دیدگاه فقهای شیعه درباره مصادیق تألیف قلوب چیست؟ (پرسش)

دیدگاه فقهای شیعه درباره مصادیق تألیف قلوب چیست؟
موضوع اصلی	بانک جمع پرسش و پاسخ فقه سیاسی
مدخل اصلی	تألیف قلوب

دیدگاه فقهای شیعه درباره مصادیق تألیف قلوب چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.

پاسخ نخست

ابوالفضل شکوری

حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل شکوری در کتاب «فقه سیاسی اسلام» در این‌باره گفته‌ است:

«در رأس علما و فقهای شیعه اثناعشری می‌توان از شهید اول و شهید ثانی به عنوان طرفداران قول و نظریه عمومیّت اصلی تألیف قلوب یاد کرد. فشرده نظریات شهیدین چنین است: “مؤلفة قلوبهم، هم کفّار و هم مسلمانان را شامل می‌شود. مؤلفة‌القلوب از کفّار، آن کسانی هستند که برای جلب آنان به جهاد و مبارزه، سهمی برایشان قرار داده می‌شود و مؤلفة‌القلوب از مسلمانان چهار دسته‌اند:

اول، آن دسته از مسلمانان که از مشرکان و کفّار، هم چشم داشته باشند، در این مورد، مسلمین تألیف قلوب می‌شوند تا کنار هم چشم آنان نیز راغب به اسلام شوند.

دوم، آن دسته از مسلمین که نیّت و ایمانشان ضعیف است و در امر دین متزلزلند، اینان نیز تألیف قلوب می‌شوند تا شاید ایمانشان تقویت گردد و از تزلزل خارج شوند.

سوم، آن دسته از مسلمین که در هم‌جواری محل جمع‌آوری زکات باشند.

چهارم، آن دسته از مسلمین که مرزنشین باشند، آنها نیز تألیف قلوب می‌شوند تا در دفاع و حراست از مرزها، قوی‌تر و مصمّم‌تر باشند”.

از سخنان شیخ‌الطائفه ابو جعفر طوسی در کتاب “نهایه” نیز چنین بر می‌آید که مانند شهیدین، معتقد به شمول و عمومیت اصل تألیف قلوب است؛ زیرا شیخ در نهایه به طور عام گفته است: “مؤلفة قلوبهم کسانی هستند که بدین واسطه به امر جهاد و مبارزه، ترغیب و تشویق می‌گردند”. و هیچ توضیحی نداده است.

همچنین محقق حلّی نیز تصریح کرده است که تألیف قلوب شامل مسلمین و کفّار هر دو می‌شود.

همچنین از متأخرین، حاج آقا ضیاء الدین عراقی نیز معتقد است که تألیف قلوب عمومیت دارد و شامل کفّار و غیر مسلمانان نیز می‌شود. و نیز فقیه مجاهد و مرجع بزرگ اسلام آیة‌الله العظمی امام خمینی معتقد به عمومیت و شمول اصل تألیف قلوب بر کفّار و مسلمین می‌باشد. ایشان در تحریر الوسیله چنین می‌فرماید: “مؤلفة قلوبهم آن عدّه از کفّار هستند که با تألیف قلوب، قصد می‌شود که آنان به جهاد و مبارزه ترغیب شوند و یا اینکه گرایش پیدا کنند به دین اسلام. همین‌طور آن عده از مسلمانان که عقیده آنان نسبت به اسلام ضعیف است، مشمول تألیف قلوب هستند”»

منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی

• کتاب‌شناسی فقه سیاسی؛
• مقاله‌شناسی فقه سیاسی؛
• پایان‌نامه‌شناسی فقه سیاسی.