نادانی در فلسفه اسلامی

جهل در علوم عقلی به ویژه در منطق به معنای عدم علم در موجود دارای قابلیت عالم شدن است.

مقدمه

معرِّف و حجت (معلومات تصوری و تصدیقی موصله) موضوع علم منطق را تشکیل می‌‌دهند، از این رو در منطق از تصور و تصدیق و مقسم این دو (علم حصولی) و مفهوم مقابل علم- یعنی جهل- بحث می‌‌شود. علم، حضور صورت شیء نزد عقل است، و جهل، بر عدم علم در حق کسی اطلاق می‌‌شود که قابلیت و استعداد عالم شدن را دارد، مانند نوزاد انسان که قابلیت عالم شدن را دارد. به عبارت دیگر، تقابل بین علم و جهل، تقابل عدم و ملکه است، بنابراین کلمه علم و جهل و عالم و جاهل درباره جمادات و نباتات به کار نمی‌رود.

جهل به اعتباری، به جهل بسیط و مرکب، و به اعتبار دیگر، به جهل تصوری و تصدیقی منقسم می‌‌شود. همچنین، وهم و شک هم از مصادیق جهل شمرده می‌‌شود.[۱]

منابع

• گنجینه اطلاعات علوم اسلامی

جستارهای وابسته

• جهل محض
• جهل بسیط
• جهل مرکب
• جاهل
• علم
• ملاک جهل
• جهل بسیط
• جهل تصدیقی
• جهل تصوری
• جهل مرکب
• شک
• وهم

پانویس

۱. المنطق، ج۱، ص۱۹؛ شرح المنظومة - منطق، ج۱، ص۱۷۲