زینب بنت جحش در تراجم و رجال

این مدخل زیرشاخهٔ بحث پیامبر خاتم است. زینب بنت جحش از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زینب بنت جحش در قرآن - زینب بنت جحش در تراجم و رجال - زینب بنت جحش در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

زینب، دختر جحش بن رباب بن یعمر، یکی از زنان نامدار اسلام است که دختر عمه رسول خدا(ص) و همسر آن بزرگوار بود. مادرش، امیمه، دختر عبدالمطلب، جد بزرگوار پیامبر اسلام(ص) است .

او زنی بسیار با تقوا بود که اکثر روزها را به روزه و شب‌ها را به عبادت می‌گذرانید و بسیار سخاوتمند و اهل کار بود و درآمدش را صدقه می‌داد. پیامبر(ص) مقام و منزلت خاصی داشت. عایشه، همسر رسول خدا(ص)، می‌گوید: "هیچ یک از زنان در نزد پیامبر(ص) با من هم تراز نبود، جز زینب دختر جحش". عایشه هم چنین گفته است: "هرگز زنی دین دار‌تر و پرهیزکار‌تر و راستگوتر و به خویشان مهربان‌تر و انفاق کننده‌تر از زینب ندیدم. از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: "زینب زنی متواضع و در عبادت با خشوع و خضوع است".

داستان ازدواج و طلاق زینب

زمانی که پیامبر(ص) از زینب برای فرزند خوانده‌اش، زید، خواستگاری کرد، زینب خود را از نظر خانوادگی بالاتر از زید دانست و نپذیرفت. بعد از خودداری زینب، این آیه نازل شد: ﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا﴾.

بعد از نزول آیه زینب به رسول خدا(ص) گفت: یا رسول الله! اختیار من به دست شماست. پس از ازدواج، زید و زینب اختلاف پیدا کردند و زید نزد رسول خدا(ص) آمد و از آن حضرت خواست تا اجازه دهد زینب را طلاق دهد. رسول خدا(ص) به او فرمود: «تقوای الهی پیشه کن و همسرت را نگهدار و با او نیکی کن». اما بعد از مدتی زید او را طلاق داد و پس از پایان عده، خداوند دستور ازدواج رسول خدا(ص) را با زینب طبق آیات ذیل نازل فرمودند: ﴿وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا﴾.

سرانجام زینب

زینب پس از رسول خدا(ص) قبل از همه زنهای ایشان از دنیا رفت. عایشه می‌گوید: پیامبر(ص) فرمود: از میان شما زنان آنکه دستش از همه بلندتر است، زودتر به من ملحق خواهد شد. لذا دست‌ها را اندازه می‌گرفتیم که کدام یک از ما دستش دراز‌تر است؛ ولی بعد از وفات زینب معلوم شد، غرض حضرت از درازی دست، سخاوت و بخشش بوده است.

نقل شده، در زمان خلافت عمر، اولین بار که او برای هر کس حقوقی معین کرد، مبلغ دوازده هزار درهم را برای زینب فرستاد. زینب تمام آن را میان اقوام و بستگانش تقسیم کرد و سپس گفت: "خدایا! پس از این دیگر عطای عمر بن خطاب نصیبم نشود" و چنین هم شد. در روایت دیگری آمده که این گونه دعا کرد: "خدایا! سال دیگر این مال نصیبم نشود که این مال فتنه است"، سپس همه آن را بین بستگانش تقسیم کرد و در همان سال، بیستم هجری، در سن ۵۰ یا ۵۳ سالگی از دنیا رفت..

جستارهای وابسته

• امیمه دختر عبدالمطلب (مادر)
• عبد بن جحش اسدی (برادر)
• عبدالله بن جحش اسدی (برادر)
• عبیدالله بن جحش اسدی (برادر)

منابع

• عباسی، حبیب، مقاله «زینب بنت جحش»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵