شب قدر در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث شب قدر است. "شب قدر" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

شب قدر در قرآن - شب قدر در معارف دعا و زیارات - شب قدر در معارف و سیره سجادی

شب قدر یکی از شب‌های ماه رمضان است که دارای ارزش بالایی است، شبی است که قرآن در آن نازل شده و سرنوشت یک سال انسان در آن رقم می‌خورد. شب قدر یکی از سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان است و احتمال اینکه شب ۲۳ باشد بیشتر است.

مقدمه

نخستین مرحله از نزول قرآن بر پیامبر و ارتباط وحی قرآنی در شبی معین و ارزشمند بر پیامبر انجام گرفته است. شبی که از هزار ماه برتر است و این شب با تعبیرهای مختلف توصیف شده که حکایت از اهمیت و حساسیت آن می‌کند و نشان می‌دهد که پیش از این شب هنوز قرآن نازل نشده بوده، و البته در این شب آمادگی برای دریافت وحی حاصل می‌گردد، هرچند که پیامبر ارتباط وحی غیر قرآنی داشته و یا بعثت او مسجل شده بوده و به رسالت برگزیده شده است؛ زیرا از دو جهت شب قدر قابل توجه است، یکی از راه زمان ارسال و موقعیت نزول هم می‌توان به عظمت قرآن پی برد. قرآن کریم در شب قدر نازل شده؛ شبی که برابر با هزار ماه در ایام عادی است. اگر خداوند چنین موقعیت و زمانی را برای نزول قرآن انتخاب کرده، نشان می‌دهد که این کتاب و پیام آن مهم بوده که چنین وقتی را برای نزول آن انتخاب کرده است. دیگری عظمت حامل این قرآن در این شب کسی که قرآن به وسیله او در قدر نازل شده و او واسطه نزول بوده است.

1. ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾
2. ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ﴾. نکته: و مراد از “نازل شدن کتاب در شبی مبارک” به طوری که از ظاهر آیه ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ﴾ و از آیه ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ﴾ و از آیه ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ﴾ استفاده می‌شود به گفته علامه طباطبایی نزول تمامی قرآن کریم است، (چون در همه این آیات تعبیر به “انزال” شده که به معنای نازل شدن یک باره است). اما نظر دیگر این است که چون قرآن تدریجاً نازل شده، منظور از ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ﴾ مبدء نزول است، مانند بنیان یک ساختمان که تاریخ شروع آن تاریخ ساختمان به حساب میآید و یا نظریه‌ای که کلیت و حقیقت اجمالی آن را در شب قدر دانسته و روایات بیت‌المعمور را حمل به این نکته کرده و برای قرآن دو نزول دفعی و تدریجی قائل شده‌اند و قدر مسلم این است که نزول قرآن تدریجی بوده و آیات بر این حکم می‌کند. و روایات بیت‌المعمور ضعیف و غیر قابل استناد است و وجه دوم اقوی است.
3. ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ﴾.

نکات

در آیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

1. نزول ملائکه و روح در شب قدر، با ابلاغ سلام خداوند بر پیامبر: ﴿سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾ از امام علی بن الحسین روایت شده که میفرمود ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ﴾ راستگوست خداوند که قرآن را در شب قدر نازل کرد و قرائت کردند ﴿سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾ را و گفتند خدا میگوید درود میفرستند ای محمد(ص) بر تو ملائکه من و روح با سلام من از آغاز هبوطشان تا طلوع فجر؛
2. نزول قرآن در لیلة القدر به صورت مجموعی مبدء شروعش بر پیامبر: ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ﴾ در شبی مبارک و قدر بوده است؛
3. این شب قدر که قرآن بر پیامبر نازل شده، در ماه رمضان بوده است.

پرسش‌های وابسته

• رابطه شب قدر و امام مهدی چیست؟ (پرسش)
• آیا علم غیب در شب قدر نازل می‌شود؟ (پرسش)
• آیا علم معصوم در شب قدر نازل می‌شود؟ (پرسش)
• آیاتی که مربوط به شب قدر هستند چگونه بر ازدیاد علم امام دلالت می‌کنند؟ (پرسش)

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم