بحث:آیا ابراهیم پیامبر علم غیب داشت؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ' [[') |
|||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==پاسخ اجمالی== | ==پاسخ اجمالی== | ||
==[[علم غیب]] داشتن [[پیامبران]] و [[حضرت ابراهیم]]== | ==[[علم غیب]] داشتن [[پیامبران]] و [[حضرت ابراهیم]]== | ||
*اهمیت و جایگاهی که [[قرآن]] و [[روایات]] برای پیشوای [[الهی]] و خلیفةالله قایل است، خود به خود [[علم غیب]] را برای چنین کسی ثابت می‌کند:<ref>ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، شماره ۴۶، خرداد ۱۳۸۶.</ref> {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> [[قرآن]]، [[وحی]] و [[تعلیم]] غیبی را لازمۀ کار [[پیشوایان | *اهمیت و جایگاهی که [[قرآن]] و [[روایات]] برای پیشوای [[الهی]] و خلیفةالله قایل است، خود به خود [[علم غیب]] را برای چنین کسی ثابت می‌کند:<ref>ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، شماره ۴۶، خرداد ۱۳۸۶.</ref> {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> [[قرآن]]، [[وحی]] و [[تعلیم]] غیبی را لازمۀ کار [[پیشوایان الهی]] میداند: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک را وحی کردیم.» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> برخی از [[آیات]]، آشکارا [[آگاهی]] [[پیامبران]] و برخی از [[بندگان]] خاص [[خدا]] را از امور پنهانِ از [[حس]]، [[تصدیق]] می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که [[قرآن]] را [[وحی]] آسمانی میداند پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله [[تردید]] داشته باشد<ref>ر.ک. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۱۰۳ - ۱۰۴.</ref>. پیام‌آور و رسولی که [[خدا]] می‌فرستد، خواه [[پیامبر]] باشد یا [[فرشته]]، [[عالم به غیب]] است،<ref>ر.ک. امینی، غلامحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ص ۱۱۲؛ قرشی، سیدعلی اکبر، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ خاتمی، سید احمد، امامان گنجینه‌داران علوم الهی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، ج ۳، ص ۱۱۳.</ref> منتها [[خدا]] او را عالم کرده است<ref>ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ج ۱، ص ۴۰۰ - ۴۰۲؛ سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی، صفحه؟؟؟</ref>. | ||
==دلائل [[علم غیب]] [[حضرت ابراهیم]]== | ==دلائل [[علم غیب]] [[حضرت ابراهیم]]== | ||
*[[حضرت ابراهیم]]{{ع}} برطبق آیۀ: {{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>«و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> از [[اسرار]] [[عالم غیب]] [[آگاه]] بود،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> چرا که واژۀ "[[ملکوت]]" در [[آیه]]، از مصدر "مُلک" و به معنای [[سلطنت]] و [[فرمانروایی]] است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref> و مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان [[الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و دیدن [[حقیقت]] [[زمین]] و [[آسمان]] و ساکنان پیدا و [[پنهان]] آن است<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.</ref>. یعنی [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} فوق مشاهده حسی و [[عقلی]] داشته و نتیجۀ چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت [[یقین]] است و [[یقین]] مرتبه‌ای از [[علم]] است که به هیچ وجه [[شک]] و تردیدی در آن راه ندارد<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref>. | *[[حضرت ابراهیم]]{{ع}} برطبق آیۀ: {{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>«و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> از [[اسرار]] [[عالم غیب]] [[آگاه]] بود،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> چرا که واژۀ "[[ملکوت]]" در [[آیه]]، از مصدر "مُلک" و به معنای [[سلطنت]] و [[فرمانروایی]] است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref> و مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان [[الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و دیدن [[حقیقت]] [[زمین]] و [[آسمان]] و ساکنان پیدا و [[پنهان]] آن است<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.</ref>. یعنی [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} فوق مشاهده حسی و [[عقلی]] داشته و نتیجۀ چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت [[یقین]] است و [[یقین]] مرتبه‌ای از [[علم]] است که به هیچ وجه [[شک]] و تردیدی در آن راه ندارد<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref>. | ||
برخی از [[مفسران]]، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری [[اعجازگونه]] نبوده است؛ بلکه [[تدبر]] و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از [[انسانها]] در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در آنها [[تدبر]] کرده و اندیشید و دست [[قدرت خداوند]] را در آنها مشاهده کرد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟ </ref>. | برخی از [[مفسران]]، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری [[اعجازگونه]] نبوده است؛ بلکه [[تدبر]] و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از [[انسانها]] در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در آنها [[تدبر]] کرده و اندیشید و دست [[قدرت خداوند]] را در آنها مشاهده کرد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟ </ref>. | ||
*در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که [[خداوند]] حقایقی [[پنهان]] از [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس [[معرفت]] و مشاهدۀ عادی خارج است. [[ملکوت]] اشیاء، همان بُعدی است که توسط [[حواس ]][[انسانها]] قابل مشاهده نیست و [[وابستگی]] [[جهان]] به [[خداوند]] و [[قدرت]] و [[سلطنت]] او را به خوبی نشان می‌دهد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. اگر این مشاهده از نوع [[تدبر]] در پدیده‌های مشهود [[جهان]] می‌بود، تعبیر "[[آسمان‌ها]]" جا نداشت؛ زیرا [[انسان]] با [[تدبر]] و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از [[آسمان]] اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق [[علم به غیب]] است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی [[انسانها]] خارج است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. | *در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که [[خداوند]] حقایقی [[پنهان]] از [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس [[معرفت]] و مشاهدۀ عادی خارج است. [[ملکوت]] اشیاء، همان بُعدی است که توسط [[حواس]] [[انسانها]] قابل مشاهده نیست و [[وابستگی]] [[جهان]] به [[خداوند]] و [[قدرت]] و [[سلطنت]] او را به خوبی نشان می‌دهد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. اگر این مشاهده از نوع [[تدبر]] در پدیده‌های مشهود [[جهان]] می‌بود، تعبیر "[[آسمان‌ها]]" جا نداشت؛ زیرا [[انسان]] با [[تدبر]] و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از [[آسمان]] اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق [[علم به غیب]] است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی [[انسانها]] خارج است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. | ||
*[[امام صادق]]{{ع}} در ذیل [[آیه]] فرموده اند:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.</ref> «[[خداوند]] [[حجاب]] آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا [[ابراهیم]] به مافوق [[عرش]] نظر کرد. از [[زمین]] نیز [[حجاب]] را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود».<ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.</ref> | *[[امام صادق]]{{ع}} در ذیل [[آیه]] فرموده اند:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.</ref> «[[خداوند]] [[حجاب]] آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا [[ابراهیم]] به مافوق [[عرش]] نظر کرد. از [[زمین]] نیز [[حجاب]] را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود».<ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.</ref> | ||
*در نتیجه [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بر طبق [[آیه]] و [[روایت]] [[علم غیب]] داشته است. | *در نتیجه [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بر طبق [[آیه]] و [[روایت]] [[علم غیب]] داشته است. | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==پاسخ تفصیلی== | ==پاسخ تفصیلی== | ||
==[[علم غیب]] داشتن [[پیامبران]] و [[حضرت ابراهیم]]== | ==[[علم غیب]] داشتن [[پیامبران]] و [[حضرت ابراهیم]]== | ||
*اهمیت و جایگاهی که [[قرآن]] و [[روایات]] برای پیشوای [[الهی]] و خلیفةالله قایل است، خود به خود [[علم غیب]] را برای چنین افرادی ثابت می‌کند:<ref>ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، ش ۴۶، صفحه؟؟؟</ref> {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم». سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> [[قرآن مجید]] [[وحی]] و [[تعلیم]] غیبی را لازمۀ کار [[پیشوایان | *اهمیت و جایگاهی که [[قرآن]] و [[روایات]] برای پیشوای [[الهی]] و خلیفةالله قایل است، خود به خود [[علم غیب]] را برای چنین افرادی ثابت می‌کند:<ref>ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، ش ۴۶، صفحه؟؟؟</ref> {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم». سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> [[قرآن مجید]] [[وحی]] و [[تعلیم]] غیبی را لازمۀ کار [[پیشوایان الهی]] میداند:<ref>ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، ش ۴۶، صفحه؟؟؟</ref> {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک را وحی کردیم.» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> برخی از [[آیات]]، آشکارا [[آگاهی]] [[پیامبران]] و برخی از [[بندگان]] خاص [[خدا]] را از امور پنهانِ از [[حس]]، [[تصدیق]] می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که [[قرآن]] را [[وحی]] آسمانی میداند پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله [[تردید]] داشته باشد<ref>ر.ک. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۱۰۳ و ۱۰۴.</ref>. پیام‌آور و رسولی که [[خدا]] می‌فرستد، خواه [[پیامبر]] باشد یا [[فرشته]]، [[عالم به غیب]] است،<ref>ر.ک. امینی، غلامحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ص ۱۱۲؛ قرشی، سیدعلی اکبر، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ خاتمی، سیداحمد، امامان گنجینه‌داران علوم الهی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر؛ ج ۳، ص ۱۱۳.</ref> منتها [[خدا]] او را عالم کرده است:<ref>ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن ج ۱، ص ۴۰۰ و ۴۰۲؛ سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی.</ref> {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}<ref>«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی می‌گمارد» سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷.</ref> در این [[آیه]] [[خداوند]] ابتدا خود را دانای به [[غیب]] معرفی کرده است و از آن جا که ذات احدیت [[علم مطلق]] را داراست، [[علم]] او [[علم لدنی]] است و قابل [[تعلیم و تعلّم]] نیست؛ در ادامۀ [[آیه]]، [[خداوند]] [[حکیم]] از این [[حقیقت]] خبر داده است که وی چنین [[علمی]] را به کسانی که [[خداوند]] از آنها [[راضی]] باشد، عطا خواهد کرد<ref>ر.ک. سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی.</ref>. | ||
==دلائل [[علم غیب]] [[حضرت ابراهیم]]== | ==دلائل [[علم غیب]] [[حضرت ابراهیم]]== | ||
*[[حضرت ابراهیم]]{{ع}} برطبق آیۀ: {{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>«و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> از [[اسرار]] [[عالم غیب]] [[آگاه]] بود،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰. </ref> چرا که واژۀ "[[ملکوت]]" در [[آیه]]، از مصدر "مُلک" و به معنای [[سلطنت]] و [[فرمانروایی]] است، برخی لغویان این واژه را مختص [[فرمانروایی]] و [[سلطنت]] [[خداوند]] دانسته‌اند. مراد از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} این است که [[خداوند]] [[عظمت]] و [[سلطنت]] خود را در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به ایشان نشان داد. روشن است که [[عظمت]] و [[سلطنت]] [[الهی]] وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این [[عظمت]] و [[سلطنت]] را می‌رسانند<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. و هم چنین مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان [[الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و دیدن [[حقیقت]] [[زمین]] و [[آسمان]] و ساکنان پیدا و [[پنهان]] آن است، که بیانی دیگر از [[فهم]] و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات [[الهی]] و [[علل]] و اسباب آن و کارفرمایان [[تجلی]] حوادث می‌باشد<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.</ref>. بنابراین مشاهده [[ابراهیم]]{{ع}} فوق مشاهده حسی و [[عقلی]] بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت [[یقین]] است. و [[یقین]] مرتبه‌ای از [[علم]] است که به هیچ وجه [[شک]] و تردیدی در آن راه ندارد<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> تاج العروس می‌نویسد: [[یقین]] در لغت برطرف شدن حالت [[شک]] است و در اصطلاح عبارت است از: [[اعتقاد]] به چیزی به طوری که [[معتقد]] باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد و آن [[اعتقاد]] مطابق واقع نیز باشد و اصلا قابل زوال نباشد. [[یقین]] نزد اهل [[حقیقت]] مشاهده عینی است به وسیله [[قدرت]] [[ایمان]] نه با [[برهان]] و [[استدلال]]. از دیدگاه [[قرآن کریم]] [[علم یقینی]] دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله این که [[انسان]] حقایق [[عالم هستی]] را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که [[خدا]] بخواهد می‌بیند. {{متن قرآن|كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}}<ref>«هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید.» سوره تکاثر، آیه ۵ و ۶</ref> با انضمام تعریف [[یقین]] "خصوصاً تعریف اهل [[حقیقت]]" با [[علم]] الیقینی که [[آیه شریفه]] بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که [[علم یقینی]] که به واسطه آن، آن چه در پس پرده [[غیب]] است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به [[انبیاء]] و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با [[معارف]] غیبی آشنا می‌کند. [[امام باقر]]{{ع}} در توضیح و [[استدلال]] به این [[آیه]] فرموده است:<ref>بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷؛ {{متن حدیث|«کُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ الْمَلَکُ الَّذِی یَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَیْهِ وَ کَذَلِکَ أُرِیَ صَاحِبُکُم»}}</ref> «برای [[ابراهیم]] {{ع}} پرده ها کنار رفت تا این که [[زمین]] و [[آسمان]] و آن چه در آنها وجود دارد و هم چنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز [[عرش]] و آن چه بر روی آن است را دید و [[امام]] شما نیز چنین است».<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> | *[[حضرت ابراهیم]]{{ع}} برطبق آیۀ: {{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>«و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> از [[اسرار]] [[عالم غیب]] [[آگاه]] بود،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰. </ref> چرا که واژۀ "[[ملکوت]]" در [[آیه]]، از مصدر "مُلک" و به معنای [[سلطنت]] و [[فرمانروایی]] است، برخی لغویان این واژه را مختص [[فرمانروایی]] و [[سلطنت]] [[خداوند]] دانسته‌اند. مراد از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} این است که [[خداوند]] [[عظمت]] و [[سلطنت]] خود را در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به ایشان نشان داد. روشن است که [[عظمت]] و [[سلطنت]] [[الهی]] وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این [[عظمت]] و [[سلطنت]] را می‌رسانند<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. و هم چنین مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان [[الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و دیدن [[حقیقت]] [[زمین]] و [[آسمان]] و ساکنان پیدا و [[پنهان]] آن است، که بیانی دیگر از [[فهم]] و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات [[الهی]] و [[علل]] و اسباب آن و کارفرمایان [[تجلی]] حوادث می‌باشد<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.</ref>. بنابراین مشاهده [[ابراهیم]]{{ع}} فوق مشاهده حسی و [[عقلی]] بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت [[یقین]] است. و [[یقین]] مرتبه‌ای از [[علم]] است که به هیچ وجه [[شک]] و تردیدی در آن راه ندارد<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> تاج العروس می‌نویسد: [[یقین]] در لغت برطرف شدن حالت [[شک]] است و در اصطلاح عبارت است از: [[اعتقاد]] به چیزی به طوری که [[معتقد]] باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد و آن [[اعتقاد]] مطابق واقع نیز باشد و اصلا قابل زوال نباشد. [[یقین]] نزد اهل [[حقیقت]] مشاهده عینی است به وسیله [[قدرت]] [[ایمان]] نه با [[برهان]] و [[استدلال]]. از دیدگاه [[قرآن کریم]] [[علم یقینی]] دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله این که [[انسان]] حقایق [[عالم هستی]] را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که [[خدا]] بخواهد می‌بیند. {{متن قرآن|كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}}<ref>«هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید.» سوره تکاثر، آیه ۵ و ۶</ref> با انضمام تعریف [[یقین]] "خصوصاً تعریف اهل [[حقیقت]]" با [[علم]] الیقینی که [[آیه شریفه]] بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که [[علم یقینی]] که به واسطه آن، آن چه در پس پرده [[غیب]] است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به [[انبیاء]] و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با [[معارف]] غیبی آشنا می‌کند. [[امام باقر]]{{ع}} در توضیح و [[استدلال]] به این [[آیه]] فرموده است:<ref>بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷؛ {{متن حدیث|«کُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ الْمَلَکُ الَّذِی یَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَیْهِ وَ کَذَلِکَ أُرِیَ صَاحِبُکُم»}}</ref> «برای [[ابراهیم]] {{ع}} پرده ها کنار رفت تا این که [[زمین]] و [[آسمان]] و آن چه در آنها وجود دارد و هم چنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز [[عرش]] و آن چه بر روی آن است را دید و [[امام]] شما نیز چنین است».<ref>ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.</ref> | ||
*برخی از [[مفسران]]، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری [[اعجازگونه]] نبوده است؛ بلکه [[تدبر]] و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از [[انسانها]] در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} در آنها [[تدبر]] کرده و اندیشید و دست [[قدرت خداوند]] را در آنها مشاهده کرد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. | *برخی از [[مفسران]]، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری [[اعجازگونه]] نبوده است؛ بلکه [[تدبر]] و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از [[انسانها]] در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} در آنها [[تدبر]] کرده و اندیشید و دست [[قدرت خداوند]] را در آنها مشاهده کرد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟</ref>. | ||
*در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که [[خداوند]] حقایقی [[پنهان]] از [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس [[معرفت]] و مشاهدۀ عادی خارج است. [[ملکوت]] اشیاء، همان بُعدی است که توسط [[حواس ]][[انسانها]] قابل مشاهده نیست و [[وابستگی]] [[جهان]] به [[خداوند]] و [[قدرت]] و [[سلطنت]] او را به خوبی نشان می‌دهد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟ </ref>. اگر این مشاهده از نوع [[تدبر]] در پدیده‌های مشهود [[جهان]] می‌بود، تعبیر "[[آسمان‌ها]]" جا نداشت؛ زیرا [[انسان]] با [[تدبر]] و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از [[آسمان]] اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق [[علم به غیب]] است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی [[انسانها]] خارج است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟ </ref>. | *در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که [[خداوند]] حقایقی [[پنهان]] از [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس [[معرفت]] و مشاهدۀ عادی خارج است. [[ملکوت]] اشیاء، همان بُعدی است که توسط [[حواس]] [[انسانها]] قابل مشاهده نیست و [[وابستگی]] [[جهان]] به [[خداوند]] و [[قدرت]] و [[سلطنت]] او را به خوبی نشان می‌دهد<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟ </ref>. اگر این مشاهده از نوع [[تدبر]] در پدیده‌های مشهود [[جهان]] می‌بود، تعبیر "[[آسمان‌ها]]" جا نداشت؛ زیرا [[انسان]] با [[تدبر]] و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از [[آسمان]] اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن [[ملکوت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق [[علم به غیب]] است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی [[انسانها]] خارج است<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟ </ref>. | ||
*[[امام صادق]]{{ع}} در ذیل [[آیه]] فرموده اند:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.</ref> «[[خداوند]] [[حجاب]] آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا [[ابراهیم]] به مافوق [[عرش]] نظر کرد. از [[زمین]] نیز [[حجاب]] را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود». <ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۷.</ref> | *[[امام صادق]]{{ع}} در ذیل [[آیه]] فرموده اند:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.</ref> «[[خداوند]] [[حجاب]] آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا [[ابراهیم]] به مافوق [[عرش]] نظر کرد. از [[زمین]] نیز [[حجاب]] را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود». <ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۷.</ref> | ||
*در نتیجه [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بر طبق [[آیه]] و [[روایت]] [[علم غیب]] داشته است. | *در نتیجه [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بر طبق [[آیه]] و [[روایت]] [[علم غیب]] داشته است. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۴۶
پاسخ اجمالی
علم غیب داشتن پیامبران و حضرت ابراهیم
- اهمیت و جایگاهی که قرآن و روایات برای پیشوای الهی و خلیفةالله قایل است، خود به خود علم غیب را برای چنین کسی ثابت می‌کند:[۱]
إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً
[۲] قرآن، وحی و تعلیم غیبی را لازمۀ کار پیشوایان الهی میداند: وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ[۳] برخی از آیات، آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا را از امور پنهانِ از حس، تصدیق می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که قرآن را وحی آسمانی میداند پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله تردید داشته باشد[۴]. پیام‌آور و رسولی که خدا می‌فرستد، خواه پیامبر باشد یا فرشته، عالم به غیب است،[۵] منتها خدا او را عالم کرده است[۶].
دلائل علم غیب حضرت ابراهیم
- حضرت ابراهیم(ع) برطبق آیۀ: كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ[۷] از اسرار عالم غیب آگاه بود،[۸] چرا که واژۀ "ملکوت" در آیه، از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است[۹] و مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمان‌ها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن است[۱۰]. یعنی حضرت ابراهیم(ع) فوق مشاهده حسی و عقلی داشته و نتیجۀ چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت یقین است و یقین مرتبه‌ای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد[۱۱].
برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری اعجازگونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از انسانها در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما حضرت ابراهیم(ع) در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد[۱۲].
- در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که خداوند حقایقی پنهان از آسمان‌ها و زمین را به حضرت ابراهیم(ع) نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهدۀ عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بُعدی است که توسط حواس انسانها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان می‌دهد[۱۳]. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیده‌های مشهود جهان می‌بود، تعبیر "آسمان‌ها" جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم(ع) سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق علم به غیب است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسانها خارج است[۱۴].
- امام صادق(ع) در ذیل آیه فرموده اند:[۱۵] «خداوند حجاب آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود».[۱۶]
- در نتیجه حضرت ابراهیم (ع) بر طبق آیه و روایت علم غیب داشته است.
پاسخ تفصیلی
علم غیب داشتن پیامبران و حضرت ابراهیم
- اهمیت و جایگاهی که قرآن و روایات برای پیشوای الهی و خلیفةالله قایل است، خود به خود علم غیب را برای چنین افرادی ثابت می‌کند:[۱۷] إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً[۱۸] قرآن مجید وحی و تعلیم غیبی را لازمۀ کار پیشوایان الهی میداند:[۱۹] وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ[۲۰] برخی از آیات، آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا را از امور پنهانِ از حس، تصدیق می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که قرآن را وحی آسمانی میداند پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله تردید داشته باشد[۲۱]. پیام‌آور و رسولی که خدا می‌فرستد، خواه پیامبر باشد یا فرشته، عالم به غیب است،[۲۲] منتها خدا او را عالم کرده است:[۲۳] عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ[۲۴] در این آیه خداوند ابتدا خود را دانای به غیب معرفی کرده است و از آن جا که ذات احدیت علم مطلق را داراست، علم او علم لدنی است و قابل تعلیم و تعلّم نیست؛ در ادامۀ آیه، خداوند حکیم از این حقیقت خبر داده است که وی چنین علمی را به کسانی که خداوند از آنها راضی باشد، عطا خواهد کرد[۲۵].
دلائل علم غیب حضرت ابراهیم
- حضرت ابراهیم(ع) برطبق آیۀ: كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ[۲۶] از اسرار عالم غیب آگاه بود،[۲۷] چرا که واژۀ "ملکوت" در آیه، از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است، برخی لغویان این واژه را مختص فرمانروایی و سلطنت خداوند دانسته‌اند. مراد از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم(ع) این است که خداوند عظمت و سلطنت خود را در آسمان‌ها و زمین به ایشان نشان داد. روشن است که عظمت و سلطنت الهی وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این عظمت و سلطنت را می‌رسانند[۲۸]. و هم چنین مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمان‌ها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن است، که بیانی دیگر از فهم و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات الهی و علل و اسباب آن و کارفرمایان تجلی حوادث می‌باشد[۲۹]. بنابراین مشاهده ابراهیم(ع) فوق مشاهده حسی و عقلی بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت یقین است. و یقین مرتبه‌ای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد[۳۰] تاج العروس می‌نویسد: یقین در لغت برطرف شدن حالت شک است و در اصطلاح عبارت است از: اعتقاد به چیزی به طوری که معتقد باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد و آن اعتقاد مطابق واقع نیز باشد و اصلا قابل زوال نباشد. یقین نزد اهل حقیقت مشاهده عینی است به وسیله قدرت ایمان نه با برهان و استدلال. از دیدگاه قرآن کریم علم یقینی دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله این که انسان حقایق عالم هستی را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که خدا بخواهد می‌بیند. كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ[۳۱] با انضمام تعریف یقین "خصوصاً تعریف اهل حقیقت" با علم الیقینی که آیه شریفه بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که علم یقینی که به واسطه آن، آن چه در پس پرده غیب است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به انبیاء و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با معارف غیبی آشنا می‌کند. امام باقر(ع) در توضیح و استدلال به این آیه فرموده است:[۳۲] «برای ابراهیم (ع) پرده ها کنار رفت تا این که زمین و آسمان و آن چه در آنها وجود دارد و هم چنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز عرش و آن چه بر روی آن است را دید و امام شما نیز چنین است».[۳۳]
- برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری اعجازگونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از انسانها در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما حضرت ابراهیم (ع) در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد[۳۴].
- در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که خداوند حقایقی پنهان از آسمان‌ها و زمین را به حضرت ابراهیم (ع) نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهدۀ عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بُعدی است که توسط حواس انسانها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان می‌دهد[۳۵]. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیده‌های مشهود جهان می‌بود، تعبیر "آسمان‌ها" جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم (ع) سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق علم به غیب است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسانها خارج است[۳۶].
- امام صادق(ع) در ذیل آیه فرموده اند:[۳۷] «خداوند حجاب آسمان‌های هفتگانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود». [۳۸]
- در نتیجه حضرت ابراهیم (ع) بر طبق آیه و روایت علم غیب داشته است.
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، شماره ۴۶، خرداد ۱۳۸۶.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک را وحی کردیم.» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۱۰۳ - ۱۰۴.
- ↑ ر.ک. امینی، غلامحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ص ۱۱۲؛ قرشی، سیدعلی اکبر، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ خاتمی، سید احمد، امامان گنجینه‌داران علوم الهی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، ج ۳، ص ۱۱۳.
- ↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ج ۱، ص ۴۰۰ - ۴۰۲؛ سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی، صفحه؟؟؟
- ↑ «و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.
- ↑ ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.
- ↑ ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، ش ۴۶، صفحه؟؟؟
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم». سوره بقره، آیه ۳۰.
- ↑ ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، ش ۴۶، صفحه؟؟؟
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک را وحی کردیم.» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۱۰۳ و ۱۰۴.
- ↑ ر.ک. امینی، غلامحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ص ۱۱۲؛ قرشی، سیدعلی اکبر، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ خاتمی، سیداحمد، امامان گنجینه‌داران علوم الهی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر؛ ج ۳، ص ۱۱۳.
- ↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن ج ۱، ص ۴۰۰ و ۴۰۲؛ سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی.
- ↑ «او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی می‌گمارد» سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷.
- ↑ ر.ک. سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی.
- ↑ «و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.
- ↑ ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید.» سوره تکاثر، آیه ۵ و ۶
- ↑ بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷؛ ««کُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی رَآهَا وَ مَنْ فِیهَا وَ الْمَلَکُ الَّذِی یَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَیْهِ وَ کَذَلِکَ أُرِیَ صَاحِبُکُم»»
- ↑ ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۷.