|
|
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | ==ساختار مباحث== |
| | {{فهرست اثر}} |
| | ===معناشناسی=== |
| | ====معنای لغوی==== |
| | ====معنای اصطلاحی==== |
| | ====روابط معنایی==== |
| | =====مقاومت و پایداری===== |
| | =====حلم و بردباری===== |
| | =====کظم غیظ===== |
| | ===پیشینه بحث=== |
| | ===نگرش قرآنی و روایی=== |
| | =====صبر در قرآن===== |
| | =====صبر در حدیث===== |
|
| |
|
| *صبر نقیض جزع<ref>ترتیب العین، ج ۲، ص ۹۶۶، «صبر».</ref> = "بی‌تابی" و در لغت به سه معنا آمده است:
| | ===ضرورت و جایگاه=== |
| #حبس و نگهداری.
| | ==== رابطه صبر با امامت الهی==== |
| #قسمت بالای یک چیز.
| | ==== یکی از اسباب رستگاری==== |
| #نوعی از سنگ سخت<ref>معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص ۳۲۹، «صبر».</ref>.
| |
| *به عبارت دیگر: صبر عبارت است از امساک در تنگناها و خویشتن داری به مقتضای عقل و شرع یا حبس نفس از چیزی که عقل و شرع حبس نفس از آن را اقتضا کند<ref>مفردات، ص ۴۷۴، «صبر».</ref>.
| |
|
| |
|
| ==آثار صبر== | | ===اقسام و گونه‌ها=== |
| *'''صبر وسیله آسان شدن سختیها:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵ و ۱۵۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَقَالَ الْمَلأُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَتَذَرُ مُوسَى وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ وَيَذَرَكَ وَآلِهَتَكَ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيِي نِسَاءهُمْ وَإِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ}}﴾}}<ref> و سرکردگان قوم فرعون گفتند: آیا موسی و قومش را وا می‌نهی تا در این سرزمین تبهکاری کنند و (موسی) تو و خدایانت را رها کند؟ گفت: پسرانشان را خواهیم کشت و زنانشان را زنده باز خواهیم نهاد و بی‌گمان ما بر آنان چیره‌ایم. موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه:۱۲۷ – ۱۲۸.</ref>
| | ====در حوزه فردی==== |
| *'''شکیبایی زمینه ساز اجتناب از اتّکا به ستمگران:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلاَ تَرْكَنُواْ إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ وَأَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref> و به ستمگران مگرایید که آتش (دوزخ) به شما رسد در حالی که شما را در برابر خداوند، سروری نباشد، آنگاه یاری نخواهید شد.و نماز را در دو سوی روز و ساعتی از آغاز شب بپا دار؛ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند؛ این یادکردی برای یادآوران است.و شکیبایی ورز که خداوند پاداش نکوکاران را تباه نمی‌سازد؛ سوره هود، آیه:۱۱۳ – ۱۱۵.</ref>
| | =====صبر بر طاعت===== |
| *'''صبرپیشگی عامل رعایت اعتدال در انفاق و پرهیز از بخل و اسراف در آن:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که چون بخشش کنند نه گزافکاری می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و (بخشش آنها) میانگینی میان این دو، است؛ سوره فرقان، آیه:۶۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref>آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>.
| | =====صبر بر ترک معصیت===== |
| *'''صبرپیشگی زمینه ساز اجتناب از باطل و امور بیهوده:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که گواهی دروغ نمی‌دهند و چون بر یاوه بگذرند بزرگوارانه می‌گذرند؛ سوره فرقان، آیه:۷۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref>آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref><ref>امر به استعانت به صبر برای این است که صبر ملاک هدایت است و به واسطه آن پیروی از حق آسان می شود؛ تفسیر التحریروالتنویر، ج ۱، جزء ۱، ص ۴۷۷.</ref>.
| | =====صبر بر مصیبت===== |
| *'''شکیبایی عامل اجتناب از مجالس باطل و بیهوده:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که گواهی دروغ نمی‌دهند و چون بر یاوه بگذرند بزرگوارانه می‌گذرند؛ سوره فرقان، آیه:۷۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref>آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref><ref>طبق یک احتمال "الزُّورَ" به معنای لهو باطل مانند غنا و امثال آن و مقصود از "لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ" این است که در مجالس باطل حضور نمی یابند؛ المیزان، ج ۱۵، ص ۲۴۴.</ref>.
| | ====در حوزه خانوادگی==== |
| *'''صبر از عوامل پرهیز از بخلورزی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که چون بخشش کنند نه گزافکاری می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و (بخشش آنها) میانگینی میان این دو، است؛ سوره فرقان، آیه:۶۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref>آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>.
| | ====در حوزه اجتماعی==== |
| *'''صبر عامل اجتناب از طغیان:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلاَ تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}﴾}}<ref> پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست؛ سوره هود، آیه:۱۱۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ }}﴾}}<ref> و شکیبایی ورز که خداوند پاداش نکوکاران را تباه نمی‌سازد؛ سوره هود، آیه:۱۱۵.</ref>.
| |
| *'''صبر پیشگی زمینه‌ساز پرهیز از قتل‌های ناحق:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref> آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَلا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که، با خداوند، خدایی دیگر را (به پرستش) نمی‌خوانند و انسانی را که خداوند (کشتنش را) حرام کرده است جز به حقّ نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند و هر که چنین کند کیفر خواهد دید؛ سوره فرقان، آیه:۶۸.</ref>.
| |
| *'''صبر زمینه ساز استحکام پیوندهای اجتماعی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه:۲۰۰.</ref><ref>بیان لزوم ارتباط و هماهنگی افراد با یکدیگر پس از طرح ضرورت صبر و شکیبایی می تواند اشاره به نقش صبر در ایجاد ارتباط و پیوند بین افراد جامعه ایمانی داشته باشد. شایان ذکر است که برخی مفسّران "رَابِطُواْ" را به ایجاد گروه و ارتباط میان نیروها و کارهایشان در تمام امور زندگی دینی چه در حال سختی چه در حال راحتی تفسیر کرده‌اند؛ المیزان، ج ۴، ص ۹۲.</ref>.
| |
| *'''شکیبایی از عوامل استقامت (بر طریق حق):'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلاَ تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}﴾}}<ref> پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست؛ سوره هود، آیه:۱۱۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ }}﴾}}<ref> و شکیبایی ورز که خداوند پاداش نکوکاران را تباه نمی‌سازد؛ سوره هود، آیه:۱۱۵.</ref>.
| |
| *'''صبر زمینه ساز اطاعت از خدا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَطِيعُواْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ }}﴾}}<ref> و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره انفال، آیه:۴۶.</ref>.
| |
| *'''میسّر بودن اطاعت از [[رسول خدا]]{{صل}} در سایه شکیبایی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَطِيعُواْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ }}﴾}}<ref> و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره انفال، آیه:۴۶.</ref>.
| |
| *'''صبر زمینه ساز اقامه نماز و مواظبت بر آن:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه:۲۰۰.</ref><ref>برخی مفسّران با توجّه به اینکه در زمان [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و نزول آیه مرزبانی وجود نداشت "رَابِطُواْ" را به انتظار نماز پس از نماز تفسیر کرده‌اند؛ جامع البیان، ج ۳، جزء ۴، ص ۲۹۳. و در روایتی [[پیامبر]]{{صل}}فرمود: مقصود از "رباط" "رَابِطُواْ" وضوی کامل، زیاد رفتن به مسجد و انتظار نماز پس از نماز است؛ جامع البیان، ج ۳، جزء ۴، ص ۲۹۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref>نماز را در دو سوی روز و ساعتی از آغاز شب بپا دار؛ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند؛ این یادکردی برای یادآوران است.و شکیبایی ورز که خداوند پاداش نکوکاران را تباه نمی‌سازد؛ سوره هود، آیه:۱۱۴ – ۱۱۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}﴾}}<ref> و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است؛ سوره رعد، آیه:۲۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى}}﴾}}<ref> و خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و بر آن شکیب کن، ما از تو روزی نمی‌خواهیم که خود، تو را روزی می‌دهیم و سرانجام (نیک) برای پرهیزگاری است؛ سوره طه، آیه:۱۳۲.</ref>
| |
| *'''صبر زمینه بهره مندی از امداد الهی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۹.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَينَ}}﴾}}<ref> و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و بی‌گمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است؛ سوره انعام، آیه:۳۴.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَطِيعُواْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ }}﴾}}<ref> و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره انفال، آیه:۴۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است؛ سوره انفال، آیه:۶۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره نحل، آیه:۱۱۰.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالإِبْكَارِ}}﴾}}<ref> بنابراین شکیب کن که وعده خداوند راستین است و از گناه خویش آمرزش بخواه و در پایان روز و پگاهان با سپاس پروردگارت را به پاکی بستای!؛ سوره غافر، آیه:۵۵.</ref>.
| |
| *'''صبر مجاهدان از عوامل فرود آمدن فرشتگان امدادگر به هنگام یورش شتابان دشمن:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ}}﴾}}<ref> چرا؛ (بی‌گمان بسنده است و) اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید و آنان چنین شتابان به سوی شما آیند خداوند شما را با پنج هزار فرشته نشانگذار یاری خواهد رساند؛ سوره آل عمران، آیه:۱۲۵.</ref>
| |
| *'''صبر [[انبیا]] در برابر تکذیبها و اذیت و آزار دشمنان موجب بهره‌مندی آنان از نصرت خدا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَينَ}}﴾}}<ref> و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و بی‌گمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است؛ سوره انعام، آیه:۳۴.</ref>.
| |
| *'''بهره‌مندی از امداد الهی در صورت صبر، سنّتی الهی و تغییرناپذیر:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَينَ}}﴾}}<ref> و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و بی‌گمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است؛ سوره انعام، آیه:۳۴.</ref>.
| |
| *'''صبر وسیله ای کارساز در انجام دستورهای الهی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُواْ نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُواْ بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ وَآمِنُواْ بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُمْ وَلاَ تَكُونُواْ أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلاً وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ وَلاَ تَلْبِسُواْ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُواْ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ وَارْكَعُواْ مَعَ الرَّاكِعِينَ}}﴾}}<ref> ای بنی اسرائیل! نعمت مرا که ارزانی شما داشتم به یاد آورید و به پیمان من وفا کنید تا به پیمان شما وفا کنم و تنها از من بهراسید.و به آنچه فرو فرستاده‌ام، که کتاب نزد شما را راست می‌شمارد، ایمان آورید و نخستین منکر آن نباشید و آیات مرا به بهای ناچیز نفروشید و تنها از من پروا کنید.و حق را با باطل میامیزید و آگاهانه حقپوشی مکنید.و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید؛ سوره بقره، آیه: ۴۰ – ۴۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵.</ref>.
| |
| *'''میسّر بودن انجام اعمال صالح در سایه شکیبایی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِّنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ}}﴾}}<ref> و آنان را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند در غرفه‌هایی از بهشت که از بن آنها جویباران روان است جا می‌دهیم، جاودانه در آنند؛ پاداش اهل کردار نیکو (پاداشی) است همانان که شکیب ورزیدند و بر پروردگارشان توکل می‌کنند؛ سوره عنکبوت، آیه:۵۸ - ۵۹.</ref>.
| |
| *'''امکان انفاق در سایه صبر و شکیبایی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}﴾}}<ref> و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است؛ سوره رعد، آیه:۲۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref> آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که چون بخشش کنند نه گزافکاری می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و (بخشش آنها) میانگینی میان این دو، است؛ سوره فرقان، آیه:۶۷.</ref>.
| |
| *'''صبر و شکیبایی موجب ایمن ماندن از توطئه‌های دشمن:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ}}﴾}}<ref> چون نیکی‌یی به شما رسد آنان را غمگین می‌کند و چون بدی‌یی دامنگیرتان شود از آن شادمان می‌شوند؛ و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید نیرنگ آنان به شما هیچ زیانی نخواهد رساند؛ که خداوند آنچه را انجام می‌دهند فراگیر است؛ سوره آل عمران، آیه:۱۲۰.</ref>.
| |
| *'''صبر از عوامل سالم ماندن از اذیت و آزار دشمنان:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَذًى كَثِيرًا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ }}﴾}}<ref> بی‌گمان با مال و جانتان آزمون خواهید شد و از آنان که پیش از شما به آنان کتاب (آسمانی) داده‌اند و از کسانی که شرک ورزیده‌اند (سخنان دل) آزار بسیار خواهید شنید و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند؛ سوره آل عمران، آیه:۱۸۶.</ref>.
| |
| *'''صبر و شکیبایی در برابر حوادث و ناملایمات درپی دارنده بشارت الهی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}}﴾}}<ref> و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!همان کسان که چون بدیشان مصیبتی رسد می‌گویند: ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم؛ سوره بقره، آیه: ۱۵۵ - ۱۵۶.</ref>{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَكًا لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الأَنْعَامِ فَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَالصَّابِرِينَ عَلَى مَا أَصَابَهُمْ وَالْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ}}﴾}}<ref> و برای هر امتی آیینی نهاده‌ایم تا نام خداوند را بر آنچه از چارپایان روزی آنان کرده است (به هنگام ذبح) یاد کنند پس خدای شما خدایی یگانه است؛ فرمانبردار او باشید و فروتنان را نوید ده.همان کسان که چون از خداوند یاد شود دل‌هاشان بیمناک میشود و بر هر چه به آنها رسد شکیبایند و برپادارندگان نمازند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم می‌بخشند؛ سوره حج، آیه: ۳۴ - ۳۵.</ref>.
| |
| *'''صبر عامل دستیابی به مقام بندگی خدا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref> آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا}}﴾}}<ref> و بندگان (خداوند) بخشنده آنانند که بر زمین فروتنانه گام برمی‌دارند و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند؛ سوره فرقان، آیه:۶۳.</ref>.
| |
| *'''صبر از عوامل دستیابی به رحمت الهی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره نحل، آیه:۱۱۰.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> و اگر آنها شکیبایی می‌ورزیدند تا تو خود به نزد آنان برون آیی برای آنها بهتر می‌بود و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره حجرات، آیه:۵.</ref>.
| |
| *'''صبر از اسباب بهره مندی از رحمت خاصّ خدا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!؛ سوره بقره، آیه: ۱۵۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ}}﴾}}<ref> بر آنان از پروردگارشان درودها و بخشایشی است و آنانند که رهیافته‌اند؛ سوره بقره، آیه:۱۵۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِسْمَاعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابِرِينَ وَأَدْخَلْنَاهُمْ فِي رَحْمَتِنَا إِنَّهُم مِّنَ الصَّالِحِينَ }}﴾}}<ref> و اسماعیل و ادریس و ذو الکفل را (یاد کن) که همه از شکیبایان بودند.و آنان را در بخشایش خویش در آوردیم؛ بی‌گمان آنها از شایستگان بودند؛ سوره انبیاء، آیه: ۸۵ - ۸۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنَّا وَذِكْرَى لِأُولِي الأَلْبَابِ وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ}}﴾}}<ref> و ما از سر بخشایشی از خویش و پند آموختن به خردمندان، خانواده‌اش را- و با آنها، همانند آنان را- به او بخشیدیم.و دسته‌ای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود؛ سوره ص، آیه:۴۳ - ۴۴.</ref>
| |
| *'''صبر زمینه ساز بهره مندی از مکان و جایگاه نیکو در دنیا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ}}﴾}}<ref> و کسانی را که پس از ستم دیدن در راه خداوند هجرت کردند در این جهان در جایی نیکو جا می‌دهیم و پاداش دنیای واپسین بزرگتر است اگر می‌دانستند.همانان که شکیب ورزیدند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند؛ سوره نحل، آیه: ۴۱ - ۴۲.</ref><ref>طبق احتمالی مقصود از "لَنُبَوِّئَنَّهُمْ" شهر نیکو "مدینه منوّره" است؛ مجمع البیان، ج ۵ - ۶ ، ص ۵۵۷.</ref>.
| |
| *'''امکان پایداری بر پاکدامنی و اجتناب از آلودگی‌های جنسی در سایه صبرپیشگی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلاً أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنكُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> و هر یک از شما که یارایی مالی نداشته باشد تا زنان آزاد مؤمن را به همسری گیرد، در میان کنیزان، از دختران جوان مؤمن، همسر گزیند و خداوند به ایمانتان داناتر است؛ همه چون یکدیگرید پس با اجازه کسان آنها با آنان ازدواج کنید و کابین‌هایشان را در حالی که پاکدامنند و نه پلیدکار و گزیننده دوست‌های پنهان، به گونه شایسته به (کسان) آنها بپردازید. آنگاه چون شوی کنند، اگر به کاری زشت دست یازیدند بر آنان نیمی از کیفر زنان آزاد خواهد بود. این (ازدواج با کنیزکان) برای کسی است که از (آلایش) گناه بهراسد و شکیبایی ورزیدن، برای شما بهتر است و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره نساء، آیه:۲۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا}}﴾}}<ref> آنانند که غرفه (ی بهشت) را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوشامد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَلا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا}}﴾}}<ref> و آنان که، با خداوند، خدایی دیگر را (به پرستش) نمی‌خوانند و انسانی را که خداوند (کشتنش را) حرام کرده است جز به حقّ نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند و هر که چنین کند کیفر خواهد دید؛ سوره فرقان، آیه:۶۸.</ref>
| |
| *'''صبر در برابر ستمگریها، موجب پیروزی بر دشمن ستمگر:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُواْ يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُواْ وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُواْ يَعْرِشُونَ}}﴾}}<ref> و قومی را که (از سوی فرعونیان) ناتوان شمرده می‌شدند وارث شرق و غرب آن سرزمین کردیم که در آن برکت نهاده بودیم و سخن نیکوی پروردگارت درباره بنی اسرائیل به خاطر شکیبی که ورزیدند راست آمد و آنچه را فرعون و قومش می‌ساختند و آنچه را بر می‌افراختند زیر و زبر کردیم؛ سوره اعراف، آیه:۱۳۷.</ref>.
| |
| *'''شکیبایی درپی دارنده پیروزی بر دشمن در میدان جهاد:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}﴾}}<ref> و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است.و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان.پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد؛ سوره بقره، آیه: ۲۴۹ - ۲۵۱.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref> و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد.و گفتارشان جز این نبود که (می) گفتند: پروردگارا! از گناهان ما و گزافکاری‌ها که در کار خویش کرده‌ایم در گذر و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز گردان.پس خداوند به آنان پاداش این جهان و پاداش نیک جهان واپسین را بخشید و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>
| |
|
| |
|
| یـاَیهَا النَّبِی حَرِّضِ المُؤمِنینَ عَلَی القِتالِ اِن یکن مِنکم عِشرونَ صـبِرونَ یغلِبوا مِائَتَینِ واِن یکن مِنکم مِائَةٌ یغلِبوا اَلفـًا مِنَ الَّذینَ کفَروا... . انفال (۸) ۶۵
| | ===مراتب و درجات=== |
| ۳۱. امکان پیروزی صد نفر از مؤمنان بر هزار نفر از کافران در سایه صبر و شکیبایی:
| | ===شرایط و لوازم=== |
| ...اِن یکن مِنکم عِشرونَ صـبِرونَ یغلِبوا مِائَتَینِ واِن یکن مِنکم مِائَةٌ یغلِبوا اَلفـًا مِنَ الَّذینَ کفَروا... . انفال (۸) ۶۵
| | ===عوامل تأمین‌کننده=== |
| ۳۲. امکان پیروزی بیست نفر از مؤمنان بر دویست نفر از کافران در سایه صبر و شکیبایی:
| | ===موانع تهدیدکننده=== |
| یـاَیهَا النَّبِی حَرِّضِ المُؤمِنینَ عَلَی القِتالِ اِن یکن مِنکم عِشرونَ صـبِرونَ یغلِبوا مِائَتَینِ ... مِنَ الَّذینَ کفَروا... . انفال (۸) ۶۵
| | ===آداب و مستحبات=== |
| ۳۳. امکان پیروزی یک مؤمن بر دو نفر کافر در سایه شکیبایی:
| | ===آثار و نشانه‌ها=== |
| ...فَاِن یکن مِنکم مِائَةٌ صَابِرَةٌ یغلِبوا مِائَتَینِ واِن یکن مِنکم اَلفٌ یغلِبوا اَلفَینِ بِاِذنِ اللّهِ واللّهُ مَعَ الصّـبِرین. انفال (۸) ۶۶
| | ===فواید و کارکردها=== |
| *'''امکان پیروز شدن گروه کوچک در برابر گروه بزرگتر در سایه صبر و شکیبایی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۹.</ref>.
| | ===گستره و قلمرو=== |
| *'''پیروزی نتیجه صبر انبیا در برابر تکذیب و آزار مخالفان:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَينَ}}﴾}}<ref> و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و بی‌گمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است؛ سوره انعام، آیه:۳۴.</ref>.
| | ===خصایص و ویژگی‌ها=== |
| | ===عواقب ترک صبر=== |
| | ===استعانت از صبر=== |
| | ===اسوه‌های صبر=== |
| | ====صبر پیامبران پیشین==== |
| | ====صبر پیامبر خاتم==== |
| | ====صبر اهل بیت==== |
| | ====صبر مؤمنان راستین==== |
| | ===وظیفه در عصر غیبت=== |
| | {{پایان فهرست اثر}} |
|
| |
|
| قالَت لَهُم رُسُلُهُم... * ...ولَنَصبِرَنَّ عَلی ما ءاذَیتُمونا... * وقالَ الَّذینَ کفَروا لِرُسُلِهِم لَنُخرِجَنَّکم مِن اَرضِنا اَو لَتَعودُنَّ فی مِلَّتِنا فَاَوحی اِلَیهِم رَبُّهُم لَنُهلِکنَّ الظّــلِمین * ولَنُسکنَنَّکمُ الاَرضَ مِن بَعدِهِم... .ابراهیم (۱۴) ۱۱ - ۱۴
| | ==الحياة ج۱۲== |
| *'''صبر درپی دارنده موفقیت و پیروزی در برابر مشکلات و ناملایمات:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref> | | {{فهرست اثر}} |
| | * باب سی و هفتم: پایداری و مقاومت |
| | * فصل ۱- نگرشی کلی |
| | * فصل ۲ - نقش بنیادین پایداری در کارها |
| | * فصل ۳- پایداری، مرکب راهوار زندگی |
| | * فصل ۴- پایداری، عامل رسیدن به هدف |
| | * فصل ۵- مقاومت، عامل افزایش قدرت |
| | * فصل ۶- مقاومت، عامل دستیابی به هدف‌های دست نیافتنی |
| | * فصل ۷- پایداری، و آسان شدن دشواری‌ها |
| | * تذییل: صبر و پایداری، ویژگی پیروان معصومین{{عم}} |
| | * فصل ۸- پایداری، در حق‌گزاری |
| | * فصل ۹- پایداری، برای انجام مسئولیت‌های انسانی |
| | * فصل ۱۰- پایداری، و اداره جامعه |
| | * فصل ۱۱- پایداری، و پیروزی (صبر و نصر) |
| | * فصل ۱۲- نقش پایداری، در تکامل جامعه |
| | * فصل ۱۳- گشایش و سختی (معیار تعالی) |
| | * فصل ۱۴- سختیها و تبلور گوهر انسان |
| | * فصل ۱۵- پایداری، روشنگر ماهیت عمل انسانی |
| | * فصل ۱۶- تنگناها، راهی به گشایش‌ها |
| | {{پایان فهرست اثر}} |
|
| |
|
| ۳۷. صبر در راه ایمان مقدّمه پیروزی و مایه فرا رسیدن فرج از جانب خداوند:
| | '''صبر''' از [[صفات]] [[پسندیده]] در [[انسان]]، به معنای [[پایداری]]، [[تحمل]]، [[مقاومت]] و [[شکیبایی]]. صبر یا در مقابل [[مصیبت‌ها]]، [[سختیها]] و ناملایمات است، یا در انجام کارهای سخت و [[تکالیف دینی]]، یا در برخورد با [[گناه]] و وسوسه‌های [[شیطانی]]. [[پیامبر خدا]]{{صل}} صبر را سه گونه می‌داند: صبر بر [[مصیبت]]، صبر بر [[طاعت]]، صبر از [[معصیت]]<ref>کافی، ج۲، ص۹۱.</ref>. انسان‌های [[صابر]] و [[صبور]]، به اهداف خود هم می‌‌رسد و کسی که صبر نداشته باشد، در مقابل [[سختیها]] و [[مصیبت‌ها]] از پا در می‌‌آید و در برابر وسوسه‌های [[شیطانی]] دچار [[گناه]] میشود. صبر، [[پیروزی]] و موفقیت را در پی دارد.[[خدا]] [[صابران]] را [[دوست]] میدارد و با [[صابران]] است و [[دستور]] داده که [[مؤمنان]] هم [[صبور]] باشند، هم یکدیگر را به صبر [[دعوت]] کنند{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰</ref>؛ {{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ}} <ref>«جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و یکدیگر را به راستی پند داده‌اند و همدیگر را به شکیبایی اندرز داده‌اند» سوره عصر، آیه ۳.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref>. |
| واِن کانَ طَـائِفَةٌ مِنکم ءَامَنوا بالَّذی اُرسِلتُ بِهِ وطَـائِفَةٌ لَم یؤمِنوا فَاصبِروا حَتّی یحکمَ اللّهُ بَینَنا وهُوَ خَیرُ الحـکمین. [۱۰] اعراف (۷) ۸۷
| |
|
| |
|
| ۲۵. تأمین خیر
| | ==مقدمه== |
| ۳۸. صبر برداده های خدا تأمین کننده خیر و مصلحت انسان:
| | *"صبر"، نام یک داروی تلخ<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۶، ص ۱۸۱؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۴، ص ۴۴۲ و الزبیری، تاج العروس، ج ۷، ص ۷۴.</ref> و به معنای [[خویشتن‌داری]] در [[سختی]] و تنگی است<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۷۴.</ref>. صبر، در اصطلاح، یعنی [[شکیبایی]] و خودداری [[نفس]] از آنچه [[عقل]] و [[شرع]] [[حکم]] می‌کند و آن را می‌طلبد، یا آنچه را که [[عقل]] و [[شرع]]، خودداری [[نفس]] از آن را اقتضا می‌کند<ref>همان (تمامی موارد چهارگانه یاد شده از "المفردات" راغب اصفهانی نقل شده است).</ref><ref> [[علی نبی‌اللهی|نبی‌اللهی، علی]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۸۰.</ref>. |
| واِذ قُلتُم یـموسی لَن نَصبِرَ عَلی طَعام و حِد فَادعُ لَنا رَبَّک یخرِج لَنا مِمّا تُنبِتُ الاَرضُ مِن بَقلِها وقِثّائِها وفومِها وعَدَسِها وبَصَلِها قالَ اَتَستَبدِلونَ الَّذی هُوَ اَدنی بِالَّذی هُوَ خَیرٌ... .بقره (۲) ۶۱
| |
|
| |
|
| ۲۶. تقوا
| | ==واژه‌شناسی لغوی== |
| ۳۹. صبر عامل قرار گرفتن در زمره متقین:
| | *صبر نقیض [[جزع]]<ref>ترتیب العین، ج ۲، ص ۹۶۶، «صبر».</ref> ([[بی‌تابی]]) و در لغت به سه معنا آمده است<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm، فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.]</ref>: |
| ...والصّـبِرینَ فِی البَأساءِ والضَّرّاءِ وحینَ البَأسِ ... واُولـئِک هُمُ المُتَّقون. بقره (۲) ۱۷۷ | | #حبس و نگهداری<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm، فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.]</ref>. |
| ...واِن تَصبِروا وتَتَّقوا فَاِنَّ ذلِک مِن عَزمِ الاُمور.[۱۱] آل عمران (۳) ۱۸۶ | | #قسمت بالای یک چیز<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm، فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.]</ref>. |
| قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا...والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۸
| | #نوعی از سنگ سخت<ref>معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص ۳۲۹، «صبر».</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm، فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.]</ref>. |
| ...فَاصبِر اِنَّ العـقِبَةَ لِلمُتَّقین. هود (۱۱) ۴۹ | | *به عبارت دیگر: صبر عبارت است از امساک در تنگناها و خویشتن داری به مقتضای [[عقل]] و [[شرع]] یا [[حبس نفس]] از چیزی که [[عقل]] و [[شرع]] [[حبس نفس]] از آن را اقتضا کند<ref>مفردات، ص ۴۷۴، «صبر».</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm، فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.]</ref>. |
| وأمُر اَهلَک بِالصَّلوةِ واصطَبِر عَلَیها...والعـقِبَةُ لِلتَّقوی. طه (۲۰) ۱۳۲
| |
|
| |
|
| ۲۷. تواضع
| | ==مسائلی که باعث [[آرامش]] [[قلب]] می‌شوند== |
| ۴۰. امکان دستیابی به تواضع و فروتنی در سایه صبر:
| | *[[خداوند]] در [[قرآن]]، پس از سفارش [[پیامبر]] خویش به [[شکیبایی]]، مسائلی را به ایشان گوشزد می‌کند تا بر صبر ایشان بیفزاید؛ مانند موارد زیر: |
| وعِبادُ الرَّحمـنِ الَّذینَ یمشونَ عَلَی الاَرضِ هَونـًا ... * اُولـئِک یجزَونَ الغُرفَةَ بِما صَبَروا ... . فرقان (۲۵) ۶۳ و ۷۵
| | #[[تبیین]] [[عاقبت]] [[ظالمان]] و [[تکذیب]] کنندگان از امت‌های پیشین و بیان [[سنت الهی]] در این باره برای [[پیامبر]]{{صل}}<ref>{{متن قرآن|فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ}} «بنابراین او و سپاهیانش را فرو گرفتیم و به دریا افکندیم پس بنگر که سرانجام ستمکاران چگونه بود» سوره قصص، آیه ۴۰. و همچنین ر.ک: سوره زخرف، آیه ۲۵.</ref>؛ |
| | #[[دستور]] دادن به ایشان برای [[خواندن نماز]] و انجام [[تسبیح]] [[خداوند]]، هنگام [[ناراحتی]]<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ}} «و ما به درستی می‌دانیم که تو از آنچه می‌گویند دلتنگ می‌گردی پس پروردگارت را با سپاس به پاکی بستای و از سجده‌گزاران باش و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ تو فرا رسد» سوره حجر، آیه ۹۷-۹۹؛ و ر.ک: سوره طه، آیه ۱۳۰ و سوره حاقه، آیه ۵۲.</ref>؛ |
| | # بیان وضعیت مشابهی که [[پیامبران پیشین]] نیز با آن دست به گریبان بودند برای [[رسول اکرم]]{{صل}}؛ زیرا آنها هم پیش‌تر در چنین شرایطی قرار گرفته بودند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ}} «و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی ریشخند شده‌اند» سوره انعام، آیه ۱۰؛ و ر.ک: سوره یونس، آیه ۷۳.</ref>؛ |
| | #نام بردن<ref>مانند: سوره ص، ص۱۷.</ref> از پیامبرانی که به سختی‌هایی مشابه مشکلات آن [[حضرت]] دچار شدند و در برابر آنها صبر کردند، که [[خداوند]] در [[قرآن]] نام نه نفر از انبیای گرامی خود را آورده است<ref>۱. داوود؛ ۲. سلیمان؛ ۳. ایوب؛ ۴. ابراهیم ۵. اسحاق؛ ۶. یعقوب ۷. اسماعیل؛ ۸. الیسع؛ ۹. ذوالکفل، خداوند ابتدا نام داوود را آورده و به قسمتی از داستان‌های او اشاره می‌فرماید: ر.ک: سوره ص، آیات ۳۰- ۴۸ و سوره انبیاء، آیات ۷۸ - ۹۰.</ref>. |
| | ==صبر یکی از اسباب [[رستگاری]]== |
| | *پاداش صبر مؤمنان بر آزار و ریشخند کافران، رستگاری آنان در روز قیامت است: {{متن قرآن|إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ }}<ref> من امروز به آنان برای شکیبی که ورزیده بودند پاداش دادم؛ بی‌گمان آنانند که کامیابند؛ سوره مؤمنون، آیه: ۱۱۱.</ref><ref>تفسیر بغوی، ج ۳، ص ۳۷۷؛ زاد المسیر، ج ۳، ص ۲۷۳؛ تفسیر مراغی، ج ۱۸، ص ۶۰.</ref> افزون بر صبر، مصابره نیز از اسباب رستگاری است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۰۰.</ref> درباره معنای صبر و مصابره در این آیه، سخنان گوناگونی هست<ref>جامع البیان، ج ۴، ص ۱۴۷-۱۴۹؛ التبیان، ج ۳، ص ۹۶-۹۵.</ref>: برخی، صبر را مطلق صبر فردی دانسته‌اند که شامل صبر بر سختیها، صبر در اطاعت الهی و صبر از نافرمانی میشود و مصابره را صبر اجتماعی خوانده‌اند که در آن، صبر برخی مایه تقویت صبر بعضی دیگر و دوچندان شدن تأثیر آن میشود<ref>المیزان، ج ۴، ص ۹۱-۹۲.</ref><ref>[[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده، حسین علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص ۶۱۰ - ۶۲۰.</ref>. |
|
| |
|
| ۲۸. توحید
| | ==پانویس== |
| ۴۱. امکان پایداری بر توحید و دوری از شرک و چندگانه پرستی در سایه شکیبایی:
| | {{پانویس}} |
| والَّذینَ لایدعونَ مَعَ اللّهِ اِلـهـًا ءاخَرَ... * اُولـئِک یجزَونَ الغُرفَةَ بِما صَبَروا... .فرقان (۲۵) ۶۸ و ۷۵
| |
| | |
| ۲۹. ثبات قدم
| |
| ۴۲. شکیبایی درپی دارنده ثبات قدم بر حق:
| |
| ولَمّا بَرَزوا لِجالوتَ وجُنودِهِ قالوا رَبَّنا اَفرِغ عَلَینا صَبرًا وثَبِّت اَقدامَنا... . بقره (۲) ۲۵۰
| |
| | |
| ۳۰. جهاد
| |
| ۴۳. صبر، یاری دهنده مؤمنان برای جهاد و شهادت در راه خدا:
| |
| یـاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا استَعینوا بِالصَّبرِ والصَّلوةِ اِنَّ اللّهَ مَعَ الصّـبِرین * ولا تَقولوا لِمَن یقتَلُ فی سَبیلِ اللّهِ اَموتٌ بَل اَحیاءٌ ولـکن لاتَشعُرون.[۱۲]بقره (۲) ۱۵۳ و ۱۵۴
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}﴾}}<ref> و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است.و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان.پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد؛ سوره بقره، آیه: ۲۴۹ - ۲۵۱.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref> و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد.و گفتارشان جز این نبود که (می) گفتند: پروردگارا! از گناهان ما و گزافکاری‌ها که در کار خویش کرده‌ایم در گذر و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز گردان.پس خداوند به آنان پاداش این جهان و پاداش نیک جهان واپسین را بخشید و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>
| |
| | |
| ۳۱. حاکمیت
| |
| ۴۴. صبر از عوامل دستیابی به حاکمیت بر سرنوشت خویش و رهایی از حکومت ستمگران:
| |
| وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ... .اعراف (۷) ۱۲۷ و ۱۲۸
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُواْ يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُواْ وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُواْ يَعْرِشُونَ}}﴾}}<ref> و قومی را که (از سوی فرعونیان) ناتوان شمرده می‌شدند وارث شرق و غرب آن سرزمین کردیم که در آن برکت نهاده بودیم و سخن نیکوی پروردگارت درباره بنی اسرائیل به خاطر شکیبی که ورزیدند راست آمد و آنچه را فرعون و قومش می‌ساختند و آنچه را بر می‌افراختند زیر و زبر کردیم؛ سوره اعراف، آیه:۱۳۷.</ref>
| |
| | |
| ۳۲. حفظ اتّحاد
| |
| ۴۵. امکان حفظ اتّحاد و ابهت جامعه ایمانی در سایه شکیبایی:
| |
| ...ولا تَنـزَعوا فَتَفشَلوا وتَذهَبَ ریحُکم واصبِروا اِنَّ اللّهَ مَعَ الصّـبِرین. انفال (۸) ۴۶
| |
| | |
| ۳۳. حفظ مرزها
| |
| ۴۶. حفاظت از مرزهای کشور اسلامی در گرو صبر و شکیبایی مسلمانان:
| |
| یـاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا اصبِروا وصابِروا ورابِطوا واتَّقوا اللّهَ لَعَلَّکم تُفلِحون. [۱۳]آل عمران (۳) ۲۰۰
| |
| | |
| ۳۴. درک آیات خدا
| |
| ۴۷. صبر مایه رشد معرفت آدمی و درک بهتر آیات و نشانه های خدا:
| |
| ...اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور.ابراهیم (۱۴) ۵
| |
| ...اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور.لقمان (۳۱) ۳۱
| |
| ...اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور.سبأ (۳۴) ۱۹
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِن يَشَأْ يُسْكِنِ الرِّيحَ فَيَظْلَلْنَ رَوَاكِدَ عَلَى ظَهْرِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ}}﴾}}<ref> اگر بخواهد باد را از وزیدن باز میدارد و (کشتی‌ها) بر آن (دریا) بی‌جنبش می‌مانند، بی‌گمان در این برای هر پرشکیب سپاسگزاری نشانه‌هاست؛ سوره شوری، آیه:۳۳.</ref>
| |
| | |
| ۳۵. درک صحیح
| |
| ۴۸. صبر درپی دارنده درک صحیح نسبت به زخارف دنیا و پاداشهای الهی:
| |
| فَخَرَجَ عَلی قَومِهِ فی زینَتِهِ قالَ الَّذینَ یریدونَ الحَیوةَ الدُّنیا یــلَیتَ لَنا مِثلَ ما اوتِی قـرونُ اِنَّهُ لَذو حَظّ عَظیم * وقالَ الَّذینَ اوتُوا العِلمَ ویلَکم ثَوابُ اللّهِ خَیرٌ لِمَن ءامَنَ وعَمِلَ صــلِحـًا ولا یلَقـّـها اِلاّ الصّـبِرون.قصص (۲۸) ۷۹ و ۸۰
| |
| | |
| *'''صبر در برابر مشکلات و سختیها درپی دارنده صلوات و درود خدا:''' {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ أُوْلَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ}}﴾}}<ref> و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش! همان کسان که چون بدیشان مصیبتی رسد می‌گویند: ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم بر آنان از پروردگارشان درودها و بخشایشی است و آنانند که رهیافته‌اند؛ سوره بقره، آیه:۱۵۵ - ۱۵۷.</ref>
| |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| *'''صبر از عوامل جلب محبّت خدا:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ }}﴾}}<ref> خداوند شکیبایان را دوست میدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>
| |
| | |
| ۳۸. رستگاری
| |
| ۵۱. صبر زمینه رسیدن به فلاح و رستگاری:
| |
| یـاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا اصبِروا وصابِروا...لَعَلَّکم تُفلِحون. آل عمران (۳) ۲۰۰
| |
| اِنّی جَزَیتُهُمُ الیومَ بِما صَبَروا اَنَّهُم هُمُ الفائِزون. مؤمنون (۲۳) ۱۱۱
| |
| | |
| ۳۹. رفتار نیک
| |
| ۵۲. صبرپیشگی عامل رفتار نیک در برابر برخوردهای جاهلان:
| |
| وعِبادُ الرَّحمـنِ الَّذینَ ... واِذا خاطَبَهُمُ الجـهِلونَ قالوا سَلـمـا * اُولـئِک یجزَونَ الغُرفَةَ بِما صَبَروا... . فرقان (۲۵) ۶۳ و ۷۵
| |
| | |
| ۴۰. زهد
| |
| ۵۳. صبر درپی دارنده زهد و چشم پوشی از زخارف دنیا:
| |
| فَخَرَجَ عَلی قَومِهِ فی زینَتِهِ قالَ الَّذینَ یریدونَ الحَیوةَ الدُّنیا یــلَیتَ لَنا مِثلَ ما اوتِی قـرونُ اِنَّهُ لَذو حَظّ عَظیم * وقالَ الَّذینَ اوتُوا العِلمَ ویلَکم ثَوابُ اللّهِ خَیرٌ لِمَن ءامَنَ وعَمِلَ صــلِحـًا ولا یلَقـّـها اِلاّ الصّـبِرون.قصص (۲۸) ۷۹ و ۸۰
| |
| | |
| ۴۱. سعادت دنیا
| |
| ۵۴. صبر در برابر ظلم ظالمان درپی دارنده نیک بختی و خوشی در دنیا:
| |
| والَّذینَ هاجَروا فِی اللّهِ مِن بَعدِ ما ظُـلِموا لَنُبَوِّئَنَّهُم فِی الدُّنیا حَسَنَةً ... * اَلَّذینَ صَبَروا ... . نحل (۱۶) ۴۱ و ۴۲
| |
| | |
| ۴۲. شب زنده داری
| |
| ۵۵. امکان شب زنده داری در سایه ئ صبر و شکیبایی:
| |
| والَّذینَ یبیتونَ لِرَبِّهِم سُجَّدًا وقِیـمـا * اُولـئِک یجزَونَ الغُرفَةَ بِما صَبَروا... .فرقان (۲۵) ۶۴ و ۷۵
| |
| | |
| ۴۳. شکر
| |
| ۵۶. صبر درپی دارنده شکر و سپاس:
| |
| فَاذکرونی اَذکرکم واشکروا لی ولا تَکفُرون * یـاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا استَعینوا بِالصَّبرِ والصَّلوةِ اِنَّ اللّهَ مَعَ الصّـبِرین. بقره (۲) ۱۵۲ و ۱۵۳
| |
| ...وذَکرهُم بِاَیـّـمِ اللّهِ اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور. [۱۴]ابراهیم (۱۴) ۵
| |
| ...اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور.لقمان (۳۱) ۳۱
| |
| ...اِنَّ فی ذلِک لاَیـت لِکلِّ صَبّار شَکور.سبأ (۳۴) ۱۹
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِن يَشَأْ يُسْكِنِ الرِّيحَ فَيَظْلَلْنَ رَوَاكِدَ عَلَى ظَهْرِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ}}﴾}}<ref> اگر بخواهد باد را از وزیدن باز میدارد و (کشتی‌ها) بر آن (دریا) بی‌جنبش می‌مانند، بی‌گمان در این برای هر پرشکیب سپاسگزاری نشانه‌هاست؛ سوره شوری، آیه:۳۳.</ref>
| |
| فرهنگ قرآن، جلد ۱۸، صفحه ۲۵۳
| |
| | |
| ۴۴. صداقت
| |
| ۵۷. صبر در برابر محرومیتها و سختیها از اسباب رسیدن به راستی و صداقت:
| |
| ...والصّـبِرینَ فِی البَأساءِ والضَّرّاءِ وحینَ البَأسِ اُولـئِک الَّذینَ صَدَقوا... . بقره (۲) ۱۷۷
| |
| | |
| *'''صبرپیشگی زمینه ساز عفو و گذشت از بدی دیگران:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است؛ سوره نحل، آیه:۱۲۶.</ref>.
| |
| | |
| ۴۶. مرگ با سعادت
| |
| ۵۹. مردن با حال تسلیم و انقیاد در برابر خدا در گرو صبر در مقابل تهدیدهای دشمنان ایمان:
| |
| قالَ فِرعَونُ ءامَنتُم بِهِ قَبلَ اَن ءاذَنَ لَکم اِنَّ هـذا لَمَکرٌ مَکرتُموهُ فِی المَدینَةِ لِتُخرِجوا مِنها اَهلَها فَسَوفَ تَعلَمون * لاَُقَطِّعَنَّ اَیدِیکم واَرجُلَکم مِن خِلـف ثُمَّ لاَُصَلِّبَنَّکم اَجمَعین * قالوا اِنّا اِلی رَبِّنا مُنقَلِبون * وما تَنقِمُ مِنّا اِلاّ اَن ءامَنّا بِـایـتِ رَبِّنا لَمّا جاءَتنا رَبَّنا اَفرِغ عَلَینا صَبرًا وتَوَفَّنا مُسلِمین. اعراف (۷) ۱۲۳ - ۱۲۶
| |
| ۶۰. مرگ مؤمنان نیکوکردار مرگی با سعادت در سایه صبر و توکل:
| |
| کلُّ نَفس ذائِقَةُ المَوتِ ثُمَّ اِلَینا تُرجَعون * والَّذینَ ءامَنوا وعَمِلوا الصّــلِحـتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِنَ الجَنَّةِ غُرَفـًا تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ خــلِدینَ فیها نِعمَ اَجرُ العـمِلین * اَلَّذینَ صَبَروا وعَلی رَبِّهِم یتَوَکلون.عنکبوت (۲۹) ۵۷ - ۵۹
| |
| | |
| ۴۷. مصونیت از تفاخر
| |
| ۶۱. صبر از عوامل مصونیت از فخرفروشی در صورت بهره مندی از نعمت الهی پس از سختیها:
| |
| ولـَئِن اَذَقنـهُ نَعماءَ بَعدَ ضَرّاءَ مَسَّتهُ لَیقولَنَّ ذَهَبَ السَّیـاتُ عَنّی اِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخور * اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا... . هود (۱۱) ۱۰ و ۱۱
| |
| | |
| ۴۸. مصونیت از سرمستی
| |
| ۶۲. صبر از عوامل مصونیت از شادیهای بی مورد و سرمستی در صورت بهره مندی از نعمت الهی:
| |
| ولـَئِن اَذَقنـهُ نَعماءَ بَعدَ ضَرّاءَ مَسَّتهُ لَیقولَنَّ ذَهَبَ السَّیـاتُ عَنّی اِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخور * اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا... . هود (۱۱) ۱۰ و ۱۱
| |
| | |
| ۴۹. مصونیت از کفران
| |
| ۶۳. صبر، عامل مصونیت از کفران و ناسپاسی در صورت از دست دادن نعمتها:
| |
| ولـَئِن اَذَقنَا الاِنسـنَ مِنّا رَحمَةً ثُمَّ نَزَعنـها مِنهُ اِنَّهُ لَیـوسٌ کفور * اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا... .هود (۱۱) ۹ و ۱۱
| |
| | |
| ۵۰. مصونیت از یأس
| |
| ۶۴. صبر عامل مصونیت از یأس و ناامیدی در صورت از دست دادن نعمتها:
| |
| ولـَئِن اَذَقنَا الاِنسـنَ مِنّا رَحمَةً ثُمَّ نَزَعنـها مِنهُ اِنَّهُ لَیـوسٌ کفور * اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا... .هود (۱۱) ۹ و ۱۱
| |
| | |
| ۵۱. مغفرت
| |
| ۶۵. صبر از عوامل دستیابی به آمرزش الهی:
| |
| ...واَن تَصبِروا خَیرٌ لَکم واللّهُ غَفورٌ رَحیم.نساء (۴) ۲۵
| |
| فرهنگ قرآن، جلد ۱۸، صفحه ۲۵۴
| |
| اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا ... اُولـئِک لَهُم مَغفِرَةٌ واَجرٌ کبیر.[۱۵] هود (۱۱) ۱۱
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره نحل، آیه:۱۱۰.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> و اگر آنها شکیبایی می‌ورزیدند تا تو خود به نزد آنان برون آیی برای آنها بهتر می‌بود و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره حجرات، آیه:۵.</ref><ref>ممکن است "وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ" ناظر به صبر باشد یعنی صبر سبب قرب به مغفرت و رحمت الهی می شود؛ المیزان، ج ۱۸، ص ۳۱۱.</ref>.
| |
| | |
| | |
| | |
| *'''صبرپیشگی به جای مقابله به مثل در برابر بدی دیگران درپی دارنده منفعت برتر:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است؛ سوره نحل، آیه:۱۲۶.</ref>.
| |
| *'''صبر از عوامل موفقیت در آزمایشهای الهی:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!؛ سوره بقره، آیه:۱۵۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}﴾}}<ref> و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است.و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان.پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد؛ سوره بقره، آیه: ۲۴۹ - ۲۵۱.</ref>
| |
| لَتُبلَوُنَّ فی اَمولِکم واَنفُسِکم ولَتَسمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ اُوتوا الکتـبَ مِن قَبلِکم ومِنَ الَّذینَ اَشرَکوا اَذی کثیرًا واِن تَصبِروا وتَتَّقوا فَاِنَّ ذلِک مِن عَزمِ الاُمور. آل عمران (۳) ۱۸۶
| |
| وهُوَ الَّذی خَلَقَ السَّمـوتِ والاَرضَ فی سِتَّةِ اَیام وکانَ عَرشُهُ عَلَی الماءِ لِیبلُوَکم اَیکم اَحسَنُ عَمَلاً... * ولـَئِن اَذَقنَا الاِنسـنَ مِنّا رَحمَةً ثُمَّ نَزَعنـها مِنهُ اِنَّهُ لَیـوسٌ کفور * ولـَئِن اَذَقنـهُ نَعماءَ بَعدَ ضَرّاءَ مَسَّتهُ لَیقولَنَّ ذَهَبَ السَّیـاتُ عَنّی اِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخور * اِلاَّ الَّذینَ صَبَروا... . هود (۱۱) ۷ و ۹ - ۱۱
| |
| وما اَرسَلنا قَبلَک مِنَ المُرسَلینَ اِلاّ اِنَّهُم لَیأکلونَ الطَّعامَ ویمشونَ فِی الاَسواقِ وجَعَلنا بَعضَکم لِبَعض فِتنَةً اَتَصبِرونَ... . فرقان (۲۵) ۲۰
| |
| | |
| ۵۴. نجات از اذیت
| |
| ۶۸. صبر از عوامل نجات از اذیت:
| |
| وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین * قالوا اُوذینا مِن قَبلِ اَن تَأتِینا ومِن بَعدِ ما جِئتَنا قالَ عَسی رَبُّکم اَن یهلِک عَدُوَّکم ویستَخلِفَکم فِی الاَرضِ فَینظُرَ کیفَ تَعمَلون. اعراف (۷) ۱۲۷ - ۱۲۹
| |
| فرهنگ قرآن، جلد ۱۸، صفحه ۲۵۵
| |
| | |
| ۵۵. نجات از استبداد
| |
| ۶۹. صبر از عوامل نجات از استبداد:
| |
| وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۷ و ۱۲۸
| |
| | |
| ۵۶. نجات از استثمار
| |
| ۷۰. صبر از عوامل نجات از استثمار:
| |
| وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۷ و ۱۲۸
| |
| | |
| ۵۷. نیک فرجامی
| |
| ۷۱. صبر از اسباب نیک فرجامی:
| |
| قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۸
| |
| ...فَاصبِر اِنَّ العـقِبَةَ لِلمُتَّقین. هود (۱۱) ۴۹
| |
| {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}﴾}}<ref> و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است؛ سوره رعد، آیه:۲۲.</ref>
| |
| وأمُر اَهلَک بِالصَّلوةِ واصطَبِر عَلَیها لا نَسـَلُک رِزقـًا نَحنُ نَرزُقُک والعـقِبَةُ لِلتَّقوی.طه (۲۰) ۱۳۲
| |
| | |
| ۵۸. نیکی در برابر بدی
| |
| *'''صبرپیشگی عامل نیکی در برابر بدی دیگران:''' {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}﴾}}<ref> و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است؛ سوره رعد، آیه:۲۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ وَمَا يُلَقَّاهَا إِلاَّ الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلاَّ ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}﴾}}<ref> نیکی با بدی برابر نیست؛ به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار، ناگاه آن کس که میان تو و او دشمنی است چون دوستی مهربان می‌گردد.و این را جز به آنان که می‌شکیبند، و جز به آنان که بهره‌ای سترگ دارند فرانیاموزند؛ سوره فصلت، آیه: ۳۴ - ۳۵.</ref>
| |
| | |
| ۵۹. وصول به مقام ابرار
| |
| ۷۳. شکیبایی از عوامل رسیدن به مقام ابرار:
| |
| ...ولـکنَّ البِرَّ مَن ءامَنَ بِاللّهِ والیومِ الأخِرِ ... والصّـبِرینَ فِی البَأساءِ والضَّرّاءِ وحینَ البَأسِ... . بقره (۲) ۱۷۷
| |
| اِنَّ الاَبرارَ... * وجَزهُم بِما صَبَروا... .انسان (۷۶) ۵ و ۱۲
| |
| | |
| ۶۰ . وصول به مقام امامت
| |
| ۷۴. شکیبایی برخی افراد بنی اسرائیل از عوامل دستیابی آنها به مقام امامت و پیشوایی از سوی خدا:
| |
| ولَقَد ءاتَینا موسَی الکتـبَ ... وجَعَلنـهُ هُدًی لِبَنی اِسرءیل * و جَعَلنا مِنهُم اَئِمَّةً یهدونَ بِاَمرِنا لَمّا صَبَروا... . سجده (۳۲) ۲۳ و ۲۴
| |
| | |
| ۶۱ . وصول به مقام رضا
| |
| ۷۵. صبر زمینه ساز دستیابی به مقام رضا:
| |
| فَاصبِر عَلی ما یقولونَ...لَعَلَّک تَرضی.طه (۲۰) ۱۳۰
| |
| | |
| ۶۲ . وصول به مقام محسنان
| |
| *'''صبر در برابر مشکلات و سختیها سبب قرار گرفتن در زمره نیکوکاران:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref> و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد.و گفتارشان جز این نبود که (می) گفتند: پروردگارا! از گناهان ما و گزافکاری‌ها که در کار خویش کرده‌ایم در گذر و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز گردان.پس خداوند به آنان پاداش این جهان و پاداش نیک جهان واپسین را بخشید و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>
| |
| | |
| واصبِر فَاِنَّ اللّهَ لا یضیعُ اَجرَ المُحسِنین.هود (۱۱) ۱۱۵
| |
| ...اِنَّهُ مَن یتَّقِ ویصبِر فَاِنَّ اللّهَ لا یضیعُ اَجرَ المُحسِنین. یوسف (۱۲) ۹۰
| |
| واصبِر وما صَبرُک اِلاّ بِاللّهِ... * اِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا والَّذینَ هُم مُحسِنون. نحل (۱۶) ۱۲۷ و ۱۲۸
| |
| | |
| ۶۳ . هدایت
| |
| ۷۷. صبر و شکیبایی در برابر حوادث و سختیها زمینه راهیابی به هدایت الهی:
| |
| ولَنَبلُوَنَّکم بِشَیء مِنَ الخَوفِ والجوعِ ونَقص مِنَ الاَمولِ والاَنفُسِ والثَّمَرتِ وبَشِّرِ الصّـبِرین * ...واُولـئِک هُمُ المُهتَدون.بقره (۲) ۱۵۵ و ۱۵۷
| |
| | |
| ۶۴ . یاد خدا
| |
| ۷۸. صبر، یاری دهنده انسان برای یاد خدا:
| |
| فَاذکرونی اَذکرکم... * یـاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا استَعینوا بِالصَّبرِ و الصَّلوةِ اِنَّ اللّهَ مَعَ الصّـبِرین. بقره (۲) ۱۵۲ و ۱۵۳
| |
| نیز=> همین مدخل، صابران، پاداش صابران
| |
| | |
| اخلاص در صبر
| |
| ۷۹. لزوم صبرپیشگی تنها برای خدا:
| |
| ولِرَبِّک فَاصبِر. مدّثر (۷۴) ۷
| |
| ۸۰. صبرپیشگی به انگیزه رسیدن به خشنودی خدا درپی دارنده سعادت و ستایش الهی:
| |
| والَّذینَ صَبَرُوا ابتِغاءَ وجهِ رَبِّهِم ... اُولـئِک لَهُم عُقبَی الدّار * جَنّـتُ عَدن یدخُلونَها ومَن صَلَحَ مِن ءابائِهِم واَزوجِهِم وذُرِّیـتِهِم والمَلـئِکةُ یدخُلونَ عَلَیهِم مِن کلِّ باب * سَلـمٌ عَلَیکم بِما صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَی الدّار.رعد (۱۳) ۲۲ - ۲۴
| |
| ۸۱. صبر خالصانه سبب ورود به بهشت عدن به همراه پدران، همسران و فرزندان صالح:
| |
| والَّذینَ صَبَرُوا ابتِغاءَ وجهِ رَبِّهِم واَقامُوا الصَّلوةَ واَنفَقوا مِمّا رَزَقنـهُم سِرًّا وعَلانِیةً ویدرَءونَ بِالحَسَنَةِ السَّیئَةَ اُولـئِک لَهُم عُقبَی الدّار * جَنّـتُ عَدن یدخُلونَها ومَن صَلَحَ مِن ءابائِهِم واَزوجِهِم وذُرِّیـتِهِم... .رعد (۱۳) ۲۲ و ۲۳
| |
| ۸۲. صبر خالصانه درپی دارنده سلام و ستایش فرشتگان در بهشت عدن:
| |
| والَّذینَ صَبَرُوا ابتِغاءَ وجهِ رَبِّهِم واَقامُوا الصَّلوةَ واَنفَقوا مِمّا رَزَقنـهُم سِرًّا وعَلانِیةً ویدرَءونَ بِالحَسَنَةِ السَّیئَةَ اُولـئِک لَهُم عُقبَی الدّار * جَنّـتُ عَدن یدخُلونَها ومَن صَلَحَ مِن ءابائِهِم واَزوجِهِم وذُرِّیـتِهِم والمَلـئِکةُ یدخُلونَ عَلَیهِم مِن کلِّ باب. رعد (۱۳) ۲۲ و ۲۳
| |
| ۸۳. صبر و استقامت برای کسب رضایت خدا از ویژگیهای خردمندان:
| |
| ...اِنَّما یتَذَکرُ اُولُوا الاَلبـب * والَّذینَ صَبَرُوا ابتِغاءَ وجهِ رَبِّهِم... . رعد (۱۳) ۱۹ و ۲۲
| |
| ۸۴. صبر خالصانه یعقوب(علیه السلام) در فراق فرزندانش:
| |
| قالوا یـاَبانا اِنّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وتَرَکنا یوسُفَ عِندَ مَتـعِنا فَاَکلَهُ الذِّئبُ... * وجاءو عَلی قَمیصِهِ بِدَم کذِب قالَ بَل سَوَّلَت لَکم اَنفُسُکم اَمرًا فَصَبرٌ جَمیلٌ... .[۱۷] یوسف (۱۲) ۱۷ و ۱۸
| |
| ارجِعوا اِلی اَبیکم فَقولوا یـاَبانا اِنَّ ابنَک سَرَقَ وما شَهِدنا اِلاّ بِما عَلِمنا وما کنّا لِلغَیبِ حـفِظین * قالَ بَل سَوَّلَت لَکم اَنفُسُکم اَمرًا فَصَبرٌ جَمیلٌ عَسَی اللّهُ اَن یأتِینی بِهِم جَمیعـًا اِنَّهُ هُوَ العَلیمُ الحَکیم. یوسف (۱۲) ۸۱ و ۸۳
| |
| | |
| *دعوت خدا از [[پیامبر]]{{صل}} به صبر خالصانه:
| |
| فَاصبِر صَبرًا جَمیلا. معارج (۷۰) ۵
| |
| *'''اخلاص در صبر ملاک ارزشمندی آن:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}﴾}}<ref> و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است؛ سوره رعد، آیه:۲۲.</ref>
| |
| ولِرَبِّک فَاصبِر. مدّثر (۷۴) ۷
| |
| | |
| ==ارزش صبر==
| |
| *'''صبر در برابر حوادث و مشکلات خصلتی نیکو، زیبا و ارجمند:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَجَاؤُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ}}﴾}}<ref> و خونی دروغین را بر پیراهن او آوردند؛ (یعقوب) گفت: (نه چنین است که می‌گویید) بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست، اکنون (کار من) شکیبی نیکوست و بر آنچه وصف می‌کنید از خداوند باید یاری جست؛ سوره یوسف، آیه:۱۸.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَن يَأْتِيَنِي بِهِمْ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ}}﴾}}<ref> یعقوب) گفت: (نه چنین است) بلکه هوای نفستان کاری را در چشمتان آراست پس (کار من) شکیبی نیکو (خواهد بود)، باشد که خداوند همه آنان را به نزد من باز آورد، اوست که دانای فرزانه است؛ سوره یوسف، آیه:۸۳.</ref>
| |
| *'''صبر و شکیبایی مفیدتر و ارزشمندتر از قصاص و مقابله به مثل:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است؛ سوره نحل، آیه:۱۲۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ وَمَا يُلَقَّاهَا إِلاَّ الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلاَّ ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}﴾}}<ref> نیکی با بدی برابر نیست؛ به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار، ناگاه آن کس که میان تو و او دشمنی است چون دوستی مهربان می‌گردد.و این را جز به آنان که می‌شکیبند، و جز به آنان که بهره‌ای سترگ دارند فرانیاموزند؛ سوره فصلت، آیه: ۳۴ - ۳۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ وَلَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ }}﴾}}<ref> و کیفر هر بدی بدی‌یی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است، بی‌گمان او ستمگران را دوست نمی‌دارد.و بر آنانکه پس از ستم دیدن داد ستانند ایرادی نیست؛ سوره شوری، آیه:۴۰ - ۴۱.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الأُمُورِ }}﴾}}<ref> و هر آنکه شکیب ورزد و درگذرد بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند؛ سوره شوری، آیه:۴۳.</ref>.
| |
| *'''صبر از ملاکهای امتیاز و ارزش:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُواْ مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> آیا پنداشته‌اید به بهشت می‌روید بی‌آنکه خداوند جهادگران و شکیبایان شما را معلوم دارد؟؛ سوره آل عمران، آیه:۱۴۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ}}﴾}}<ref> و بی‌گمان می‌آزماییمتان تا جهادگران و شکیبایان شما را معلوم داریم و گزارش‌های (کردارهای) شما را بررسی کنیم؛ سوره محمد، آیه:۳۱.</ref>.
| |
| *'''صبر برای دیدار و ملاقات با [[پیامبر]]{{صل}} امری ارزشمند:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}﴾}}<ref> و اگر آنها شکیبایی می‌ورزیدند تا تو خود به نزد آنان برون آیی برای آنها بهتر می‌بود و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره حجرات، آیه:۵.</ref>.
| |
| | |
| ==استعانت از صبر==
| |
| *'''توصیه خدا به مؤمنان مبنی بر استمداد و استعانت از صبر:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵.</ref><ref>برخی مفسّران گفته‌اند: "اسْتَعِينُواْ" در آیه فوق خطاب به مسلمانان است؛ مجمع البیان، ج ۱ - ۲، ص ۲۱۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref>.
| |
| *'''استعانت از صبر (برای انجام تکالیف الهی) از توصیه های خدا به اهل کتاب:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵.</ref><ref>احتمال دارد به قرینه آیات قبل آیه یاد شده خطاب به اهل کتاب باشد؛ مجمع البیان، ج ۱ - ۲، ص ۲۱۶ - ۲۱۷.</ref>.
| |
| *'''توجّه و ایمان به حمایت خدا از صابران زمینه ساز استعانت از صبر:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref>.
| |
| *'''استمداد از صبر امری دشوار جز برای خاشعان معاد باور:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است همان کسان که می‌دانند به لقای پروردگارشان خواهند رسید و به سوی او باز می‌گردند؛ سوره بقره، آیه: ۴۵ - ۴۶.</ref><ref>برداشت بنا بر این احتمال است که مرجع ضمیر "إِنَّهَا" استعانت باشد؛ الکشّاف، ج ۱، ص ۱۳۴.</ref>.
| |
| *'''استعانت از صبر، دارای اهمّیتی بیشتر نسبت به استعانت از نماز:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ}}﴾}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۱۵۳.</ref>
| |
| | |
| ==نقش اسوه‌های صبر==
| |
| *'''توجّه به اسوه‌های صبر تقویت کننده روحیه شکیبایی در انسان:''' {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}﴾}}<ref> و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد.و گفتارشان جز این نبود که (می) گفتند: پروردگارا! از گناهان ما و گزافکاری‌ها که در کار خویش کرده‌ایم در گذر و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز گردان.پس خداوند به آنان پاداش این جهان و پاداش نیک جهان واپسین را بخشید و خداوند نیکوکاران را دوست میدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَينَ}}﴾}}<ref> و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و بی‌گمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است؛ سوره انعام، آیه:۳۴.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}﴾}}<ref> و ایّوب را (یاد کن) آنگاه که پروردگارش را خواند که به من گزند رسیده است و تو بخشاینده‌ترین بخشایندگانی؛ سوره انبیاء، آیه:۸۳.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِسْمَاعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابِرِينَ }}﴾}}<ref> و اسماعیل و ادریس و ذو الکفل را (یاد کن) که همه از شکیبایان بودند؛ سوره انبیاء، آیه:۸۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|اصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ}}﴾}}<ref> بر آنچه می‌گویند، شکیبا باش و از بنده ما داود توانمند یاد کن که اهل بازگشت (و توبه) بود؛ سوره ص، آیه:۱۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ}}﴾}}<ref> و از بنده ما ایّوب یاد کن آنگاه که پروردگارش را ندا کرد که شیطان به من رنج و عذاب رسانده است؛ سوره ص، آیه:۴۱.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ}}﴾}}<ref> و دسته‌ای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود؛ سوره ص، آیه:۴۴.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلاَّ سَاعَةً مِّن نَّهَارٍ بَلاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلاَّ الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ}}﴾}}<ref> بنابراین شکیبا باش همان‌گونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند و برای آنان (عذاب را به) شتاب مخواه که آنان روزی که آنچه را وعده‌شان داده‌اند بنگرند، چنانند که گویی جز ساعتی از یک روز (در جهان) درنگ نکرده‌اند، این، پیام‌رسانی است؛ پس آیا جز بزهکاران نابود می‌گردند؟؛ سوره احقاف، آیه:۳۵.</ref>.
| |
| | |
| http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm
| |
