت و نحوه اجتهاد نیز به دلیل تغییر شرایط عوض خواهد شد و با اجتهاد مصطلح فرق خواهد داشت. شاید در این‌جا گفته شود: "امام زمان (ع) تمام مسائل را خودشان پاسخ می‌دهند و نیاز به اجتهاد مجتهدان نیست.". در پاسخ باید گفت، این چنین نیست که تمام مسائل را خود امام زمان (ع) پاسخ دهند و نیاز به اجتهاد مجتهدان نباشد. زیرا، با گسترش جمعیت و مسائل جدید، به واسطه پیشرفت علم و صنعت و خواست‌های متفاوت بشری لازم نیست‌. امام زمان (ع) در همه منازعات و مرافعات شرکت کند، بلکه مثل سیره رسول اکرم (ص) برای هر کشور و شهر و قومی، نماینده خواهد فرستاد تا با علم و استنباط از قرآن و سنت، راهگشای مشکلات دینی و دنیایی مردم باشند.
2. دلیل نقلی؛ کسانی که با تاریخ فقه اسلامی آشنایی دارند، می‌دانند که اجتهاد، حتی در زمان خود پیامبر گرامی و سایر پیشوایان دینی نیز بوده است، چه رسد به زمان‌های بعد. البته باید توجه داشت که اجتهاد در آن زمان با زمان ما فرق بسیار دارد. اجتهاد در آن زمان، بسیار ساده و کم زحمت بوده است؛ زیرا، در آن عصر، قرائنی که می‌توانست فهم احادیث را آسان کند، فراوان بود، اما هرچه از آن زمان فاصله می‌گیریم، بر اثر اختلاف نظر و نیز مشکوک بودن حال برخی از راویان، اجتهاد، جنبه خفی به خود گرفته و نیاز امت اسلامی به اجتهاد، زیادتر و دایره آن وسیع‌تر می‌گردد.

برای این‌که بدانیم اجتهاد در میان یاران پیامبر اکرم (ص) وجود داشته، کافی است از میان روایات، به مفاد دو روایت توجه کنیم:

1. هنگامی که معاذ بن جبل از طرف رسول گرامی (ص) به یمن می‌رفت، آن حضرت به او فرمودند: "در مواردی که می‌خواهی داوری کنی، از چه مدارکی استفاده می‌کنی؟ گفت: از آیات. پیامبر فرمود: اگر درباره موردی که می‌خواهی قضاوت کنی، آیه‌ای که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد، نیافتی، چه می‌کنی؟ گفت: از احادیثی که از شما شنیده‌ باشم. پیامبر (ص) فرمود: اگر حدیثی که خصوص حکم آن مورد را بیان کرده باشد نیافتی چه می‌کنی؟ گفت: اجتهاد می‌کنم. رسول خدا (ص) خوشحال شدند و فرمودند: سپاس خدا را که فرستاده پیامبر خود را به راهی موفق داشت که آن‌راه، مورد رضایت پیامبر است".
2. امام باقر (ع) به ابان بن تغلب فرمود: ابان! در مسجد مدینه بنشین و فتوا بده. من دوست دارم که افرادی مثل تو، در بین دوستان و شیعیانم باشند .

واضح است که منظور از فتوا، این نیست که فقط به نقل روایت اکتفا شود، بلکه مقصود این است که در هر مورد که آیه یا روایت در خصوص آن مورد وارد شده است، طبق آن آیه یا روایت، فتوا داده شود و در مواردی که آیه یا روایت در خصوص آن‌ها وارد نشده است، از آیات و روایات کلی و قواعد عامه‌ای که از امام (ع) صادر شده است، حکم آن مورد، استنباط و استفاده شود. ائمه (ع) فرموده‌اند: " عَلَيْنَا إِلْقَاءُ الْأُصُولِ‏ وَ عَلَيْكُمُ‏ التَّفْرِيعُ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏".

کوتاه سخن این‌که با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، چنین استنباط می‌شود که اجتهاد، نه تنها در زمان ظهور امام مهدی (ع) تعطیل نمی‌شود، بلکه به واسطه رشد علوم و تعالی مردم و ابداع و اختراعات جدید، نیاز به تطبیق فروع بر اصول، بیشتر می‌شود و جایگاه اجتهاد، نمود خاصی به خود می‌گیرد و طبیعی است که اجتهاد در آن زمان با اجتهاد مصطلح امروزی تفاوتهایی خواهد داشت».

پرسش‌های وابسته

1. امام مهدی‏ چه مناطقی را به تصرف در می‌آورد؟ (پرسش)
2. در حکومت امام مهدی که همه مؤمن هستند چه ضرورتی دارد دولت قدرتمند وجود داشته باشد؟ (پرسش)
3. ضرورت نصب الهی آخرین حاکم جهانی از دیدگاه امامیه چیست؟ (پرسش)
4. برخورد امام مهدی با کارگزاران حکومتی چگونه است؟ (پرسش)
5. امام مهدی‏ با کدام دین بر عالم حکومت می‌‏کند؟ (پرسش)
6. مردم اعم از کودک و نوجوان و جوان (مرد و زن) در حکومت امام مهدی چه نقشی بر عهده دارند؟ (پرسش)
7. تشکیل حکومت جهانی توسط امام مهدی چه آثاری دارد؟ (پرسش)
8. اساس حکومت امام مهدی بر چه پایه‌ای استوار است و قدرت امام از چه عواملی نشئت می‌گیرد؟ (پرسش)
9. اگر دولت امام مهدی کریمه است چرا منافقان در آن دولت ذلیل می‌‏شوند؟ زیرا دولت امام علی منافقان جایگاه یافتند و دورویی نمودند؟ (پرسش)
10. نقش علما در حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
11. موضع افراد در برابر حکومت امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
12. موضع امام مهدی در برابر مسائل و نهادهای گوناگون بین‌المللی چیست؟ (پرسش)
13. حکومت امام مهدی چگونه با سخن حضرت سلیمان: "رَب اغْفِرْ لِی وَ هَبْ لِی مُلْکاً لا ینْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی..." جمع می‌شود؟ (پرسش)
14. چرا پیشوایان معصوم با آن قدرتی که خداوند به آنها داده بود حکومت واحد جهانی تشکیل ندادند؟ (پرسش)
15. چه کسانی صلاحیت مدیریت جهان را دارند؟ (پرسش)
16. روش‌های تربیتی امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
17. نتایج تربیت اسلامی در دولت امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
18. مراد از خونخواهی امام حسین توسط امام مهدی چیست؟ (پرسش)
19. توزیع رایگان اموال میان مردم در حکومت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
20. گردش ایام در دوران امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
21. دین جهانی غالب در زمان امامت امام مهدی چه دینی خواهد بود؟ (پرسش)
22. وضعیت بازرگانی در حکومت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
23. شیوه حکم کردن و داوری امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
24. امام مهدی چه کشورها و شهرهایی را به تصرف خود در می‌آورد؟ (پرسش)
25. در قرآن آمده که در آخر الزمان حضرت عیسی ظهور خواهد کرد و همه باید از او پیروی کنند آیا مسلمانان نیز باید از او پیروی کنند؟ (پرسش)
26. از آنجاکه حکومت امام مهدی بر اساس قرآن و اسلام است، آیا می‌توان گفت سیاست و دیانت از هم جدا نیستند؟ (پرسش)
27. در زمان ظهور امام مهدی حاکم اسلامی از کدام گروه مسلمین خواهد بود؟ (پرسش)
28. چگونه امام مهدی می‌تواند حکومت واحدی تشکیل دهد و همه مکاتب و ادیان را گردهم آورد؟ (پرسش)
29. سیمای دوران ظهور و دوران حکومت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
30. اصلاحات و قضاوت‌های امام مهدی به چه چیز تعبیر شده است؟ (پرسش)
31. خداوند متعال چه عنایتی به جهت پیروزی امام مهدی هنگام ظهور انجام خواهد داد؟ (پرسش)
32. بهره مردم دوره ظهور از اجتهاد چگونه و به چه میزان خواهد بود؟ (پرسش)
33. در روایات آمده هرکس دعای عهد را چهل صباح بخواند در زمان ظهور حضرت زنده خواهد شد. این زنده شدن چه کیفیتی دارد؟ (پرسش)
34. آیا منظور از زنده شدن در زمان ظهور، رجعت است یا پیش از رجعت این موضوع محقق خواهد شد؟ (پرسش)
35. با توجه به جمله «مؤتزرا کفنی شاهرا سیفی» در دعای عهد آیا هنگامی که از قبر بیرون می‏‌آییم کفن پوشیده‌ایم یا لباس؟ (پرسش)
36. منظور از فراز «شاهرا سیفی» در دعای عهد چیست؟ (پرسش)
37. معنای این جمله از پیامبر که در خطبه غدیر درباره امام مهدی فرمود ألا انه الغراف من بحر العمیق چیست؟ (پرسش)
38. آیا با تکمیل عقول و تهذیب نفوس بدون نیاز به امام معصوم به احکام واقعی دسترسی پیدا می‏‌کنند؟ (پرسش)
39. درباره حکومت جهانی امام مهدی توضیح دهید (پرسش)
40. حکومت امام مهدی چگونه جهانی می‌شود؟ (پرسش)
41. علل به وجود آمدن وحشت در دل دشمنان هنگام ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
42. نخستین برنامه امام مهدی پس از ظهور چیست؟ (پرسش)
43. امام مهدی نخستین پرچم مبارزه را به کجا می‌فرستد؟ (پرسش)
44. امام مهدی پس از فتح عراق به جنگ با چه کسانی می‌رود؟ (پرسش)
45. موضوع نخستین دادگاهی که امام مهدی پس از ظهور تشکیل می‌دهد چیست؟ (پرسش)
46. نخستین سپاه امام مهدی به کجا می‌رود؟‌ (پرسش)
47. آیا حکومت امام مهدی‏ نژادی است؟ (پرسش)
48. رمز حمله سپاه امام مهدی چیست؟ (پرسش)
49. منظور از امت معدوده چیست؟ (پرسش)
50. چه واکنشی‌هایی نسبت به تشکیل حکومت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
51. آیا نوع حکومت امام مهدی همانند سایر حکومت‏‌ها است؟ (پرسش)
52. آیا انقلاب مهدی الزاماً به حکومت واحد جهانی می‌انجامد؟ (پرسش)
53. آیا در حکومت امام مهدی‏ تمام مردم اصلاح خواهند شد؟ (پرسش)
54. با توجه به پیشرفت اعجاب‌‏آور تسلیحات نظامی چگونه ممکن است امام مهدی با شمشیر بر دشمنان غلبه کند؟ (پرسش)
55. چگونه یک فرد می‏تواند سرنوشت بشریت را تغییر دهد؟ (پرسش)
56. امام با چه زبانی با مردم زمان ظهور صحبت خواهد کرد؟ (پرسش)
57. در روز موعود به چه روشی تغییر صورت می‏گیرد؟ (پرسش)
58. آیا یک فرد می‌تواند سرنوشت بشریت را تغییر دهد؟ (پرسش)
59. آیا حکومت امام مهدی جهانی است؟ (پرسش)
60. آیا اجرای انقلاب جهانی به وسیله یک فرد (امام مهدی) ممکن است؟ (پرسش)
61. آیا انقلاب مهدی الزاما به حکومت واحد جهانی می‌‏انجامد؟ (پرسش)
62. تصویر کلی و اوضاع عمومی جهان در عصر دولت مهدی چگونه است؟ (پرسش)
63. کارگزاران دولت و فرماندهان لشکری و کشوری امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
64. آیا مهدی در زمان حکومتش از امکانات جنگی و ارتباطی روز استفاده می‌‏کند؟ (پرسش)
65. حکمت مشارکت حضرت مسیح‏ در تشکیل حکومت جهانی چیست؟ (پرسش)
66. منجی و رهبر در حکومت عدل توحیدی جهانی کیست؟ (پرسش)
67. حضرت مهدی از ستمگرانی که از دنیا رفته‌اند چگونه انتقام می‌گیرد؟ (پرسش)
68. اگر حکومت امام مهدی حکومت عدل جهانی است پس چرا به شهادت می‌‏رسد؟ (پرسش)
69. حکمت مشارکت حضرت مسیح در حکومت عدل جهانی چیست؟ (پرسش)
70. امام مهدی با چه طوایفی به نبرد می‌پردازد؟ (پرسش)
71. امام مهدی چگونه فرقه بتریه را نابود می‌کند؟ (پرسش)
72. در زمان امام مهدی مجتهدان اجتهاد می‌کنند یا نه؟ (پرسش)
73. با وجودی که حضرت عیسی‏ پیامبر است چرا ریاست حکومت جهانی برای امام مهدی‏ است؟ (پرسش)
74. چه ارتباطی میان جامعه مهدوی و مدینه فاضله وجود دارد؟ (پرسش)
75. آیا پیامبران در حکومت امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش)
76. سرنوشت اقلیت‌های دینی در حکومت حضرت مهدی چگونه است؟ (پرسش)
    1. سرنوشت یهود و نصارا در حکومت حضرت مهدی چگونه است؟ (پرسش)
77. چه رابطه‌ای میان حکومت جهانی اسلام و غیبت امام مهدی است؟ (پرسش)
78. مقبولیت عمومی حکومت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
79. امام مهدی چگونه شهر ارمینیه را به تصرف خود در می‌آورد؟ (پرسش)
80. چرا بحث از حکومت امام مهدی جنبه کلامی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
81. چرا حکومت جهانی امام مهدی همه ملت‌ها و اقوام را در بر می‌گیرد؟ (پرسش)
82. مبانی جامعه‌شناختی و دولت‌شناختی حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
83. ویژگی‌های زندگی اجتماعی در حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
84. از منظر فلسفه تاریخ چه ضرورتی بر تشکیل حکومت امام مهدی می‌باشد؟ (پرسش)
85. مشخصات کلی حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
86. وضعیت سیاسی در زمان حکومت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
87. وضعیت اجتماعی در زمان حکومت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
88. وضعیت اقتصادی در زمان حکومت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
89. مبانی انسان شناختی حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
90. وضعیت پیشرفت‌های‏‌ قضایی در عصر حکومت امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
91. وضعیت ادیان و اقلیت‌های دینی در حکومت امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
92. ظهور و شکل‌گیری حکومت امام مهدی نیازمند چه شرایطی است؟ (پرسش)
93. چرا حکومت امام مهدی باید بر شریعت الهی مبتنی باشد؟ (پرسش)
94. آیا دولت امام مهدی آخرین دولت است؟ (پرسش)
95. تفاوت ظهور و خروج و قیام چیست؟ (پرسش)
96. محدوده حکومت و سلطنت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
97. آیا امام مهدی می‌تواند بدون خونریزی و جنگ به حکومت برسد؟ (پرسش)
98. امام مهدی ممالک متفاوت را چگونه فتح می‌کند؟ (پرسش)
99. کیفیت رویارویی سپاه امام مهدی با بنی امیه چگونه است؟ (پرسش)
100. امام مهدی پس از ظهور چه اصلاحاتی در مدینه انجام می‌دهند؟ (پرسش)
101. موانع اهداف امام مهدی چیست؟ (پرسش)
102. آیا در حکومت امام مهدی تشریفات و اسراف برچیده می‌شود؟ (پرسش)
103. آیا مردم در زمان حکومت حضرت مهدی از زندگی خشنود و راضی‌اند؟ (پرسش) (پرسش)
104. آیا امام مهدی با اجبار اسلام را در جهان پیاده می‌کنند؟ (پرسش)
105. چرا عده‌ای آن حضرت و دینش را انکار می‌کنند؟ (پرسش)