ابراهیم بن عتبه: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابراهیم بن عتبه در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابراهیم بن عتبه در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} | ||
== مقدمه == | |||
ابراهیم بن عتبه در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تفسیر عیاشی]] آمده: | |||
{{متن حدیث|حَمْدَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَنْبَسَةَ يَعْنِي إِلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنْ رَأَى سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أَنْ يُخْبِرَنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ}}<ref>«از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند» سوره بقره، آیه ۲۱۹.</ref> اَلْآيَةِ فَمَا اَلْمَيْسِرُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَكَتَبَ كُلُّ مَا قُومِرَ بِهِ فَهُوَ اَلْمَيْسِرُ وَ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ }}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.</ref>. | |||
===یادآوری=== | |||
در منبع اصلی یعنی تفسیر عیاشی به جای «ابراهیم بن عتبه»، «ابراهیم بن عنبسه» ثبت شده است<ref>{{عربی|حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد {{عم}}...}}؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).</ref>؛ نیز در کتب [[روایی]] دیگر، مانند [[البرهان فی تفسیر القرآن]]<ref>ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.</ref>، [[وسائل الشیعة]]<ref>ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.</ref>، [[تفسیر نور الثقلین]]<ref>ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.</ref> و [[مستدرک الوسائل]]<ref>ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.</ref> که این [[حدیث]] را از تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند، نام ابراهیم بن عنبسه یاد شده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.</ref> | |||
==تحقیق== | == تحقیق == | ||
بر اساس قرائن و شواهد، در هر دو عنوان «ابراهیم بن عنبسه» و «ابراهیم بن عتبه» تصحیف رخ داده و نام «ابراهیم بن عقبه» درست است: | بر اساس قرائن و شواهد، در هر دو عنوان «ابراهیم بن عنبسه» و «ابراهیم بن عتبه» تصحیف رخ داده و نام «ابراهیم بن عقبه» درست است: | ||
# [[شیخ طوسی]] و [[برقی]]، ابراهیم بن عقبه را در [[اصحاب امام هادی]]{{ع}} یاد کرده‌اند <ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.</ref> و در این سند هم ابراهیم، از آن [[حضرت]] حدیث نقل کرده است: {{عربی|... کتب إلیه إبراهیم بن عتبه، یعنی إلی علی بن محمد{{عم}}...}}. | # [[شیخ طوسی]] و [[برقی]]، ابراهیم بن عقبه را در [[اصحاب امام هادی]] {{ع}} یاد کرده‌اند <ref>ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.</ref> و در این سند هم ابراهیم، از آن [[حضرت]] حدیث نقل کرده است: {{عربی|... کتب إلیه إبراهیم بن عتبه، یعنی إلی علی بن محمد {{عم}}...}}. | ||
#بررسی اسناد روایاتی که در آنها [[محمد بن عیسی]] از ابراهیم بن عقبه و ایشان از راه مکاتبه از [[امام هادی]]{{ع}} [[حدیث]] نقل کرده؛ نمونه‌هایش: | # بررسی اسناد روایاتی که در آنها [[محمد بن عیسی]] از ابراهیم بن عقبه و ایشان از راه مکاتبه از [[امام هادی]] {{ع}} [[حدیث]] نقل کرده؛ نمونه‌هایش: | ||
##{{متن حدیث|حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ{{ع}} جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ بُغْضَ هَذِهِ الْمَمْطُورَةِ أَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ نَعَمْ...}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۱، ش۸۷۹.</ref>. | ##{{متن حدیث|حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ {{ع}} جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ بُغْضَ هَذِهِ الْمَمْطُورَةِ أَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ نَعَمْ...}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۱، ش۸۷۹.</ref>. | ||
##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيٍّ<ref>«أبوعلی»، کنی، محمد بن عیسی است. </ref>، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَى الْعَسْكَرِيِّ{{ع}}<ref>به قرینه روایت پیشین مراد از «العسکری{{ع}}» امام دهم است؛ نه امام یازدهم.</ref>: جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ هَؤُلَاءِ الْمَمْطُورَةَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ: نَعَمْ...}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰، ح۸۷۵. </ref>. | ##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيٍّ<ref>«أبوعلی»، کنی، محمد بن عیسی است. </ref>، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَى الْعَسْكَرِيِّ {{ع}}<ref>به قرینه روایت پیشین مراد از «العسکری {{ع}}» امام دهم است؛ نه امام یازدهم.</ref>: جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ هَؤُلَاءِ الْمَمْطُورَةَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ: نَعَمْ...}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰، ح۸۷۵. </ref>. | ||
##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ يَسْأَلُهُ عَنِ الْفِطْرَةِ كَمْ هِيَ بِرِطْلِ بَغْدَادَ عَنْ كُلِّ رَأْسٍ وَ هَلْ يَجُوزُ إِعْطَاؤُهَا غَيْرَ مُؤْمِنٍ فَكَتَبَ إِلَيْهِ...}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۷ - ۸۸، ح۲۵۷.</ref>. | ##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ يَسْأَلُهُ عَنِ الْفِطْرَةِ كَمْ هِيَ بِرِطْلِ بَغْدَادَ عَنْ كُلِّ رَأْسٍ وَ هَلْ يَجُوزُ إِعْطَاؤُهَا غَيْرَ مُؤْمِنٍ فَكَتَبَ إِلَيْهِ...}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۷ - ۸۸، ح۲۵۷.</ref>. | ||
##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ عَنْ صَرُورَةٍ لَمْ يَحُجَّ قَطُّ أَ يُجْزِي كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا تِلْكَ الْحَجَّةُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَمْ لَا بَيِّنْ لِي ذَلِكَ يَا سَيِّدِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَكَتَبَ{{ع}} لَا يُجْزِي ذَلِكَ}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۱۱، ح۱۴۳۰.</ref>. | ##{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ عَنْ صَرُورَةٍ لَمْ يَحُجَّ قَطُّ أَ يُجْزِي كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا تِلْكَ الْحَجَّةُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَمْ لَا بَيِّنْ لِي ذَلِكَ يَا سَيِّدِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَكَتَبَ {{ع}} لَا يُجْزِي ذَلِكَ}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۱۱، ح۱۴۳۰.</ref>. | ||
بر این اساس، در [[سند روایت]] یادشده که در [[تفسیر کنز الدقائق]] و دیگر کتب [[روایی]]، نام [[راوی]] ابراهیم بن عتبة و یا ابراهیم بن عنبسة ذکر شده، تصحیف رخ داده و نام ابراهیم بن عقبة درست است که ترجمه وی در عنوان خود خواهد آمد.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۴-۴۰۵.</ref> | بر این اساس، در [[سند روایت]] یادشده که در [[تفسیر کنز الدقائق]] و دیگر کتب [[روایی]]، نام [[راوی]] ابراهیم بن عتبة و یا ابراهیم بن عنبسة ذکر شده، تصحیف رخ داده و نام ابراهیم بن عقبة درست است که ترجمه وی در عنوان خود خواهد آمد.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۴-۴۰۵.</ref> | ||
| خط ۱۹: | خط ۲۱: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: IM009725.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۱''']] | # [[پرونده:IM009725.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:رجال تفسیری]] | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۴
ابراهیم بن عتبه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابراهیم بن عتبه در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابراهیم بن عتبه در سند ۱ روایت تفسیر کنز الدقائق به نقل از تفسیر عیاشی آمده:
«حَمْدَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَنْبَسَةَ يَعْنِي إِلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنْ رَأَى سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أَنْ يُخْبِرَنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ﴾[۱] اَلْآيَةِ فَمَا اَلْمَيْسِرُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَكَتَبَ كُلُّ مَا قُومِرَ بِهِ فَهُوَ اَلْمَيْسِرُ وَ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ »[۲].
یادآوری
در منبع اصلی یعنی تفسیر عیاشی به جای «ابراهیم بن عتبه»، «ابراهیم بن عنبسه» ثبت شده است[۳]؛ نیز در کتب روایی دیگر، مانند البرهان فی تفسیر القرآن[۴]، وسائل الشیعة[۵]، تفسیر نور الثقلین[۶] و مستدرک الوسائل[۷] که این حدیث را از تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند، نام ابراهیم بن عنبسه یاد شده است.[۸]
تحقیق
بر اساس قرائن و شواهد، در هر دو عنوان «ابراهیم بن عنبسه» و «ابراهیم بن عتبه» تصحیف رخ داده و نام «ابراهیم بن عقبه» درست است:
- شیخ طوسی و برقی، ابراهیم بن عقبه را در اصحاب امام هادی (ع) یاد کرده‌اند [۹] و در این سند هم ابراهیم، از آن حضرت حدیث نقل کرده است: ... کتب إلیه إبراهیم بن عتبه، یعنی إلی علی بن محمد (ع)....
- بررسی اسناد روایاتی که در آنها محمد بن عیسی از ابراهیم بن عقبه و ایشان از راه مکاتبه از امام هادی (ع) حدیث نقل کرده؛ نمونه‌هایش:
- «حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ (ع) جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ بُغْضَ هَذِهِ الْمَمْطُورَةِ أَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ نَعَمْ...»[۱۰].
- «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيٍّ[۱۱]، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَى الْعَسْكَرِيِّ (ع)[۱۲]: جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ هَؤُلَاءِ الْمَمْطُورَةَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ: نَعَمْ...»[۱۳].
- «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ يَسْأَلُهُ عَنِ الْفِطْرَةِ كَمْ هِيَ بِرِطْلِ بَغْدَادَ عَنْ كُلِّ رَأْسٍ وَ هَلْ يَجُوزُ إِعْطَاؤُهَا غَيْرَ مُؤْمِنٍ فَكَتَبَ إِلَيْهِ...»[۱۴].
- «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ عَنْ صَرُورَةٍ لَمْ يَحُجَّ قَطُّ أَ يُجْزِي كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا تِلْكَ الْحَجَّةُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَمْ لَا بَيِّنْ لِي ذَلِكَ يَا سَيِّدِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَكَتَبَ (ع) لَا يُجْزِي ذَلِكَ»[۱۵].
بر این اساس، در سند روایت یادشده که در تفسیر کنز الدقائق و دیگر کتب روایی، نام راوی ابراهیم بن عتبة و یا ابراهیم بن عنبسة ذکر شده، تصحیف رخ داده و نام ابراهیم بن عقبة درست است که ترجمه وی در عنوان خود خواهد آمد.[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ «از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند» سوره بقره، آیه ۲۱۹.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.
- ↑ حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد (ع)...؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).
- ↑ ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.
- ↑ ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.
- ↑ ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.
- ↑ ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.
- ↑ ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.
- ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۱، ش۸۷۹.
- ↑ «أبوعلی»، کنی، محمد بن عیسی است.
- ↑ به قرینه روایت پیشین مراد از «العسکری (ع)» امام دهم است؛ نه امام یازدهم.
- ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰، ح۸۷۵.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۷ - ۸۸، ح۲۵۷.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۱۱، ح۱۴۳۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۴-۴۰۵.