زید بن اسلم عدوی مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۱

آشنایی اجمالی

ابواسامه زید بن اسلم بن ثعلبه عدوی قرشی مدنی اهل مدینه^[۱] و از موالی عمر بن خطاب و از یاران امام سجاد،^[۲] امام باقر و امام صادق(ع) به شمار می‌‌رفت.^[۳] او از محضر امام زین العابدین(ع) بهره برد و از انس بن مالک،^[۴] عایشه و ابوهریره روایت نمود.^[۵] ابواسامه فردی فقیه،^[۶] مفسر،^[۷] مفتی و از علمای مدینه بود و در آنجا کرسی تدریس داشت^[۸] و حدود چهل تن از فقهای مدینه در جلسه درس او حاضر می‌‌شدند.^[۹] همچنین ابن جریح، ابوغسان، محمد بن مطرف، حفص بن میسره و هشام بن سعد از جمله کسانی هستند که از وی روایت کرده‌اند.^[۱۰] زید فردی عابد^[۱۱] و از تابعین در مدینه محسوب می‌‌شد. شیخ طوسی در مورد وثاقتش اظهار شک و تردید کرده است.^[۱۲] کتاب تفسیر اثر اوست.^[۱۳] سرانجام در دهم ذی حجه^[۱۴]سال ۱۳۶ ^[۱۵] در مدینه درگذشت^[۱۶].^[۱۷]

زید غلام عمر بن خطاب بوده است. حماد بن زید می‌گوید: وارد مدینه شدم در حالی که مردم دربارۀ زید بن أسلم سخنانی می‌گفتند، از عبیدالله بن عمر بن خطاب^[۱۸] پرسیدم: ما تقول في مولاكم قال:... إنه يفسر القرآن برأيه^[۱۹]؛ شما دربارۀ غلامتان چه می‌گویید گفت:... همانا قرآن را طبق نظر خود تفسیر می‌کرد. و بر اساس روایات فریقین تفسیر قرآن به رأی حرام است؛ پیامبر اکرم در این باره می‌فرمایند: «من فسر القرآن برأيه فقد افترى على الله الكذب»^[۲۰]؛ هر کس قرآن را به رأی خود تفسیر کند در حقیقت به خدا دروغ بزرگی بسته است و در جای دیگر آمده است: «من فسر القرآن برأيه فليتبوأ مقعده في النار»^[۲۱]؛ هر کس قرآن را بر اساس نظر خود تفسیر کند جایگاهش در آتش است. این فرد با این توصیفات همان کسی است که سیوطی در مورد وی گفته بود: وعلماء أهل المدينة في التفسير: زيد بن أسلم الذي أخذ عنه ابنه عبدالرحمان بن زيد^[۲۲]؛ و از علمای تفسیر مدینه زید بن اسلم است که فرزندش عبدالرحمان بن زید بن اسلم و از او حدیث اخذ کرده است^[۲۳].

فرزندان او

عبدالله بن زید بن اسلم متوفای ۱۶۴، عبدالرحمان بن زید بن اسلم متوفای ۱۸۲ و اسامة بن زید بن اسلم متوفای در حکومت منصور دوانقی سه برادرند که هر سه از پدر خود -زید بن اسلم- روایت می‌کنند. ذهبی در الکاشف در مورد عبدالرحمان می‌گوید: ضعفوه^[۲۴]- یعنی همه او را تضعیف کرده‌اند. دارقطنی او را در کتاب الضعفاء والمتروکین آورده است^[۲۵].

احمد می‌گوید: عبدالله ثقة والآخران ضعيفان^[۲۶]؛ عبدالله ثقه است و برادران دیگر وی ضعیف هستند. ابن حجر در تقریب التهذیب و بسیاری از علما عبدالرحمان بن زید بن اسلم را تضعیف کرده‌اند^[۲۷].^[۲۸]

جستارهای وابسته

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱

پانویس

↑ الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.
↑ رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.
↑ رجال البرقی ۹و ۳۲.
↑ سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.
↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.
↑ الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.
↑ الاعلام ۳/۵۶.
↑ سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.
↑ لغت نامه دهخدا ۸/۱۱۵۱۹
↑ تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.
↑ شذرات الذهب ۱/۱۹۴.
↑ رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.
↑ الذریعه ۴/۲۷۵.
↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.
↑ تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.
↑ الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.
↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۵۱.
↑ عبیدالله بن عمر همان کسی است که هرمزان را کشت.
↑ الکامل فی الضعفاء، ج۳، ص۲۰۸؛ تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۲۸۹؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۹۸، حدیث ۲۹۸۹.
↑ وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۹، حدیث ۳۳۵۶۷.
↑ تفسیر کبیر، ج۷، ص۱۴۸.
↑ الاتقان، ج۲، ص۴۹۹، حدیث ۶۳۹۸.
↑ حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱، ص ۲۷۱.
↑ الکاشف، ج۱، ص۶۲۸، حدیث ۳۱۹۶.
↑ الضعفاء والمتروکین، ج۱، ص۱۵، حدیث ۳۳۲.
↑ میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.
↑ الضعفاء الصغیر، ج۱، ص۷۴، حدیث ۲۰۸؛ الجرح والتعدیل، ج۲، ص۲۸۵؛ ج۵، ص۵۹، ۲۳۳؛ الضعفاء اصفهانی، ج۱، ص۱۰۲، ۱۲۲؛ تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۴۰، حدیث ۳۸۶۶؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.
↑ حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱، ص ۲۷۱.

[1] الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.

[2] رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.

[3] رجال البرقی ۹و ۳۲.

[4] سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.

[5] خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.

[6] الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.

[7] الاعلام ۳/۵۶.

[8] سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.

[9] لغت نامه دهخدا ۸/۱۱۵۱۹

[10] تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.

[11] شذرات الذهب ۱/۱۹۴.

[12] رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.

[13] الذریعه ۴/۲۷۵.

[14] خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.

[15] تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.

[16] الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.

[17] فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۵۱.

[18] عبیدالله بن عمر همان کسی است که هرمزان را کشت.

[19] الکامل فی الضعفاء، ج۳، ص۲۰۸؛ تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۲۸۹؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۹۸، حدیث ۲۹۸۹.

[20] وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۹، حدیث ۳۳۵۶۷.

[21] تفسیر کبیر، ج۷، ص۱۴۸.

[22] الاتقان، ج۲، ص۴۹۹، حدیث ۶۳۹۸.

[23] حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱، ص ۲۷۱.

[24] الکاشف، ج۱، ص۶۲۸، حدیث ۳۱۹۶.

[25] الضعفاء والمتروکین، ج۱، ص۱۵، حدیث ۳۳۲.

[26] میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.

[27] الضعفاء الصغیر، ج۱، ص۷۴، حدیث ۲۰۸؛ الجرح والتعدیل، ج۲، ص۲۸۵؛ ج۵، ص۵۹، ۲۳۳؛ الضعفاء اصفهانی، ج۱، ص۱۰۲، ۱۲۲؛ تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۴۰، حدیث ۳۸۶۶؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.

[28] حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱، ص ۲۷۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[زید بن اسلم عدوی مدنی در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}
+{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط =  اصحاب امام سجاد| عنوان مدخل  = زید بن اسلم عدوی مدنی | مداخل مرتبط = [[زید بن اسلم عدوی مدنی در علوم قرآنی]] | پرسش مرتبط  = }}
-== مقدمه ==
+== آشنایی اجمالی ==
-«ابوعبدالله»<ref>برخی کنیه او را ابو اسامه نیز گفته‌اند (ر. ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۳۴۱).</ref> زید بن اسلم عدوی مدنی<ref>(... - ۱۳۶ ه‍‌.ق) این تاریخ وفات از پسر وی (عبد الرحمان)، خلیفه و برخی دیگر نقل شده است (ر. ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۳۱۶؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۳۴۲) ولی اسماعیل پاشا وفات او را در سال ۱۳۳ گفته است (ر. ک: بغدادی، هدیة العارفین... ، ج۵، ص۳۷۶).</ref> از [[مفسران]] [[تابعی]] است؛ زیرا بخشی از [[عمر]] وی در عصر [[صحابه]] بوده است و برخی از صحابه را دیده و از آنها [[روایت]] کرده است. [[ذهبی]] و داوودی گفته‌اند: از [[جابر بن عبد الله]]، [[انس بن مالک]] و [[عبد الله بن عمر]] روایت کرده...<ref>ر. ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۳۱۶؛ بغدادی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۷۶.</ref> و [[مفسر]] است؛ زیرا:
+[[ابواسامه زید بن اسلم بن ثعلبه عدوی قرشی مدنی]] [[اهل]] [[مدینه]]<ref>الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.</ref> و از [[موالی]] [[عمر بن خطاب]] و از [[یاران]] [[امام سجاد]]،<ref>رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.</ref> [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{ع}} به شمار می‌‌رفت.<ref>رجال البرقی ۹و ۳۲.</ref> او از محضر [[امام زین العابدین]]{{ع}} بهره برد و از [[انس بن مالک]]،<ref>سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.</ref> [[عایشه]] و [[ابوهریره]] [[روایت]] نمود.<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.</ref> ابواسامه فردی [[فقیه]]،<ref>الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.</ref> [[مفسر]]،<ref>الاعلام ۳/۵۶.</ref> مفتی و از علمای مدینه بود و در آنجا [[کرسی]] [[تدریس]] داشت<ref>سیر اعلام النبلاء ۵/۳۱۶.</ref> و حدود چهل تن از [[فقهای مدینه]] در جلسه درس او حاضر می‌‌شدند.<ref>لغت نامه دهخدا ۸/۱۱۵۱۹</ref> همچنین [[ابن جریح]]، [[ابوغسان]]، [[محمد بن مطرف]]، [[حفص بن میسره]] و [[هشام بن سعد]] از جمله کسانی هستند که از وی روایت کرده‌اند.<ref> تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.</ref> زید فردی [[عابد]]<ref>شذرات الذهب ۱/۱۹۴.</ref> و از [[تابعین]] در مدینه محسوب می‌‌شد. [[شیخ طوسی]] در مورد وثاقتش اظهار [[شک و تردید]] کرده است.<ref>رجال الطوسی ۹۰ و ۱۹۷.</ref> [[کتاب تفسیر]] اثر اوست.<ref>الذریعه ۴/۲۷۵.</ref> سرانجام در دهم [[ذی حجه]]<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۳/۳۹۵.</ref>[[ سال]] ۱۳۶ <ref>تاریخ الاسلام ۸/۴۲۸.</ref> در مدینه درگذشت<ref>الوافی بالوفیات ۱۵/۲۳.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۳۵۱.</ref>
-# [[روایات]] و آرای [[تفسیر]] فراوانی از وی در [[کتاب‌های تفسیری]] [[شیعه]] و [[سنی]] نقل شده است<ref>براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، موارد ذکر زید بن اسلم در تفاسیر اهل تسنن ۱۰۸۳ مورد در ۱۰۰ جلد و در تفاسیر شیعه ۸۴ مورد در ۴۲ جلد و در خصوص تفسیر جامع البیان طبری ۱۲۵ مورد و در تفسیر تبیان طوسی، ۲۱ مورد و در مجمع البیان طبرسی ۲۳ مورد و در الدر المنثور سیوطی ۱۷۶ مورد است.</ref>.
-# رجال‌شناسان و کتاب‌شناسان خبر داده‌اند که وی کتاب [[تفسیری]] داشته است، هر چند کتاب وی به دست ما نرسیده است، و برخی [[گواهی]] داده‌اند که وی عالم به تفسیر بوده است. به گفتۀ ذهبی، برای زید تفسیری است که پسرش [[عبدالرحمان بن زید بن اسلم عدوی مدنی]] از او روایت کرده است<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۳۱۶.</ref>. [[ابن ندیم]] نیز با عبارت {{عربی|"كتاب التفسير عن زيد بن اسلم بخط‍ السكري}} به کتاب تفسیری وی اشاره کرده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.</ref>. داوودی او را در طبقات المفسرین آورده<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۷۶.</ref> و اسماعیل پاشا نیز با عبارت {{عربی|"له تفسير القرآن"}} از کتاب [[تفسیری]] وی خبر داده است<ref>بغدادی، هدیة العارفین {{عربی|اسماء المؤلّفین و آثار المصنفین من کشف الظنون}}، ج۵، ص۳۷۶.</ref>. [[ابن حجر]] از [[یعقوب بن شیبه]] نقل کرده که دربارۀ وی گفته است: [[ثقه]]، [[اهل]] [[فقه]] و [[علم]] و [[آگاه]] به [[تفسیر قرآن]] بوده است.
-از [[عبیدالله بن عمر]] [[روایت]] کرده که گفته است: در او اشکالی نمی‌بینم جز اینکه [[قرآن]] را با رأیش تفسیر می‌کند<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۳۴۲.</ref>. برای آشنا شدن با وضعیت [[مذهب]]، [[وثاقت]]، استاد وی در تفسیر و ویژگی آرای تفسیری‌اش به [[مکاتب تفسیری]] [[رجوع]] شود<ref>بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۲۴۵-۲۵۳.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۰۸-۲۰۹.</ref>
+زید غلام [[عمر بن خطاب]] بوده است. حماد بن زید می‌گوید: وارد [[مدینه]] شدم در حالی که [[مردم]] دربارۀ زید بن أسلم سخنانی می‌گفتند، از [[عبیدالله بن عمر بن خطاب]]<ref>عبیدالله بن عمر همان کسی است که هرمزان را کشت.</ref> پرسیدم: {{عربی|ما تقول في مولاكم قال:... إنه يفسر القرآن برأيه}}<ref>الکامل فی الضعفاء، ج۳، ص۲۰۸؛ تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۲۸۹؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۹۸، حدیث ۲۹۸۹.</ref>؛ شما دربارۀ غلامتان چه می‌گویید گفت:... همانا [[قرآن]] را طبق نظر خود [[تفسیر]] می‌کرد. و بر اساس [[روایات]] [[فریقین]] [[تفسیر قرآن]] به رأی [[حرام]] است؛ [[پیامبر اکرم]] در این باره می‌فرمایند: {{متن حدیث|من فسر القرآن برأيه فقد افترى على الله الكذب}}<ref>وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۹، حدیث ۳۳۵۶۷.</ref>؛ هر کس قرآن را به رأی خود تفسیر کند در [[حقیقت]] به [[خدا]] [[دروغ]] بزرگی بسته است و در جای دیگر آمده است: {{متن حدیث|من فسر القرآن برأيه فليتبوأ مقعده في النار}}<ref>تفسیر کبیر، ج۷، ص۱۴۸.</ref>؛ هر کس قرآن را بر اساس نظر خود تفسیر کند جایگاهش در [[آتش]] است. این فرد با این توصیفات همان کسی است که [[سیوطی]] در مورد وی گفته بود: {{عربی|وعلماء أهل المدينة في التفسير: زيد بن أسلم الذي أخذ عنه ابنه عبدالرحمان بن زيد}}<ref>الاتقان، ج۲، ص۴۹۹، حدیث ۶۳۹۸.</ref>؛ و از علمای تفسیر مدینه زید بن اسلم است که فرزندش عبدالرحمان بن زید بن اسلم و از او [[حدیث]] اخذ کرده است<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۷۱.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
+==فرزندان او==
-{{مدخل وابسته}}
+[[عبدالله بن زید بن اسلم]] متوفای ۱۶۴، عبدالرحمان بن زید بن اسلم متوفای ۱۸۲ و [[اسامة بن زید بن اسلم]] متوفای در [[حکومت]] [[منصور دوانقی]] سه برادرند که هر سه از پدر خود -زید بن اسلم- [[روایت]] می‌کنند. [[ذهبی]] در الکاشف در مورد عبدالرحمان می‌گوید: ضعفوه<ref>الکاشف، ج۱، ص۶۲۸، حدیث ۳۱۹۶.</ref>- یعنی همه او را تضعیف کرده‌اند. [[دارقطنی]] او را در کتاب الضعفاء والمتروکین آورده است<ref>الضعفاء والمتروکین، ج۱، ص۱۵، حدیث ۳۳۲.</ref>.
+احمد می‌گوید: {{عربی|عبدالله ثقة والآخران ضعيفان}}<ref>میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.</ref>؛ عبدالله ثقه است و [[برادران]] دیگر وی [[ضعیف]] هستند. [[ابن حجر]] در تقریب التهذیب و بسیاری از [[علما]] [[عبدالرحمان بن زید بن اسلم]] را تضعیف کرده‌اند<ref>الضعفاء الصغیر، ج۱، ص۷۴، حدیث ۲۰۸؛ الجرح والتعدیل، ج۲، ص۲۸۵؛ ج۵، ص۵۹، ۲۳۳؛ الضعفاء اصفهانی، ج۱، ص۱۰۲، ۱۲۲؛ تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۴۰، حدیث ۳۸۶۶؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴، حدیث ۴۸۶۸.</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۷۱.</ref>
+==جستارهای وابسته==
+{{مدخل‌های وابسته}}
+* [[عبدالله بن زید بن اسلم]] (فرزند)
 * [[عبدالرحمن بن زید بن اسلم]] (فرزند)
-* [[اسامه بن زید بن اسلم]] (فرزند)
+* [[اسامة بن زید بن اسلم]] (فرزند)
-* [[عبدالله بن زید بن اسلم]] (فرزند)
+{{پایان مدخل‌های وابسته}}
-* [[تفسیر زید بن اسلم]]
-{{پایان مدخل‌ وابسته}}
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:IM009972.jpg|22px]] [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|'''تاریخ تفسیر قرآن''']]
+# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
+# [[پرونده:Jawahir-kalam-1.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|'''جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۴: / خط ۲۷: @@
 {{پانویس}}
-[[رده: زید بن اسلم عدوی مدنی]]
 [[رده:اعلام]]
+[[رده:تابعین]]
+[[رده:اصحاب امام سجاد]]
+[[رده:اصحاب امام باقر]]
+[[رده:اصحاب امام صادق]]