ابراهیم بن عتبه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۴

مقدمه

ابراهیم بن عتبه در سند ۱ روایت تفسیر کنز الدقائق به نقل از تفسیر عیاشی آمده:

«حَمْدَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَنْبَسَةَ يَعْنِي إِلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنْ رَأَى سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أَنْ يُخْبِرَنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ﴾^[۱] اَلْآيَةِ فَمَا اَلْمَيْسِرُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَكَتَبَ كُلُّ مَا قُومِرَ بِهِ فَهُوَ اَلْمَيْسِرُ وَ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ »^[۲].

یادآوری

در منبع اصلی یعنی تفسیر عیاشی به جای «ابراهیم بن عتبه»، «ابراهیم بن عنبسه» ثبت شده است^[۳]؛ نیز در کتب روایی دیگر، مانند البرهان فی تفسیر القرآن^[۴]، وسائل الشیعة^[۵]، تفسیر نور الثقلین^[۶] و مستدرک الوسائل^[۷] که این حدیث را از تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند، نام ابراهیم بن عنبسه یاد شده است.^[۸]

تحقیق

بر اساس قرائن و شواهد، در هر دو عنوان «ابراهیم بن عنبسه» و «ابراهیم بن عتبه» تصحیف رخ داده و نام «ابراهیم بن عقبه» درست است:

شیخ طوسی و برقی، ابراهیم بن عقبه را در اصحاب امام هادی (ع) یاد کرده‌اند ^[۹] و در این سند هم ابراهیم، از آن حضرت حدیث نقل کرده است: ... کتب إلیه إبراهیم بن عتبه، یعنی إلی علی بن محمد (ع)....
بررسی اسناد روایاتی که در آنها محمد بن عیسی از ابراهیم بن عقبه و ایشان از راه مکاتبه از امام هادی (ع) حدیث نقل کرده؛ نمونه‌هایش:
1. «حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ (ع) جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ بُغْضَ هَذِهِ الْمَمْطُورَةِ أَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ نَعَمْ...»^[۱۰].
2. «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ، قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيٍّ^[۱۱]، قَالَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ:، كَتَبْتُ إِلَى الْعَسْكَرِيِّ (ع)^[۱۲]: جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ عَرَفْتَ هَؤُلَاءِ الْمَمْطُورَةَ فَأَقْنُتُ عَلَيْهِمْ فِي صَلَاتِي قَالَ: نَعَمْ...»^[۱۳].
3. «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُقْبَةَ يَسْأَلُهُ عَنِ الْفِطْرَةِ كَمْ هِيَ بِرِطْلِ بَغْدَادَ عَنْ كُلِّ رَأْسٍ وَ هَلْ يَجُوزُ إِعْطَاؤُهَا غَيْرَ مُؤْمِنٍ فَكَتَبَ إِلَيْهِ...»^[۱۴].
4. «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ عَنْ صَرُورَةٍ لَمْ يَحُجَّ قَطُّ أَ يُجْزِي كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا تِلْكَ الْحَجَّةُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَمْ لَا بَيِّنْ لِي ذَلِكَ يَا سَيِّدِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَكَتَبَ (ع) لَا يُجْزِي ذَلِكَ»^[۱۵].

بر این اساس، در سند روایت یادشده که در تفسیر کنز الدقائق و دیگر کتب روایی، نام راوی ابراهیم بن عتبة و یا ابراهیم بن عنبسة ذکر شده، تصحیف رخ داده و نام ابراهیم بن عقبة درست است که ترجمه وی در عنوان خود خواهد آمد.^[۱۶]

منابع

جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۱

پانویس

↑ «از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند» سوره بقره، آیه ۲۱۹.
↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.
↑ حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد (ع)...؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).
↑ ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.
↑ ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.
↑ ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.
↑ ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.
↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.
↑ ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.
↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۱، ش۸۷۹.
↑ «أبوعلی»، کنی، محمد بن عیسی است.
↑ به قرینه روایت پیشین مراد از «العسکری (ع)» امام دهم است؛ نه امام یازدهم.
↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰، ح۸۷۵.
↑ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۷ - ۸۸، ح۲۵۷.
↑ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۱۱، ح۱۴۳۰.
↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۴-۴۰۵.

[1] «از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند» سوره بقره، آیه ۲۱۹.

[2] تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.

[3] حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد (ع)...؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).

[4] ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.

[5] ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.

[6] ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.

[7] ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.

[8] جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.

[9] ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.

[10] رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۱، ش۸۷۹.

[11] «أبوعلی»، کنی، محمد بن عیسی است.

[12] به قرینه روایت پیشین مراد از «العسکری (ع)» امام دهم است؛ نه امام یازدهم.

[13] رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰، ح۸۷۵.

[14] تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۷ - ۸۸، ح۲۵۷.

[15] تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۱۱، ح۱۴۳۰.

[16] جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۴۰۴-۴۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ابراهیم بن عتبه در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط  = }}
+== مقدمه ==
+ابراهیم بن عتبه در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تفسیر عیاشی]] آمده:
-== مقدمه ==
+{{متن حدیث|حَمْدَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: كَتَبَ إِلَيْهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَنْبَسَةَ يَعْنِي إِلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنْ رَأَى سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أَنْ يُخْبِرَنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ}}<ref>«از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند» سوره بقره، آیه ۲۱۹.</ref> اَلْآيَةِ فَمَا اَلْمَيْسِرُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَكَتَبَ كُلُّ مَا قُومِرَ بِهِ فَهُوَ اَلْمَيْسِرُ وَ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ }}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.</ref>.
-ابراهیم بن عتبه در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تفسیر عیاشی]] آمده: {{متن حدیث|و في تفسير العیاشي: عن حمدوية، عن محمد بن عيسی قال: سمعته يقول: کتب إلیه إبراهیم بن عتبه، یعنی إلی علی بن محمد {{عم}}: إن [[رأی]] سیدی و مولای أن یخبرنی عن الخمر و المیسر الآیة. فما المیسر؟ جعلت فداک! فکتب: کل ما قومر به فهو المیسر و کل مسکر [[حرام]]}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۲۱ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵ - ۱۰۶، ح۳۱۱.</ref>.
-'''یادآوری:''' در منبع اصلی یعنی تفسیر عیاشی به جای «ابراهیم بن عتبه»، «ابراهیم بن عنبسه» ثبت شده است<ref>{{عربی|حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد {{عم}}...}}؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).</ref>؛ نیز در کتب [[روایی]] دیگر، مانند [[البرهان فی تفسیر القرآن]]<ref>ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.</ref>، [[وسائل الشیعة]]<ref>ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.</ref>، [[تفسیر نور الثقلین]]<ref>ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.</ref> و [[مستدرک الوسائل]]<ref>ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.</ref> که این [[حدیث]] را از تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند، نام ابراهیم بن عنبسه یاد شده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.</ref>
+===یادآوری===
+در منبع اصلی یعنی تفسیر عیاشی به جای «ابراهیم بن عتبه»، «ابراهیم بن عنبسه» ثبت شده است<ref>{{عربی|حمدویه عن محمد بن عیسی قال: سمعته یقول کتب إلیه إبراهیم بن عنبسة یعنی إلی علی بن محمد {{عم}}...}}؛ (تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۵، ح۳۱۱).</ref>؛ نیز در کتب [[روایی]] دیگر، مانند [[البرهان فی تفسیر القرآن]]<ref>ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۵۶، ح۱۱۱۹.</ref>، [[وسائل الشیعة]]<ref>ر. ک: وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۲۵، ح۲۲۶۷۵.</ref>، [[تفسیر نور الثقلین]]<ref>ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۰۹، ح۷۸۹.</ref> و [[مستدرک الوسائل]]<ref>ر. ک: مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۱۹، ح۱۴۹۴۵.</ref> که این [[حدیث]] را از تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند، نام ابراهیم بن عنبسه یاد شده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۳-۴۰۴.</ref>
 == تحقیق ==