برچسب‌ها: تغییرمسیر حذف شد پیوندهای ابهام‌زدایی |
|
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابوایوب خزاز در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام باقر| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابوایوب خزاز در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} |
| == آشنایی اجمالی == | | == آشنایی اجمالی == |
| ابراهیم بن<ref>مصحف ابراهیم الخزاز است.</ref> خراز<ref>ر. ک: تنقیح المقال، ج۳، ص۳۹۶، ش۲۴۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۲۸، ش ۳۵۳؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۱۷۹، ش۹۶.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از کتاب [[سعد السعود (کتاب)|سعد السعود]] یاد شده: {{متن حدیث| و فیه أیضاً یقول علی بن موسی بن طاووس: وَجَدْتُ كَثِيراً مِنَ الْأَخْبَارِ قَدْ ذَكَرْتُ بَعْضَهَا فِي كِتَابِ الْبَهْجَةِ بِثَمَرَةِ الْمُهْجَةِ مُتَضَمِّنَةً أَنَّ قَوْلَهُ جَلَّ جَلَالُهُ {{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ}}<ref>سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref> أَنَّ الْمُرَادَ بِهَذِهِ الْآيَةِ جَمِيعُ ذُرِّيَّةِ النَّبِيِّ {{صل}} وَ أَنَّ الظَّالِمَ لِنَفْسِهِ هُوَ الْجَاهِلُ بِإِمَامِ زَمَانِهِ وَ الْمُقْتَصِدَ هُوَ الْعَارِفُ بِهِ وَ السَّابِقَ بِالْخَيْرَاتِ هُوَ إِمَامُ الْوَقْتِ {{ع}}. فَمَنْ رَوَيْنَا ذَلِكَ عَنْهُ- الشَّيْخُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ بَابَوَيْهِ... وَ- رَوَيْنَاهُ مِنْ كِتَابِ إِبْرَاهِيمَ الْخَزَّازِ وَ غَيْرِهِمْ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ مِمَّنْ لَمْ يَحْضُرْنِي ذِكْرُ أَسْمَائِهِمْ وَ الْإِشَارَةُ إِلَيْهِمْ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۶۶ به گزارش از سعد السعود، ص۷۹- ۸۰.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۸۴.</ref> | | [[ابوایوب ابراهیم بن عثمان بن زیاد کوفی]] [[اهل کوفه]]<ref>اختیار معرفة الرجال ۳۶۶.</ref> و از [[اصحاب]] [[امام باقر]]،<ref>معجم الموحّد ۱ / ۶۴.</ref> [[امام صادق]] و [[امام کاظم]]{{ع}}و [[راوی]] از آن بزرگواران بوده است.<ref>رجال النجاشی ۱ / ۹۷ تنقیح المقال ۱ / ۲۶.</ref> همچنین از [[محمد بن مسلم]] و [[حماد بن عیسی]] [[روایت]] کرده است.<ref>جامع الرواة ۱ / ۲۶.</ref> به [[اعتقاد]] برخی، وی از [[امامان معصوم]] به طور مستقیم روایت نقل نکرده است.<ref>رجال ابن داوود ۱۶ الفهرست (طوسی) ۸.</ref> روایت‌گرانی همچون [[یونس بن عبدالرحمان]]، [[حسن بن محبوب]] و [[محمد بن ابی عمیر]] از [[راویان]] ابراهیم هستند.<ref>لسان المیزان ۱ / ۸۸.</ref> او یکی از [[محدثان]] [[ثقه]] و بزرگ [[منزلت]] بوده است.<ref>رجال النجاشی ۱/ ۹۷ اختیار معرفة الرجال ۳۶۶.</ref> |
|
| |
|
| == شرح حال [[راوی]] ==
| | شایان ذکر است که برخی از [[رجال شناسان]] وی را تحت عناوین مختلفی آورده‌اند و قائل به تعدد هستند.<ref>تنقیح المقال ۱ / ۲۶ قاموس الرجال ۱ / ۲۳۹ اعیان الشیعه ۲ / ۱۸۲.</ref> عده‌ای دیگر این قول را نپذیرفته و [[معتقد]] به اتحادند.<ref>معجم رجال الحدیث ۱ / ۲۵۶ رجال ابن داوود ۱۶.</ref> ابوایوب صاحب آثاری با عنوان «اصل»،<ref>الفهرست (طوسی) ۸.</ref> الصلاة<ref>معالم العلماء ۶.</ref> و «النوادر» است که [[حسن بن محبوب]] از آن خبر داده است.<ref>رجال النجاشی ۱/ ۹۷ الوجیزه ۶ الذریعه ۲/۱۳۶.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱، ص 73.</ref> |
| در نام راوی در تفسیر کنز الدقائق تصحیف رخ داده و اسم ابراهیم خزاز درست است؛ زیرا:
| |
| # عنوان ابراهیم بن خزاز در کتب رجالی و [[اسناد روایات]] دیده نمی‌شود.
| |
| # در منبع اصلی [[حدیث]]، یعنی سعد السعود<ref>ر. ک: سعد السعود، ص۸۰.</ref>، به جای «ابراهیم بن خزاز»، «ابراهیم جزار»<ref>مصحف ابراهیم الخزاز است که به جهت شباهت عنوان الخراز با عنوان الجزار تصحیف رخ داده و مؤیدش عدم وجود نام ابراهیم الجزار در کتب رجالی و اسناد روایات است.</ref> و در [[بحار الأنوار (کتاب)|بحار الأنوار]]<ref>ر. ک: بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۲۰، ح۲۱.</ref> و [[تفسیر نورالثقلین (کتاب)|تفسیر نورالثقلین]]<ref>ر. ک: تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۳۶۲ - ۳۶۳، ح۸۱.</ref>، به صورت ابراهیم خزاز آمده است.
| |
| | |
| مراد از «ابراهیم خزّاز»، «ابراهیم خزّاز؛ ابوایوب» است، که در بعضی [[اسناد روایات]]<ref>{{متن حدیث|... عَنْ يُونُسَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْخَزَّازِ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ:...}}؛ (الکافی، ج۳، ص۴۱۲، ح۳).</ref> یاد شده و [[رجالیان]] نیز به آن تصریح کرده‌اند<ref>ر. ک: تنقیح المقال، ج۳، ص۳۹۶ - ۳۹۷، ش۲۴۴ – ۲۴۵؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۱۷۹ (ش ۹۶) و ۲۳۵ (ش۱۴۸)؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۲۸، ش۳۵۳.</ref>.
| |
| | |
| شرح حال [[راوی]] مورد بحث، با عنوان ابراهیم بن زیاد، ابوایوب خزاز [[متحد]] است<ref>ر. ک: رجال الطوسی، ص۱۵۹، ش۱۷۷۵؛ الرجال (ابن داوود)، ص۱۴، ش۱۹؛ نقد الرجال، ج۱، ص۶۱، ش۷۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۱ و ۲۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۳، ش۱۵۶؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۸، ش۲۳۲؛ و....</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۸۴-۲۸۵.</ref>
| |
| | |
| == ابراهیم بن زیاد ==
| |
| [[ابراهیم بن زیاد]]<ref>ر. ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[رجال]] الطوسی، ص۱۵۹، ش۱۷۷۵؛ [[الرجال]] ([[ابن داوود]])، ۱۴، ش۱۹؛ [[نقد الرجال]]، ص۶۱، ش۷۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۱؛ إکلیل المنهج، ص۸۵؛ [[منتهی المقال]]، ج۱، ص۱۶۱، ش۴۱؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۹۶، ش۳۱۱۴؛ الرسائل الرجالیه (کلباسی)، ج۴، ص۱۰۲؛ [[تنقیح المقال]]، ج۴، ص۹، ش۲۶۴؛ أعیان الشیعه، ج۲، ص۱۳۹، ش۲۱۹؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۱، ص۱۴۸، ش۲۳۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۳، ش۱۵۶؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۱۸۶، ش۱۰۵.
| |
| ب. منابع [[سنی]]: لسان [[المیزان]]، ج۱، ص۶۱، ش۱۵۲؛ ج۷، ص۱۳، ش۸۴.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] یاد گردیده که به نقل از کتاب معانی الأخبار است: {{متن حدیث|و فی کتاب معانی الاخبار باسناده الی إِبْرَاهِيمَ بْنِ زِيَادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|وَبِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَشِيدٍ}}<ref>و چه بسا شهرهایی را نابود کردیم که (مردم آنها) ستمگر بودند و (اینک خانه‌هایی) فرو ریخته‌اند و (بسا) چاه‌هایی فرو نهاده و کاخ‌هایی بلند (که به جا مانده‌اند!) سوره حج، آیه ۴۵.</ref> قَالَ الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَةُ الْإِمَامُ الصَّامِتُ وَ الْقَصْرُ الْمَشِيدُ الْإِمَامُ النَّاطِقُ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۱۱۴ به گزارش از معانی الأخبار، ص۱۱۱، ح۲: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يُونُسَ اللَّيْثِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ زِيَادٍ قَالَ...}}. </ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۹۱.</ref>
| |
| | |
| == شرح حال [[راوی]] ==
| |
| عنوان «ابراهیم بن زیاد» مشترک میان [[ابراهیم بن زیاد کرخی]]<ref>رجال النجاشی، ص۳۴۶، ش۹۳۵. (ترجمه محمد بن أحمد بن عبدالله بن مهران بن خانبة الکرخی).</ref>، [[ابراهیم بن زیاد خارفی]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۵۷، ش۱۷۵۲.</ref> و [[ابراهیم بن زیاد ابوایوب خراز کوفی]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۵۹، ش۱۷۷۵.</ref> است و مراد از آن در این سند، ابراهیم بن زیاد، ابوایوب خراز است، به قرینه روایت [[حسن بن علی بن فضال]] از ابوایوب خزاز در اسناد دیگر<ref>{{متن حدیث|... عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَالَ: مُرُوا شِيعَتَنَا بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ {{ع}}...}}؛ (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۴۲، ح۱).</ref>، نیز [[اتحاد]] «ابوایوب خزاز» با «ابراهیم بن زیاد» به تصریح [[شیخ طوسی]] در [[اصحاب امام صادق]] {{ع}}<ref>ابراهیم بن زیاد، أبوأیوب الخراز الکوفی. (رجال الطوسی، ص۱۵۹، ش۱۷۷۵)</ref>.
| |
| | |
| ابراهیم بن زیاد ابوایوب خزاز، همان ابراهیم بن عثمان (بن عیسی) است که در کتب رجالی قدما یاد شده و زیاد جد وی است، به دلیل [[روایت]] شیخ طوسی در [[تهذیب الأحکام]] که در سندش آمده است: ابراهیم بن عثمان بن زیاد<ref>{{عربی|عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ:...}}؛ (تهذیب الأحکام، ج۷، ص۱۷۹، ح۷۸۷).</ref> در نتیجه عنوان ابراهیم بن زیاد بر پایه نسبت به جد است و نام کامل [[راوی]] ابراهیم بن عثمان (عیسی)<ref>شیخ طوسی: {{عربی|إبراهیم بن عیسی، کوفی خراز، و یقال ابن عثمان}}. ([[رجال]] الطوسی، ص۱۶۷، ش۱۹۳۵).
| |
| [[نجاشی]]: {{عربی|إبراهیم بن عیسی أبوأیوب الخراز و قیل إبراهیم بن عثمان}}؛ (رجال النجاشی، ص۲۰، ش۲۵).
| |
| از آنجا که نجاشی اضبط از دیگر [[رجالیان]] شمرده می‌شود و هنگام تألیف کتاب رجال به آثار رجالی شیخ طوسی دسترسی داشته و بعضی از مطالب رجال نجاشی ناظر به دیدگاه شیخ طوسی و در پی تصحیح آن است، می‌‌توان گفت که عنوان [[ابراهیم بن عیسی]] ترجیح دارد، هرچند در [[اسناد روایات]] هر دو عنوان یافت می‌شود.</ref> بن زیاد، ابوایوب کوفی خزاز<ref>{{عربی|بالخاء المعجمة؛ والراء بعدها؛ والزای بعد الألف وقیل قبلها أیضا}}؛ (خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۵، ش۱۳).</ref> است.
| |
| | |
| [[ابن داوود]]: {{عربی|إبراهیم بن زیاد أبوأیوب الخراز، و قیل: بن عیسی و قیل: بن عثمان}}<ref>الرجال (ابن داوود)، ص۱۴، ش۱۹.</ref>.
| |
| | |
| [[شهید ثانی]] ذیل عنوان ابراهیم بن عثمان: {{عربی|ظاهر الحال أن ابن عثمان هذا هو ابن زیاد الذی فیه قولان ابن عثمان و ابن عیسی و هو الذی تقتضیه طبقته و کلام غیره من علماء الفن}}<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۲۶.</ref>.
| |
| | |
| نوه شهید ثانی (شیخ [[محمد بن حسن بن زین الدین]]) ذیل سندی که نام «ابراهیم خزاز» در آن آمده: {{عربی|و ابراهیم الخزاز فیه؛ أبوأیوب إبراهیم بن عیسی أو ابن عثمان}}<ref>استقصاء الإعتبار، ج۵، ص۳۵۴.</ref>.
| |
| | |
| [[آیت الله خویی]] نیز به [[اتحاد]] [[معتقد]] شده و در ترجمه ابراهیم بن زیاد، ابوایوب خزاز می‌نویسد: {{عربی|أقول: یأتی عن الشیخ عد إبراهیم بن عیسی الذی یقال له إبراهیم بن عثمان فی أصحاب الصادق {{ع}} و ظاهر ذلک تغایر إبراهیم بن زیاد مع إبراهیم بن عیسی، ولکن الظاهر اتحادهما، و ذلک لأن زیادا هو والد عثمان، و جد إبراهیم، کما یأتی فی إبراهیم بن عثمان، فنسبة إبراهیم إلی زیاد من النسبة إلی الجد. والله العالم}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۳، ش۱۵۶.</ref>.
| |
| | |
| بر این اساس، [[راوی]] یادشده با عناوین مختلفی مانند ابوایوب<ref>{{عربی|أحمد بن إدریس، عن محمد بن عبدالجبار، عن صفوان بن یحیی، عن أبی أیوب، عن محمد بن مسلم، عن أبی عبدالله {{ع}} قال...}}؛ (الکافی، ج۱، ص۹۱، ح۱)</ref>، ابراهیم خزاز<ref>{{عربی|الحسین بن سعید، عن إبراهیم الخزاز، عن عبد الحمید بن عواض، عن أبی عبدالله {{ع}} قال...}}؛ (تهذیب الأحکام، ج۲، ص۹۲ - ۹۳، ح۳۴۵).</ref>، ابراهیم بن زیاد<ref>مانند سند مورد بحث.</ref>، ابوایوب خزاز<ref>{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} يَقُولُ...}}؛ (الکافی، ج۱، ص۳۳۸، ح۱۰)</ref>، ابراهیم خزاز ابوایوب<ref>{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْخَزَّازِ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ:...}}؛ (الکافی، ج۳، ص۴۱۲، ح۳).</ref>، ابراهیم بن عثمان بن زیاد<ref>{{متن حدیث|عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ:...}}؛ (تھذیب الأحکام، ج۷، ص۱۷۹، ح۷۸۷)</ref>، ابوایوب ابراهیم بن عثمان<ref>{{متن حدیث|الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ:...}}؛ (تهذیب الأحکام، ج۳، ص۲۹۳ - ۲۹۴، ح۸۸۸).</ref>، ابوایوب ابراهیم بن عیسی<ref>{{متن حدیث|الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَيْنٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عِيسَى عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} وَ...}}؛ (تهذیب الأحکام، ج۳، ص۱۶، ح۵۶).</ref>، ابوایوب ابراهیم بن زیاد خراز<ref>{{متن حدیث|صفوان بن یحیی، عن أبی أیوب ابراهیم بن زیاد الخراز، عن أبی حمزة الثمالی، عن أبی خالد الکابلی قال: دخلت علی مولای علی بن الحسین {{ع}} و فی یده صحیفة...}}؛ (اثبات الهداه، ج۲، ص۲۳۴، ح۸۱۱).</ref>، ابوایوب ابراهیم بن عثمان خزاز<ref>{{متن حدیث|... الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو أَيُّوبَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ عُثْمَانَ الْخَزَّازُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَالَ...}}؛ (کامل الزیارات، ص۱۲۱، ح۱)</ref> و ابوایوب ابراهیم بن عیسی خزاز<ref>{{عربی|... عن أحمد بن أبی عبدالله البرقی، عن الحسن بن علی بن فضال، عن أبی أیوب إبراهیم بن عیسی الخزاز، عن محمد بن مسلم، عن أبی جعفر الباقر {{ع}} قال...}}؛ (المزار الکبیر، ص۳۴۰).</ref> در [[اسناد روایات]] یاد شده و [[حدیث]] نقل کرده و از اسناد روایات برداشت می‌شود که اشتهار [[راوی]] به [[کنیه]] بوده است؛ از این رو نام ابوایوب - ابوایوب خزاز فراوان در اسناد روایات دیده می‌شود، چندان که این دو عنوان در اسنادِ بیش از ۶۰ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] آمده‌اند<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۷۱، ۲۳۶، ۳۰۱، ۳۳۷، ۳۵۷، ۴۲۹ و ۴۵۴؛ ج۳، ص۳۴۸؛ و....</ref>.
| |
| | |
| بر پایه مطالب یادشده، [[سخن]] [[علامه مامقانی]] و [[ابن حجر عسقلانی]] در ترجمه ابراهیم زیاد، ابوایوب خزاز کوفی پذیرفته نیست:
| |
| # علامه مامقانی: {{عربی|لم نقف فیه إلا علی عد الشیخ له فی رجاله من رجال الصادق {{ع}}، و ظاهره کونه إمامیا، إلا أنه [[مجهول الحال]]}}<ref>تنقیح المقال، ج۴، ص۱۰، ش۲۶۴.</ref>.
| |
| # ابن حجر عسقلانی: {{عربی|أبوأیوب الخزاز؛ اثنان إبراهیم بن زیاد و إبراهیم بن عثمان}}<ref>لسان المیزان، ج۷، ص۱۳، ش۸۴.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۹۲-۲۹۵.</ref>
| |
| | |
| == طبقه راوی ==
| |
| از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] راوی اطلاعی در دست نیست؛ اما [[نجاشی]] وی را از [[راویان امامان]] [[امام صادق]] و [[امام کاظم]] {{عم}} شمرده است: {{عربی|روی عن أبی عبدالله و أبی الحسن، ذکر ذلک أبوالعباس فی کتابه}}<ref>رجال النجاشی، ص۲۰، ش۲۵.</ref>، چنان‌که [[شیخ طوسی]] وی را در [[اصحاب امام صادق]] {{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۱۶۷ (ش ۱۹۳۵) و ۱۵۹ (ش ۱۷۷۵).</ref> و [[آیت الله بروجردی]] تا او را از طبقه پنجم روات شمرده است<ref>الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال التهذیب)، ص۲۱.</ref>.
| |
| | |
| بر پایه [[اسناد روایات]]، ابوایوب خزاز از سه [[امام]] بزرگوار {{ع}} [[روایت]] کرده است.
| |
| # [[امام باقر]] {{ع}}: {{متن حدیث| الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ {{ع}} عَنْ رَجُلٍ ضَرَبَ مَمْلُوكاً لَهُ فَمَاتَ مِنْ ضَرْبِهِ قَالَ يُعْتِقُ رَقَبَةً}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۲۳۶، ح۹۳۸.</ref>. مراد از ابا جعفر {{ع}} در این سند، امام باقر {{ع}} است، چنان‌که [[علامه تستری]] به آن تصریح دارد<ref>ر. ک: {{متن حدیث|و روی التهذیب فی ۱۰ عن أبی أیوب الخراز، عن الباقر {{ع}}: سألته عن رجل ضرب مملوکاً له فمات من ضربه؟ قال: یعتق رقبة}}؛ (النجعه فی شرح اللمعه، ج۶، ص۲۴۰).</ref>؛ زیرا اولاً ابوایوب خزاز [[امام جواد]] {{ع}} را [[درک]] نکرده و ثانیاً همین روایت را [[حمران بن اعین]] که از [[اصحاب امامان]] [[امام باقر]] و امام صادق {{عم}} است، از آن [[حضرت]] گزارش کرده است<ref>{{متن حدیث|وَ سَأَلَ حُمْرَانُ أَبَا جَعْفَرٍ {{ع}}عَنْ رَجُلٍ ضَرَبَ مَمْلُوكاً لَهُ فَمَاتَ مِنْ ضَرْبِهِ قَالَ يُعْتِقُ رَقَبَةً}}؛ (من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۲۵، ح۵۲۶۲).</ref>، گرچه احتمالاً به قرینه دیگر [[روایات]]، واسطه میان ابوایوب خزاز و [[أبوجعفر]] {{ع}} از سند افتاده باشد؛ زیرا تمام روایات ابوایوب خزاز از امام باقر {{ع}} با واسطه‌اند. در بعضی اسناد، ابوایوب خزاز به وساطت [[حمران]] از امام باقر {{ع}} [[حدیث]] نقل کرده<ref>مانند: {{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَحَدِهِمَا {{عم}} قَالَ: لَا يُقَادُ وَالِدٌ بِوَلَدِهِ وَ يُقْتَلُ الْوَلَدُ إِذَا قَتَلَ وَالِدَهُ عَمْداً}}؛ (الکافی، ج۷، ص۲۹۷ - ۲۹۸، ح۱).</ref>، پس احتمال دارد که [[سند روایت]] [[تهذیب]] این گونه باشد: {{عربی|الحسن بن محبوب، عن أبی ایوب الخزاز، عن حمران، عن أبی جعفر {{ع}}...}}.
| |
| # [[امام صادق]] {{ع}}؛ مانند {{عربی|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: مَنْ سَعَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ طَلَبَ وَجْهِ اللَّهِ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ يَغْفِرُ فِيهَا لِأَقَارِبِهِ وَ جِيرَانِهِ وَ إِخْوَانِهِ وَ مَعَارِفِهِ...}}<ref>الکافی، ج۲، ص۱۹۷، ح۶.</ref>.
| |
| # [[امام کاظم]] {{ع}}؛ مانند {{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ يُونُسَ مَوْلَى عَلِيٍّ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ قَالَ: رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ {{ع}} بَعْدَ مَا ذَبَحَ حَلَقَ ثُمَ ضَمَّدَ رَأْسَهُ بِمِسْكٍ وَ زَارَ الْبَيْتَ وَ عَلَيْهِ قَمِيصٌ وَ كَانَ مُتَمَتِّعاً. عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ نَحْوَهُ}}<ref>الکافی، ج۴، ص۵۰۵، ح۳.</ref>.
| |
| | |
| ===یادآوری===
| |
| | |
| در [[اسناد روایات]]، موردی یافت نشده که ابوایوب خزاز از امام کاظم {{ع}} [[روایت]] کرده باشد، مگر همین [[حدیث]]؛ ولی با واسطه از آن [[حضرت]] روایت کرده است؛ همچون {{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ {{ع}} قَالَ: اخْتِلَافُ أَصْحَابِي لَكُمْ رَحْمَةٌ وَ...}}<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۳۹۵، ح۱۵.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۹۵-۲۹۸.</ref>
| |
| | |
| == استادان و [[شاگردان]] [[راوی]] ==
| |
| ابوایوب از [[راویان]] بزرگی است که کسان فراوانی را [[درک]] نموده و از آنان روایت نقل کرده که از [[مشایخ]] [[حدیثی]] وی شمرده می‌شوند؛ مانند [[محمد بن مسلم]]، [[محمد بن سوقة]]، [[أبوبصیر]]، [[برید عجلی]]، سماعة، [[سعد اسکاف]]، [[عمر بن حنظلة]]، [[ابوحمزة ثمالی]]، [[عمرو بن عثمان]]، [[حلبی]]، [[ابن ابی یعفور]]، [[ابوخالد کابلی]]، [[برید کناسی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۷۱ - ۱۷۲، ۲۳۶، ۴۲۹، ج۳، ص۳۶۱، ۳۸۴، ج۵، ص۳۹۳، ج۹، ص۴۵۶، ج۱۱، ص۳۴۸، ج۱۲، ص۴۶۱؛ ج۱۲، ص۵۹۰، ج۱۳، ص۲۵۷؛ ج۱۳، ص۲۸۰، ۳۱۱.</ref>، [[ابان بن تغلب]]<ref>الإختصاص، ص۳۱۹.</ref>، [[ابوعبیدة حذاء]]، [[سلیمان بن خالد]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۳، ص۱۶، ح۵۶؛ ج۴، ص۱۲۳ - ۱۲۴، ح۳۵۵.</ref> و....
| |
| | |
| افراد بسیاری نیز از وی [[نقل روایت]] کرده‌اند که از شاگردن حدیثی وی شمرده می‌شوند؛ نظیر [[حسن بن محبوب]]، [[داوود بن نعمان]]، [[عثمان بن عیسی]]، [[محمد بن ابی‌حمزة]]، [[صفوان بن یحیی]]، [[سوید بن سعید قلاء]]، [[هشام بن سالم]]، [[علی بن حکم]]، [[عبدالله بن بحر]]، [[محمد بن ابی عمیر]]، [[حماد]]، [[محمد بن زیاد]] و [[ابن رباط]]، [[حسین بن عثمان]]، [[یونس بن عبدالرحمن]]، [[علی بن اسباط]]، [[خلف بن حماد]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۷۱ - ۱۷۲، ۳۰۱، ۳۳۷ و ۳۵۷؛ ج۳، ص۳۴۸؛ ج۴، ص۱۲۲ و ۳۵۹، ج۵، ص۳۸۳؛ ج۷، ص۱۲۱ و ۱۵۵، ج۹، ص۴۴۴؛ ج۱۰، ص۳۶۳؛ ج۱۱، ص۴۴۷؛ ج۱۳، ص۲۴۱، ۲۸۰؛ ج۱۴، ص۱۳۵.</ref>، [[حسن بن علی بن فضال]]<ref>کامل الزیارات، ص۱۲۱، ح۱.</ref>، [[محمد بن علی بن محبوب]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۴۰، ح۱۰۱.</ref> و.....<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۹۸-۲۹۹.</ref>
| |
| | |
| == جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]] ==
| |
| «ابراهیم زیاد ابوایوب خزاز» از [[محدثان]] بزرگ و [[راویان]] [[ثقه]] و مورد [[اعتماد]]، نیز دارای اصل و کتاب بوده که راویان جلیل‌القدر و عظیم‌الشأنی مانند: [[ابن ابی‌عمیر]]، [[صفوان بن یحیی]] و [[حسن بن محبوب]]، آنها را [[روایت]] کرده‌اند<ref>ر. ک: الفهرست، طوسی، ص۱۸ - ۱۹، ش۱۳؛ رجال النجاشی، ص۲۰، ش۲۵.</ref>، از این رو همه [[رجالیان]] و حدیث‌شناسان به [[وثاقت]] وی نظر دارند:
| |
| | |
| کشی: {{عربی|"قال محمد بن مسعود، عن علی بن الحسن: أبوأیوب کوفی، اسمه إبراهیم بن عیسی، ثقة"}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۳۶۶، ش۶۷۹.</ref>.
| |
| | |
| [[شیخ طوسی]]: {{عربی|"ثقة، له أصل. أخبرنا به أبوالحسین ابن أبی جید، عن محمد بن الحسن بن الولید و أبوعبدالله محمد بن محمد بن النعمان، عن أحمد بن محمد بن الحسن بن الولید، عن أبیه، عن محمد بن الحسن الصفار، عن یعقوب بن یزید، عن محمد بن الحسین بن أبی الخطاب، عن محمد بن أبی عمیر و صفوان بن یحیی، عن أبی أیوب الخزاز}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۱۸ - ۱۹، ش۱۳.</ref>.
| |
| | |
| [[نجاشی]]: {{عربی|ثقة، کبیر المنزلة، له کتاب نوادر کثیر الرواة عنه. أخبرنا محمد بن علی عن أحمد بن محمد بن یحیی، عن أبیه، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن الحسن بن محبوب، عنه به"}}<ref>رجال النجاشی، ص۲۰، ش۲۵.</ref>.
| |
| | |
| [[علامه حلی]]: {{عربی|کوفی، ثقة، کبیر المنزلة}}<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۵، ش۱۳.</ref>.
| |
| | |
| [[ابن داوود]]: {{عربی|ثقة ممدوح}}<ref>الرجال (ابن داوود)، ص۱۴، ش۱۹.</ref>.
| |
| | |
| [[وحید بهبهانی]]: {{عربی|یظهر من عبارة المفید أیضاً کونه فی غایة الوثاقة}}<ref>تعلیقة علی منهج المقال، ص۵۰.</ref>.
| |
| | |
| [[ابن حجر عسقلانی]] از رجالیان بزرگ [[اهل سنت]]: {{عربی|إبراهیم بن زیاد الخزاز الکوفی أبوأیوب، ذکره الطوسی فی رجال جعفر الصادق من الشیعة}}<ref>لسان المیزان، ج۱، ص۶۱، ش۱۵۲.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۲۹۹-۳۰۰.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:IM009725.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۱''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۸۱: |
خط ۱۵: |
| [[رده:رجال تفسیری]] | | [[رده:رجال تفسیری]] |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| | [[رده:طبقه پنجم راویان]] |
| | [[رده:اصحاب امام صادق]] |
| | [[رده:اصحاب امام کاظم]] |
| | [[رده:اصحاب امام باقر]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام باقر است. ابوایوب خزاز از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوایوب خزاز در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱