آیه تحریم

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آیه تحریم در قرآن - آیه تحریم در حدیث - آیه تحریم در فقه اسلامی - آیه تحریم در معارف و سیره رضوی

نامگذاری و تفسیر آیه تحریم در روایات رضوی

امام رضا(ع) آیه ۲۳ سوره نساء: ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا﴾ را "آیه التحریم" نام نهاده و آن را یکی از امتیازات آل محمد(ص) دانسته است. این آیه چهارده نوع ازدواج حرام را برشمرده، شمار ازدواج‌های حرام به ۳۴ مورد می‌رسد که در سایر آیات قرآن و یا سنت نبوی(ص) به آنها تصریح شده است. همه موارد در روایت جامعی که از امام موسی بن جعفر(ع) رسیده ذکر شده است.

بخش‌های مورد استناد امام رضا(ع)، کلمات ﴿بَنَاتُكُمْ﴾ و ﴿رَبَائِبُكُمُ﴾ و ﴿أَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ﴾ و ﴿حَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ﴾ است که در روایات مختلف مورد استناد صریح و یا ضمنی حضرت قرار گرفته‌اند.

امام رضا(ع) آیه تحریم را سند یکی از امتیازات آل محمد(ص) دانسته و با استناد به حرام شدن ازدواج با نوادگان دختری ﴿بَنَاتُكُمْ﴾ فرموده است: «... و اما دهمین فرق امت و عترت، سخن خداوند عزوجل در آیه تحریم است که فرمود: ازدواج با... و دخترانشان و... بر شما حرام گردید. پس (شما علمای مذاهب اسلامی) به من بگویید آیا دختر من و دختران پسرم تا هر اندازه که نسل اندر نسل به من منسوب شوند، در صورت زنده بودن پیامبر خدا(ص) می‌توانند در معرض خواستگاری آن حضرت قرار گیرند؟ علمای مذاهب (به اتفاق نظر) گفتند: خیر، نمی‌توانند به زوجیت او در آیند. سپس فرمود: اکنون بگویید آیا پیامبر خدا(ص) می‌تواند از دختران آحاد شما (که امت او هستید) خواستگاری کند؟ پاسخ دادند: آری. فرمود: این همان فرق مورد نظر است و علتش آن است که من بخشی از آل او (و عضو مستقیم خانواده پیامبر اسلام(ص)) هستم و اگر شما نیز در شمار آل آن حضرت بودید، ازدواج با دختران شما (که نوادگان اویند) بر آن حضرت حرام می‌بود، اما شما در شمار امت آن حضرت هستید و این است فرق دهم بین امت و آل».

امام رضا(ع) با استناد به آیه تحریم، ازدواج با دختر همسر موقت را حرام دانسته و مشمول حرمت ربائب در آیه تحریم قرار داده است. نیز ازدواج با مادر کنیزی را که مرد با او همبستر شده مصداق آیه معرفی کرده است. محمد بن اسماعیل می‌گوید: از ابالحسن الرضا(ع) پرسیدم: مردی که کنیزی را به شهوت بوسید، می‌تواند او را به همسری پسرش در آورد؟ حضرت پرسید: به شهوت بوسیده؟ گفتم: آری. فرمود: پس چیزی باقی نمانده است. سپس ادامه داد: کسی که به بدن برهنه و فرج کنیز به شهوت نگریسته باشد، کنیز بر او و پسرش حرام شده است .

حسین بن سعید می‌گوید: در نامه‌های امام رضا(ع) دیدم در پاسخ کتبی به مردی که از حکم شرعی ازدواج با خواهر همسر موقت پس از تمام شدن زمان متعه پرسیده بود نوشته است: لازم است تا پایان عده شرعی خواهرش از ازدواج بپرهیزد..

جستارهای وابسته

منابع

1. میرزایی، محمد، مقاله «آیه تحریم»، دانشنامه امام رضا

پانویس