آرامش در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'و‌هفتم' به ' و هفتم') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = آرامش | |||
| عنوان مدخل = آرامش | |||
| مداخل مرتبط = [[آرامش در قرآن]] - [[آرامش در معارف دعا و زیارات]] - [[آرامش در معارف و سیره سجادی]] - [[آرامش در معارف و سیره رضوی]] - [[آرامش در اخلاق اسلامی]] - [[آرامش در معارف مهدویت]] - [[آرامش در روان‌شناسی اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[آرامش روحی]] یا سکینه و آسودگی خاطر یا [[طمأنینه]] ویژگی [[نفسانی]] [[ارجمندی]] است که در امواج پرتلاطم [[زندگی]]، مطلوب [[آدمی]] به شمار می‌رود. این [[آرامش]] و آسودگی که توأم با [[احساس امنیت]] است [[اضطراب]] را از | [[آرامش روحی]] یا سکینه و آسودگی خاطر یا [[طمأنینه]] ویژگی [[نفسانی]] [[ارجمندی]] است که در امواج پرتلاطم [[زندگی]]، مطلوب [[آدمی]] به شمار می‌رود. این [[آرامش]] و آسودگی که توأم با [[احساس امنیت]] است [[اضطراب]] را از فرد دور می‌سازد و طعم [[حقیقی]] [[سعادت]] را به وی می‌چشاند. | ||
بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث [[زایل شدن ترس]] و [[وحشت]] می‌گردد<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref> و طمأنینه و [[اطمینان]] همان سکونت و آرامشی است که بعد از [[هراس]] و [[بی‌قراری]] حاصل می‌شود<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن کریم]] در این مورد آموزه‌های [[ارزشمندی]] را در [[اختیار]] ما قرار می‌دهد. [[نزول]] آرامش در دل‌های [[مؤمنان]] لطفی است که از جانب [[خدای متعال]] شامل حال آنان می‌گردد: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ}}<ref>«اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.</ref> در [[فرهنگ قرآن]] تنها در سایه یاد خداست که [[دل‌ها]] حقیقتاً آرام می‌گیرد: {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref> و بالاترین مرتبه نفس [[انسانی]] همان [[نفس مطمئنه]] است که با [[رضایت]] و [[خرسندی]] به سوی خدای خویش برمی‌گردد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}} «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref>. | بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث [[زایل شدن ترس]] و [[وحشت]] می‌گردد<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref> و طمأنینه و [[اطمینان]] همان سکونت و آرامشی است که بعد از [[هراس]] و [[بی‌قراری]] حاصل می‌شود<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن کریم]] در این مورد آموزه‌های [[ارزشمندی]] را در [[اختیار]] ما قرار می‌دهد. [[نزول]] آرامش در دل‌های [[مؤمنان]] لطفی است که از جانب [[خدای متعال]] شامل حال آنان می‌گردد: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ}}<ref>«اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.</ref> در [[فرهنگ قرآن]] تنها در سایه یاد خداست که [[دل‌ها]] حقیقتاً آرام می‌گیرد: {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref> و بالاترین مرتبه نفس [[انسانی]] همان [[نفس مطمئنه]] است که با [[رضایت]] و [[خرسندی]] به سوی خدای خویش برمی‌گردد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}} «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref>. | ||
آنچه [[دل]] آدمی را آرام و مطمئن می‌سازد [[ایمان به خدا]] و یاد اوست. [[ایمان]] و [[خداباوری]]، [[روحیه]] [[تقوا]] و [[خداترسی]] را در [[انسان]] زیاد می‌کند. با [[افزایش ایمان]]، [[معرفت]]، تقوا و [[خویشتن‌داری]] از [[امیال]] و [[شهوات]] ناروا، [[روح انسان]] به [[یکپارچگی]] و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن [[وقار]] و آرامش و [[حلم]] و [[بردباری]] است. [[امام علی]]{{ع}} در | آنچه [[دل]] آدمی را آرام و مطمئن می‌سازد [[ایمان به خدا]] و یاد اوست. [[ایمان]] و [[خداباوری]]، [[روحیه]] [[تقوا]] و [[خداترسی]] را در [[انسان]] زیاد می‌کند. با [[افزایش ایمان]]، [[معرفت]]، تقوا و [[خویشتن‌داری]] از [[امیال]] و [[شهوات]] ناروا، [[روح انسان]] به [[یکپارچگی]] و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن [[وقار]] و آرامش و [[حلم]] و [[بردباری]] است. [[امام علی]] {{ع}} در وصف [[متقین]] می‌گوید: {{متن حدیث|فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹۳.</ref>؛ «آنان در حوادث تکان دهنده آرام و باوقار و در [[ناگواری‌ها]] بردبار و شکیبایند». | ||
در [[صحیفه سجادیه]]، [[امام سجاد]]{{ع}} در مناجات‌های خود از [[خداوند]] درخواست می‌کند به او [[آرامش]] و [[طمأنینه]] نفس [[عطا]] فرماید: {{متن حدیث|وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ}}؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و [[توانگری]] و [[عفّت]] و [[آسایش]] و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و آرامش و [[عاقبت]] را همه یک‌جا نصیب من گردان»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. | در [[صحیفه سجادیه]]، [[امام سجاد]] {{ع}} در مناجات‌های خود از [[خداوند]] درخواست می‌کند به او [[آرامش]] و [[طمأنینه]] نفس [[عطا]] فرماید: {{متن حدیث|وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ}}؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و [[توانگری]] و [[عفّت]] و [[آسایش]] و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و آرامش و [[عاقبت]] را همه یک‌جا نصیب من گردان»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. | ||
اما نکته مهم در مناجات‌های امام سجاد{{ع}} این است که بدانیم آرامش و سکونت [[قلب]] [[انسان]] ناشی از [[ایمان به خدا]] و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ [[گنهکار]] و [[کافر]] بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من [[نعمت]] و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش [[دل]] و آسایش [[جان]] و [[بی‌نیازی]] و کفایت مرا تنها به خود و [[بندگان]] نیکوکارت منحصر فرمای»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | اما نکته مهم در مناجات‌های امام سجاد {{ع}} این است که بدانیم آرامش و سکونت [[قلب]] [[انسان]] ناشی از [[ایمان به خدا]] و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ [[گنهکار]] و [[کافر]] بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من [[نعمت]] و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش [[دل]] و آسایش [[جان]] و [[بی‌نیازی]] و کفایت مرا تنها به خود و [[بندگان]] نیکوکارت منحصر فرمای»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | ||
و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای [[عبادت]] تو، و [[شب زنده‌داری]] در [[تنهایی]] برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref> | و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای [[عبادت]] تو، و [[شب زنده‌داری]] در [[تنهایی]] برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref><ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای؛ المفردات فی غریب القرآن، الراغب الاصفهانی، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، ۱۴۰۴ ه. ، الطبع الثانی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نشر آدینه سبز، تهران، ۱۳۸۷، چاپ چهارم:</ref>[[آرامش روحی]] یا سکینه و آسودگی خاطر یا طمأنینه ویژگی [[نفسانی]] [[ارجمندی]] است که در امواج پرتلاطم [[زندگی]]، مطلوب [[آدمی]] به شمار می‌رود. این آرامش و آسودگی که توأم با [[احساس امنیت]] است [[اضطراب]] را از فرد دور می‌سازد و طعم [[حقیقی]] [[سعادت]] را به وی می‌چشاند. | ||
بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث [[زایل شدن ترس]] و [[وحشت]] می‌گردد<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref> و [[طمأنینه]] و [[اطمینان]] همان سکونت و آرامشی است که بعد از [[هراس]] و [[بی‌قراری]] حاصل می‌شود<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن کریم]] در این مورد آموزه‌های [[ارزشمندی]] را در [[اختیار]] ما قرار می‌دهد. [[نزول]] [[آرامش]] در دل‌های [[مؤمنان]] لطفی است که از جانب [[خدای متعال]] شامل حال آنان می‌گردد: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ}}<ref>«اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.</ref> در [[فرهنگ قرآن]] تنها در سایه یاد خداست که [[دل‌ها]] حقیقتاً آرام می‌گیرد: {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref> و بالاترین مرتبه نفس [[انسانی]] همان [[نفس مطمئنه]] است که با [[رضایت]] و [[خرسندی]] به سوی خدای خویش برمی‌گردد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}} «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref>. | بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث [[زایل شدن ترس]] و [[وحشت]] می‌گردد<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref> و [[طمأنینه]] و [[اطمینان]] همان سکونت و آرامشی است که بعد از [[هراس]] و [[بی‌قراری]] حاصل می‌شود<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن کریم]] در این مورد آموزه‌های [[ارزشمندی]] را در [[اختیار]] ما قرار می‌دهد. [[نزول]] [[آرامش]] در دل‌های [[مؤمنان]] لطفی است که از جانب [[خدای متعال]] شامل حال آنان می‌گردد: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ}}<ref>«اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.</ref> در [[فرهنگ قرآن]] تنها در سایه یاد خداست که [[دل‌ها]] حقیقتاً آرام می‌گیرد: {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref> و بالاترین مرتبه نفس [[انسانی]] همان [[نفس مطمئنه]] است که با [[رضایت]] و [[خرسندی]] به سوی خدای خویش برمی‌گردد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}} «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref>. | ||
آنچه [[دل]] [[آدمی]] را آرام و مطمئن می‌سازد [[ایمان به خدا]] و یاد اوست. [[ایمان]] و [[خداباوری]]، [[روحیه]] [[تقوا]] و [[خداترسی]] را در [[انسان]] زیاد می‌کند. با [[افزایش ایمان]]، [[معرفت]]، تقوا و [[خویشتن‌داری]] از [[امیال]] و [[شهوات]] ناروا، [[روح انسان]] به [[یکپارچگی]] و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن [[وقار]] و آرامش و [[حلم]] و [[بردباری]] است. [[امام علی]]{{ع}} در | آنچه [[دل]] [[آدمی]] را آرام و مطمئن می‌سازد [[ایمان به خدا]] و یاد اوست. [[ایمان]] و [[خداباوری]]، [[روحیه]] [[تقوا]] و [[خداترسی]] را در [[انسان]] زیاد می‌کند. با [[افزایش ایمان]]، [[معرفت]]، تقوا و [[خویشتن‌داری]] از [[امیال]] و [[شهوات]] ناروا، [[روح انسان]] به [[یکپارچگی]] و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن [[وقار]] و آرامش و [[حلم]] و [[بردباری]] است. [[امام علی]] {{ع}} در وصف [[متقین]] می‌گوید: {{متن حدیث|فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹۳.</ref>؛ «آنان در حوادث تکان دهنده آرام و باوقار و در [[ناگواری‌ها]] بردبار و شکیبایند». | ||
در [[صحیفه سجادیه]]، [[امام سجاد]]{{ع}} در مناجات‌های خود از [[خداوند]] درخواست می‌کند به او آرامش و طمأنینه نفس [[عطا]] فرماید: {{متن حدیث|وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ}}؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و [[توانگری]] و [[عفّت]] و [[آسایش]] و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و [[آرامش]] و [[عاقبت]] را همه یک‌جا نصیب من گردان»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. | در [[صحیفه سجادیه]]، [[امام سجاد]] {{ع}} در مناجات‌های خود از [[خداوند]] درخواست می‌کند به او آرامش و طمأنینه نفس [[عطا]] فرماید: {{متن حدیث|وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ}}؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و [[توانگری]] و [[عفّت]] و [[آسایش]] و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و [[آرامش]] و [[عاقبت]] را همه یک‌جا نصیب من گردان»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. | ||
اما نکته مهم در مناجات‌های [[امام سجاد]]{{ع}} این است که بدانیم آرامش و سکونت [[قلب]] [[انسان]] ناشی از [[ایمان به خدا]] و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ [[گنهکار]] و [[کافر]] بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من [[نعمت]] و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش [[دل]] و آسایش [[جان]] و [[بی‌نیازی]] و کفایت مرا تنها به خود و [[بندگان]] نیکوکارت منحصر فرمای»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | اما نکته مهم در مناجات‌های [[امام سجاد]] {{ع}} این است که بدانیم آرامش و سکونت [[قلب]] [[انسان]] ناشی از [[ایمان به خدا]] و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ [[گنهکار]] و [[کافر]] بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من [[نعمت]] و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش [[دل]] و آسایش [[جان]] و [[بی‌نیازی]] و کفایت مرا تنها به خود و [[بندگان]] نیکوکارت منحصر فرمای»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | ||
و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای [[عبادت]] تو، و [[شب زنده‌داری]] در [[تنهایی]] برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref> | و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای [[عبادت]] تو، و [[شب زنده‌داری]] در [[تنهایی]] برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref><ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای؛ المفردات فی غریب القرآن، الراغب الاصفهانی، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، ۱۴۰۴ ه. ، الطبع الثانی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نشر آدینه سبز، تهران، ۱۳۸۷، چاپ چهارم:</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آرامش»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۰.</ref> | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «آرامش»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «آرامش»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:آرامش | [[رده:آرامش]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۱۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آرامش است. آرامش از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آرامش در قرآن - آرامش در معارف دعا و زیارات - آرامش در معارف و سیره سجادی - آرامش در معارف و سیره رضوی - آرامش در اخلاق اسلامی - آرامش در معارف مهدویت - آرامش در روان‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
آرامش روحی یا سکینه و آسودگی خاطر یا طمأنینه ویژگی نفسانی ارجمندی است که در امواج پرتلاطم زندگی، مطلوب آدمی به شمار می‌رود. این آرامش و آسودگی که توأم با احساس امنیت است اضطراب را از فرد دور می‌سازد و طعم حقیقی سعادت را به وی می‌چشاند. بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث زایل شدن ترس و وحشت می‌گردد[۱] و طمأنینه و اطمینان همان سکونت و آرامشی است که بعد از هراس و بی‌قراری حاصل می‌شود[۲]. قرآن کریم در این مورد آموزه‌های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می‌دهد. نزول آرامش در دل‌های مؤمنان لطفی است که از جانب خدای متعال شامل حال آنان می‌گردد: ﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ﴾[۳] در فرهنگ قرآن تنها در سایه یاد خداست که دل‌ها حقیقتاً آرام می‌گیرد: ﴿أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾[۴] و بالاترین مرتبه نفس انسانی همان نفس مطمئنه است که با رضایت و خرسندی به سوی خدای خویش برمی‌گردد[۵].
آنچه دل آدمی را آرام و مطمئن می‌سازد ایمان به خدا و یاد اوست. ایمان و خداباوری، روحیه تقوا و خداترسی را در انسان زیاد می‌کند. با افزایش ایمان، معرفت، تقوا و خویشتن‌داری از امیال و شهوات ناروا، روح انسان به یکپارچگی و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن وقار و آرامش و حلم و بردباری است. امام علی (ع) در وصف متقین می‌گوید: «فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ»[۶]؛ «آنان در حوادث تکان دهنده آرام و باوقار و در ناگواری‌ها بردبار و شکیبایند».
در صحیفه سجادیه، امام سجاد (ع) در مناجات‌های خود از خداوند درخواست می‌کند به او آرامش و طمأنینه نفس عطا فرماید: «وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ»؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و توانگری و عفّت و آسایش و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و آرامش و عاقبت را همه یک‌جا نصیب من گردان»[۷]. اما نکته مهم در مناجات‌های امام سجاد (ع) این است که بدانیم آرامش و سکونت قلب انسان ناشی از ایمان به خدا و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ گنهکار و کافر بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من نعمت و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش دل و آسایش جان و بی‌نیازی و کفایت مرا تنها به خود و بندگان نیکوکارت منحصر فرمای»[۸].
و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای عبادت تو، و شب زنده‌داری در تنهایی برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»[۹][۱۰]آرامش روحی یا سکینه و آسودگی خاطر یا طمأنینه ویژگی نفسانی ارجمندی است که در امواج پرتلاطم زندگی، مطلوب آدمی به شمار می‌رود. این آرامش و آسودگی که توأم با احساس امنیت است اضطراب را از فرد دور می‌سازد و طعم حقیقی سعادت را به وی می‌چشاند.
بنابر آنچه راغب اظهار داشته است، سکینه چیزی است که باعث زایل شدن ترس و وحشت می‌گردد[۱۱] و طمأنینه و اطمینان همان سکونت و آرامشی است که بعد از هراس و بی‌قراری حاصل می‌شود[۱۲]. قرآن کریم در این مورد آموزه‌های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می‌دهد. نزول آرامش در دل‌های مؤمنان لطفی است که از جانب خدای متعال شامل حال آنان می‌گردد: ﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ﴾[۱۳] در فرهنگ قرآن تنها در سایه یاد خداست که دل‌ها حقیقتاً آرام می‌گیرد: ﴿أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾[۱۴] و بالاترین مرتبه نفس انسانی همان نفس مطمئنه است که با رضایت و خرسندی به سوی خدای خویش برمی‌گردد[۱۵].
آنچه دل آدمی را آرام و مطمئن می‌سازد ایمان به خدا و یاد اوست. ایمان و خداباوری، روحیه تقوا و خداترسی را در انسان زیاد می‌کند. با افزایش ایمان، معرفت، تقوا و خویشتن‌داری از امیال و شهوات ناروا، روح انسان به یکپارچگی و آرامشی دست پیدا می‌کند که حاصل آن وقار و آرامش و حلم و بردباری است. امام علی (ع) در وصف متقین می‌گوید: «فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ»[۱۶]؛ «آنان در حوادث تکان دهنده آرام و باوقار و در ناگواری‌ها بردبار و شکیبایند». در صحیفه سجادیه، امام سجاد (ع) در مناجات‌های خود از خداوند درخواست می‌کند به او آرامش و طمأنینه نفس عطا فرماید: «وَاجْعَلْ قَلْبِي وَاثِقاً بِمَا عِنْدَكَ... وَ اجْمَعْ لِيَ الْغِنَى وَ الْعَفَافَ... وَ الطُّمَأْنِينَةَ وَ الْعَافِيَةَ»؛ «بار خدایا دلم را به آنچه در نزد توست آرام و مطمئن نمای و همه قصد مرا ویژه اعمالی ساز که رضای تو در آن باشد و مرا به کاری برگمار که خاصّان درگاهت را بر آن می‌گماری... و توانگری و عفّت و آسایش و بی‌گزندی و تندرستی و فراخی در روزی و آرامش و عاقبت را همه یک‌جا نصیب من گردان»[۱۷].
اما نکته مهم در مناجات‌های امام سجاد (ع) این است که بدانیم آرامش و سکونت قلب انسان ناشی از ایمان به خدا و به سوی او رفتن است: «بار خدایا، بارِ منّت هیچ گنهکار و کافر بر دوشِ من منه و برای هیچ یک از آنان در نزد من نعمت و بهره‌ای قرار مده و مرا نیز به آنان محتاج مکن، بلکه آرامش دل و آسایش جان و بی‌نیازی و کفایت مرا تنها به خود و بندگان نیکوکارت منحصر فرمای»[۱۸].
و نیز عرضه می‌دارد: «بار خدایا، شبم را آباد دار به بیدار ماندن برای عبادت تو، و شب زنده‌داری در تنهایی برای تو، و بریدن از همگان و آرامش یافتن تنها به تو، و آوردن حوایج به درگاه تو...»[۱۹][۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ «اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.
- ↑ «آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.
- ↑ ﴿يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً﴾ «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹۳.
- ↑ نیایش چهل و هفتم.
- ↑ نیایش بیست‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای؛ المفردات فی غریب القرآن، الراغب الاصفهانی، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، ۱۴۰۴ ه. ، الطبع الثانی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نشر آدینه سبز، تهران، ۱۳۸۷، چاپ چهارم:
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ «اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند» سوره فتح، آیه ۴.
- ↑ «آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.
- ↑ ﴿يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً﴾ «ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹۳.
- ↑ نیایش چهل و هفتم.
- ↑ نیایش بیست‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای؛ المفردات فی غریب القرآن، الراغب الاصفهانی، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، ۱۴۰۴ ه. ، الطبع الثانی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نشر آدینه سبز، تهران، ۱۳۸۷، چاپ چهارم:
- ↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «آرامش»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۰.